Tasmi½ pana gamane sapp±y±sapp±ya½ pariggahetv± sapp±yapariggaºhana½ ‘sapp±yasampajañña½’, seyyathida½– cetiyadassana½ t±va s±ttha½. Sace pana cetiyassa mahatiy± p³j±ya dasadv±dasayojanantare paris± sannipatanti attano vibhav±nur³pa½ itthiyopi puris±pi alaªkatapaµiyatt± cittakammar³pak±ni viya sañcaranti, tatra cassa iµµhe ±rammaºe lobho, aniµµhe paµigho, asamapekkhane moho uppajjati, k±yasa½sagg±patti½ v± ±pajjati, j²vitabrahmacariy±na½ v± antar±yo hoti. Eva½ ta½ µh±na½ asapp±ya½ hoti. Vuttappak±ra-antar±y±bh±ve sapp±ya½. Bodhidassanepi eseva nayo. Saªghadassanampi s±ttha½. Sace pana antog±me mah±maº¹apa½ k±retv± sabbaratti½ dhammassavana½ karontesu manussesu vuttappak±reneva janasannip±to ceva antar±yo ca hoti. Eva½ ta½ µh±na½ asapp±ya½ hoti; antar±y±bh±ve sapp±ya½ hoti. Mah±parisapariv±r±na½ ther±na½ dassanepi eseva nayo. Asubhadassanampi s±ttha½. Tadatthad²panatthañca ida½ vatthu– eko kira daharabhikkhu s±maºera½ gahetv± dantakaµµhatth±ya gato. S±maºero magg± okkamitv± purato gacchanto asubha½ disv± paµhamajjh±na½ nibbattetv± tadeva p±daka½ katv± saªkh±re sammasanto t²ºi phal±ni sacchikatv± uparimaggatth±ya kammaµµh±na½ pariggahetv± aµµh±si. Daharo ta½ apassanto “s±maºer±”ti pakkosi. So ‘may± pabbajitadivasato paµµh±ya bhikkhun± saddhi½ dve kath± n±ma na kathitapubb±, aññasmi½ divase uparivisesa½ nibbattess±m²’ti cintetv± “ki½, bhante”ti paµivacana½ ad±si. “Eh²”ti ca vutto ekavacaneneva ±gantv± “bhante, imin± t±va maggena gantv± may± µhitok±se muhutta½ puratth±bhimukho µhatv± oloketh±”ti ±ha. So tath± katv± tena pattavisesameva p±puºi. Eva½ eka½ asubha½ dvinna½ jan±na½ atth±ya j±ta½. Eva½ s±tthampi paneta½ purisassa m±tug±m±subha½ asapp±ya½, m±tug±massa ca puris±subha½, sabh±gameva sapp±yanti. Eva½ sapp±yapariggaºhana½ sapp±yasampajañña½ n±ma. Eva½ pariggahitas±tthasapp±yassa pana aµµhati½s±ya kammaµµh±nesu attano cittaruciya½ kammaµµh±nasaªkh±ta½ gocara½ uggahetv± bhikkh±c±ragocare ta½ gahetv±va gamana½ ‘gocarasampajañña½’ n±ma. Tass±vibh±vanattha½ ida½ catukka½ veditabba½– Idhekacco bhikkhu harati na pacc±harati, ekacco na harati pacc±harati, ekacco pana neva harati na pacc±harati, ekacco harati ca pacc±harati ca. Tattha yo bhikkhu divasa½ caªkamena nisajj±ya ±varaº²yehi dhammehi citta½ parisodhetv±, tath± rattiy± paµhamay±me majjhimay±me seyya½ kappetv± pacchimay±mepi nisajj±caªkamehi v²tin±metv± pageva cetiyaªgaºabodhiyaªgaºavatta½ katv± bodhirukkhe udaka½ ±siñcitv± p±n²ya½ paribhojan²ya½ paccupaµµh±petv± ±cariyupajjh±yavatt±d²ni sabb±ni khandhakavatt±ni sam±d±ya vattati, so sar²raparikamma½ katv± sen±sana½ pavisitv± dve tayo pallaªke usuma½ g±h±pento kammaµµh±na½ anuyuñjitv±, bhikkh±c±ravel±ya uµµhahitv± kammaµµh±nas²seneva pattac²varam±d±ya sen±sanato nikkhamitv± kammaµµh±na½ manasikarontova cetiyaªgaºa½ gantv±, sace buddh±nussatikammaµµh±na½ hoti ta½ avissajjetv±va cetiyaªgaºa½ pavisati, añña½ ce kammaµµh±na½ hoti sop±nam³le µhatv± hatthena gahitabhaº¹a½ viya ta½ µhapetv± buddh±rammaºa½ p²ti½ gahetv± cetiyaªgaºa½ ±ruyha mahanta½ cetiya½ ce, tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± cat³su µh±nesu vanditabba½, khuddaka½ ce, tatheva padakkhiºa½ katv± aµµhasu µh±nesu vanditabba½. Cetiya½ vanditv± bodhiyaªgaºa½ patten±pi buddhassa bhagavato sammukh± viya nipacc±k±ra½ dassetv± bodhi vanditabb±. So eva½ cetiyañca bodhiñca vanditv± paµis±mitaµµh±na½ gantv±, paµis±mita½ bhaº¹aka½ hatthena gaºhanto viya, nikkhittakammaµµh±na½ gahetv± g±masam²pe kammaµµh±nas²seneva c²vara½ p±rupitv± g±ma½ piº¹±ya pavisati. Atha na½ manuss± disv± ‘ayyo no ±gato’ti paccuggantv± patta½ gahetv± ±sanas±l±ya v± gehe v± nis²d±petv± y±gu½ datv± y±va bhatta½ na niµµh±ti t±va p±de dhovitv± telena makkhetv± purato nis²ditv± pañha½ v± pucchanti dhamma½ v± sotuk±m± honti. Sacepi na kath±penti “janasaªgahattha½ dhammakath± n±ma k±tabb±yev±”ti aµµhakath±cariy± vadanti. Dhammakath± hi kammaµµh±navinimutt± n±ma natthi. Tasm± kammaµµh±nas²seneva ±h±ra½ paribhuñjitv± anumodana½ vatv± nivattiyam±nehipi manussehi anugatova g±mato nikkhamitv± tattha te nivattetv± magga½ paµipajjati. Atha na½ puretara½ nikkhamitv± bahig±me katabhattakicc± s±maºeradaharabhikkh³ disv± paccuggantv± pattac²varamassa gaºhanti. Por±ºakabhikkh³ kira ‘amh±ka½ upajjh±yo, amh±ka½ ±cariyo’ti na mukha½ oloketv± vatta½ karonti, sampattaparicchedeneva karonti. Te ta½ pucchanti “bhante, ete manuss± tumh±ka½ ki½ honti? M±tipakkhato sambandh± pitipakkhato”ti? “Ki½ disv± pucchath±”ti? “Tumhesu etesa½ pema½ bahum±nan”ti. “¾vuso, ya½ m±t±pit³hipi dukkara½ ta½ ete manuss± amh±ka½ karonti. Pattac²varampi no etesa½ santakameva, etesa½ ±nubh±vena neva bhaye bhaya½, na ch±take ch±taka½ j±n±ma. Edis± n±ma amh±ka½ upak±rino natth²”ti tesa½ guºe kathento gacchati. Aya½ vuccati ‘harati na pacc±harat²’ti. Yassa pana pageva vuttappak±ra½ vattapaµipatti½ karontassa kammajatejo pajjalati, anup±dinnaka½ muñcitv± up±dinnaka½ gaºh±ti, sar²rato sed± muccanti, kammaµµh±na½ v²thi½ n±rohati, so pageva pattac²varam±d±ya vegas±va cetiya½ vanditv± gor³p±na½ nikkhamanavel±yameva g±ma½ y±gubhikkh±ya pavisitv± y±gu½ labhitv± ±sanas±la½ gantv± pivati. Athassa dvattikkhattu½ ajjhoharaºamatteneva kammajatejodh±tu up±dinnaka½ muñcitv± anup±dinnaka½ gaºh±ti, ghaµasatena nh±to viya tejodh±tupari¼±hanibb±na½ patv± kammaµµh±nas²sena y±gu½ paribhuñjitv± pattañca mukhañca dhovitv± antar±bhatte kammaµµh±na½ manasikatv± avasesaµµh±ne piº¹±ya caritv± kammaµµh±nas²sena ±h±ra½ paribhuñjitv± tato paµµh±ya poªkh±nupoªkha½ upaµµhaham±na½ kammaµµh±na½ gahetv±va ±gacchati. Aya½ vuccati ‘na harati pacc±harat²’ti. Edis± ca bhikkh³ y±gu½ pivitv± vipassana½ ±rabhitv± buddhas±sane arahatta½ patt± n±ma gaºanapatha½ v²tivatt±. S²ha¼ad²peyeva tesu tesu g±mesu ±sanas±l±ya na ta½ ±sana½ atthi, yattha y±gu½ pivitv± arahatta½ patt± bhikkh³ natth²ti. Yo pam±davih±r² hoti nikkhittadhuro sabbavatt±ni bhinditv± pañcavidhacetokh²lavinibandhabaddhacitto viharanto ‘kammaµµh±na½ n±ma atth²’tipi sañña½ akatv± g±ma½ piº¹±ya pavisitv± ananulomikena gih²sa½saggena sa½saµµho caritv± ca bhuñjitv± ca tuccho nikkhamati– aya½ vuccati ‘neva harati na pacc±harat²’ti. Yo pan±ya½ “harati ca pacc±harati c±”ti vutto, so gatapacc±gatikavattavasena veditabbo– atthak±m± hi kulaputt± s±sane pabbajitv± dasampi v²sampi ti½sampi catt±r²sampi paññ±sampi satampi ekato vasant± katikavatta½ katv± viharanti– “±vuso, tumhe na iºaµµ±, na bhayaµµ±, na ±j²vik±pakat± pabbajit±; dukkh± muñcituk±m± panettha pabbajit±. Tasm± gamane uppannakilesa½ gamaneyeva niggaºhatha. Ýh±ne, nisajj±ya, sayane uppannakilesa½ sayaneyeva niggaºhath±”ti. Te eva½ katikavatta½ katv± bhikkh±c±ra½ gacchant±, a¹¹ha-usabha-usabha-a¹¹hag±vutag±vutantaresu p±s±º± honti, t±ya saññ±ya kammaµµh±na½ manasikaront±va gacchanti. Sace kassaci gamane kileso uppajjati, tattheva na½ niggaºh±ti. Tath± asakkonto tiµµhati. Athassa pacchato ±gacchantopi tiµµhati. So ‘aya½ bhikkhu tuyha½ uppanna½ vitakka½ j±n±ti, ananucchavika½ te etan’ti att±na½ paµicodetv± vipassana½ va¹¹hetv± ariyabh³mi½ okkamati. Tath± asakkonto nis²dati. Athassa pacchato ±gacchantopi nis²dat²ti so eva nayo. Ariyabh³mi½ okkamitu½ asakkontopi ta½ kilesa½ vikkhambhetv± kammaµµh±na½ manasikarontova gacchati, na kammaµµh±navippayuttena cittena p±da½ uddharati, uddharati ce paµinivattitv± purimapadesaññeva eti, ±lindakav±s² mah±phussadevatthero viya. So kira ek³nav²sati vass±ni gatapacc±gatavatta½ p³rento eva vih±si. Manuss±pi antar±magge kasant± ca vapant± ca maddant± ca kamm±ni ca karont± thera½ tath±gacchanta½ disv± “aya½ thero punappuna½ nivattitv± gacchati, ki½ nu kho maggam³¼ho ud±hu kiñci pamuµµho”ti samullapanti. So ta½ an±diyitv± kammaµµh±nayuttacitteneva samaºadhamma½ karonto v²sativassabbhantare arahatta½ p±puºi. Arahattapattadivase cassa caªkamanakoµiya½ adhivatth± devat± aªgul²hi d²pa½ ujj±letv± aµµh±si. Catt±ropi mah±r±j±no sakko ca dev±namindo brahm± ca sahampati upaµµh±na½ ±gami½su. Tañca obh±sa½ disv± vanav±s² mah±tissatthero ta½ dutiyadivase pucchi– “rattibh±ge ±yasmato santike obh±so ahosi. Ki½ so obh±so”ti? Thero vikkhepa½ karonto “obh±so n±ma d²pobh±sopi hoti, maºi-obh±sop²”ti evam±dim±ha. Tato “paµicch±detha tumhe”ti nibaddho “±m±”ti paµij±nitv± ±rocesi. K±¼avallimaº¹apav±s² mah±n±gatthero viya ca. Sopi kira gatapacc±gatavatta½ p³rento ‘paµhama½ t±va bhagavato mah±padh±na½ p³jess±m²’ti satta vass±ni µh±nacaªkamameva adhiµµh±si; puna so¼asa vass±ni gatapacc±gatavatta½ p³retv± arahatta½ p±puºi. So kammaµµh±nayutteneva cittena p±da½ uddharanto vippayuttena cittena uddhate p±de paµinivattento g±mas²ma½ gantv± ‘g±v² nu kho, pabbajito nu kho’ti ±saªkan²yappadese µhatv± c²vara½ p±rupitv± kacchakantarato udakena patta½ dhovitv± udakagaº¹³sa½ karoti. Ki½ k±raº±? ‘M± me bhikkha½ d±tu½ v± vanditu½ v± ±gate manusse ‘d²gh±yuk± hoth±’ti vacanamatten±pi kammaµµh±navikkhepo ahos²’ti. ‘Ajja, bhante, katim²’ti divasa½ v± bhikkhugaºana½ v± pañha½ v± pucchito pana udaka½ gilitv± ±roceti; sace divas±dipucchak± na honti, nikkhamanavel±ya½ g±madv±re niµµhubhitv±va y±ti. Kalambatitthavih±re vass³pagat± paññ±sa bhikkh³ viya ca. Te kira ±s±¼hipuººim±ya½ katikavatta½ aka½su– “arahatta½ appatv± aññamañña½ n±lapiss±m±”ti. G±mañca piº¹±ya pavisant± udakagaº¹³sa½ katv± pavisi½su, divas±d²su pucchitesu vuttanayena paµipajji½su. Tattha manuss± niµµhubhanaµµh±na½ disv± j±ni½su– ‘ajja eko ±gato, ajja dve’ti; evañca cintesu½– ‘kinnu kho ete amheheva saddhi½ na sallapanti ud±hu aññamaññampi? Yadi aññamaññampi na sallapanti, addh± viv±daj±t± bhavissanti; etha ne aññamañña½ kham±pess±m±’ti sabbe vih±ra½ gantv± paññ±s±ya bhikkh³su dvepi bhikkh³ ekok±se n±ddasa½su. Tato yo tesu cakkhum± puriso so ±ha– “na, bho, kalahak±rak±na½ vasanok±so ²diso hoti. Susammaµµha½ cetiyaªgaºabodhiyaªgaºa½, sunikkhitt± sammajjaniyo, s³paµµhita½ p±n²yaparibhojan²yan”ti. Te tatova nivatt±. Tepi bhikkh³ antotem±seyeva arahatta½ patv± mah±pav±raº±ya visuddhipav±raºa½ pav±resu½.