852. Siªganiddese vijjhanaµµhena siªga½; n±garikabh±vasaªkh±tassa kilesasiªgasseta½ n±ma½. Siªg±rabh±vo siªg±rat±, siªg±rakaraº±k±ro v±. Caturabh±vo caturat±. Tath± c±turiya½. Parikkhatabh±vo parikkhatat±; parikhaºitv± µhapitasseva da¼hasiªg±rabh±vasseta½ n±ma½ Itara½ tasseva vevacana½. Eva½ sabbehipi padehi kilesasiªg±rat±va kathit±. 853. Tintiºaniddese tintiºanti kh²yana½. Tintiº±yan±k±ro tintiº±yan±. Tintiºena ayitassa tintiºasamaªgino bh±vo tintiº±yitatta½. Lolupabh±vo loluppa½. Itare dve ±k±rabh±vaniddes±. Pucchañjikat±ti l±bhalabhanakaµµh±ne vedhan±kampan± n²cavuttit±. S±dhukamyat±ti paº²tapaº²t±na½ patthan±. Eva½ sabbehipi padehi suv±nadoºiya½ kañjiya½ pivanakasunakhassa añña½ sunakha½ disv± bhubhukkaraºa½ viya ‘tava santaka½, mama santakan’ti kilesavasena kh²yan±k±ro kathito. 854. C±palyaniddese ±koµitapacc±koµitabh±v±d²hi c²varassa maº¹an± c²varamaº¹an±. Maºivaººacchavikaraº±d²hi pattassa maº¹an± pattamaº¹an±. Cittakamm±d²hi puggalikasen±sanassa maº¹an± sen±sanamaº¹an±. Imassa v± p³tik±yass±ti imassa manussasar²rassa. Yath± hi tadahuj±topi siªg±lo jarasiªg±lotveva ³ruppam±º±pi ca ga¼ocilat± p³tilat±tveva saªkha½ gacchati, eva½ suvaººavaººopi manussak±yo p³tik±yotveva vuccati. Tassa antarantar± rattavaººapaº¹uvaºº±d²hi niv±sanap±rupan±d²hi sajjan± maº¹an± n±ma. B±hir±na½ v± parikkh±r±nanti µhapetv± pattac²vara½ sesaparikkh±r±na½; athav± y± es± c²varamaº¹an± pattamaº¹an±ti vutt±, s± tehi v± parikkh±rehi k±yassa maº¹an± tesa½ v± b±hiraparikkh±r±na½ maº¹etv± µhapanavasena maº¹an±ti evamettha attho veditabbo. Maº¹an± vibh³san±ti ettha ³naµµh±nassa p³raºavasena maº¹an±, chavir±g±divasena vibh³san±ti veditabb±. Ke¼an±ti k²¼an±. Parike¼an±ti parik²¼an±. Giddhikat±ti gedhayuttat±. Giddhikattanti tasseva vevacana½. Capalabh±vo capalat±. Tath± c±palya½. Ida½ vuccat²ti ida½ c±palya½ n±ma vuccati, yena samann±gato puggalo vassasatikopi sam±no tadahuj±tad±rako viya hoti. 855. Asabh±gavuttiniddese vippaµik³lagg±hit±ti ananulomagg±hit±. Vipaccan²kas±tat±ti vipaccan²kena paµiviruddhakaraºena sukh±yan±. An±darabh±vo an±dariya½. Tath± an±dariyat±. Ag±ravassa bh±vo ag±ravat±. Jeµµhakabh±vassa akaraºa½ appatissavat±. Aya½ vuccat²ti aya½ asabh±gavutti n±ma vuccati; visabh±gaj²vikat±ti attho; y±ya samann±gato puggalo m±tara½ pitara½ v± gil±na½ paµivattitv±pi na oloketi; pitusantakassa k±raº± m±tar± saddhi½, m±tusantakassa k±raº± pitar± saddhi½ kalaha½ karoti; visabh±gaj²vita½ j²vati, m±t±pit³na½ santakassa k±raº± jeµµhena v± kaniµµhena v± bh±tar± saddhi½ kalaha½ karoti, nillajjavacana½ vadati, ±cariyassa v± upajjh±yassa v± vattapaµivatta½ na karoti, gil±na½ na upaµµh±ti, buddhassa bhagavato cetiyadassanaµµh±ne ucc±ra½ v± pass±va½ v± karoti, khe¼ampi siªgh±ºikampi cha¹¹eti, chatta½ dh±reti, up±han± ±ruyha gacchati, buddhas±vakesu na lajjati, saªghe citt²k±ra½ na karoti, m±timattapitimatt±d²su garuµµh±n²yesu hirottappa½ na paccupaµµh±peti. Tasseva½ pavattam±nassa sabb± pes± kiriy± m±tar²ti-±d²supi vatth³su asabh±gavuttit± n±ma hoti. 856. Aratiniddese pantes³ti d³resu vivittesu v±. Adhikusales³ti samathavipassan±dhammesu. Arat²ti ratipaµikkhepo. Aratit±ti aramaº±k±ro. Anabhirat²ti anabhiratabh±vo. Anabhiramaº±ti anabhiramaº±k±ro. Ukkaºµhit±ti ukkaºµhan±k±ro. Paritassit±ti ukkaºµhanavaseneva paritassan±. 857. Tand²niddese tand²ti j±ti-±lasiya½. Tandiyan±ti tandiyan±k±ro. Tandimanakat±ti tandiy± abhibh³tacittat±. Alasassa bh±vo ±lasya½. ¾lasy±yan±k±ro ±lasy±yan±. Alasy±yitassa bh±vo ±lasy±yitatta½. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena k±y±lasiya½ kathita½. 858. Vijambhit±niddese jambhan±ti phandan±. Punappuna½ jambhan± vijambhan±. ¾naman±ti purato naman±. Vinaman±ti pacchato naman±. Sannaman±ti samantato naman±. Paºaman±ti yath± hi tantato uµµhitapesak±ro kismiñcideva gahetv± ujuka½ k±ya½ uss±peti, eva½ k±yassa uddha½ µhapan±. By±dhiyakanti uppannaby±dhit±. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena k±yaphandanameva kathita½. 859. Bhattasammadaniddese bhutt±viss±ti bhuttavato. Bhattamucch±ti bhattagelañña½; balavabhattena hi mucch±patto viya hoti. Bhattakilamathoti bhattena kilantabh±vo. Bhattapari¼±hoti bhattadaratho. Tasmiñhi samaye pari¼±huppattiy± upahatindriyo hoti, k±yo j²rati. K±yaduµµhullanti bhatta½ niss±ya k±yassa akammaññat±. 860. Cetaso l²nattaniddeso heµµh± dhammasaªgahaµµhakath±ya½ vuttatthoyeva. Imehi pana sabbehipi padehi kilesavasena cittassa gil±n±k±ro kathitoti veditabbo. 861. Kuhan±niddese l±bhasakk±rasilokasannissitass±ti l±bhañca sakk±rañca kittisaddañca nissitassa, patthayantass±ti attho. P±picchass±ti asantaguºad²panak±massa. Icch±pakatass±ti icch±ya apakatassa, upaddutass±ti attho. Ito para½ yasm± paccayapaµisevana s±mantajappana-iriy±pathasannissitavasena mah±niddese tividha½ kuhanavatthu ±gata½, tasm± tividhampi ta½ dassetu½ paccayapaµisevanasaªkh±tena v±ti evam±di ±raddha½. Tattha c²var±d²hi nimantitassa tadatthikasseva sato p±picchata½ niss±ya paµikkhipanena, te ca gahapatike attani suppatiµµhitasaddhe ñatv± puna tesa½ ‘aho ayyo appiccho, na kiñci paµiggaºhitu½ icchati, suladdha½ vata no assa sace appamattaka½ kiñci paµiggaºheyy±’ti n±n±vidhehi up±yehi paº²t±ni c²var±d²ni upanent±na½ tadanuggahak±mata½yeva ±vikatv± paµiggahaºena ca tato pabhuti as²tisakaµabh±rehi upan±manahetubh³ta½ vimh±pana½ paccayapaµisevanasaªkh±ta½ kuhanavatth³ti veditabba½. Vuttampi ceta½ mah±niddese (mah±ni. 87)–
“Katama½ paccayapaµisevanasaªkh±ta½ kuhanavatthu? Idha gahapatik± bhikkhu½ nimantenti c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±rehi. So p±piccho icch±pakato atthiko c²vara pe… parikkh±r±na½ bhiyyokamyata½ up±d±ya c²vara½ paccakkh±ti, piº¹ap±ta½ paccakkh±ti, sen±sana½ paccakkh±ti, gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½ paccakkh±ti. So evam±ha– “ki½ samaºassa mahagghena c²varena? Eta½ s±ruppa½ ya½ samaºo sus±n± v± saªk±rak³µ± v± p±paºik± v± nantak±ni uccinitv± saªgh±µi½ katv± dh±reyya. Ki½ samaºassa mahagghena piº¹ap±tena? Eta½ s±ruppa½ ya½ samaºo uñch±cariy±ya piº¹iy±lopena j²vika½ kappeyya. Ki½ samaºassa mahagghena sen±sanena? Eta½ s±ruppa½ ya½ samaºo rukkham³liko v± assa sos±niko v± abbhok±siko v±. Ki½ samaºassa mahagghena gil±napaccayabhesajjaparikkh±rena? Eta½ s±ruppa½ ya½ samaºo p³timuttena v± har²tak²khaº¹ena v± osadha½ kareyy±ti. Tadup±d±ya l³kha½ c²vara½ dh±reti, l³kha½ piº¹ap±ta½ paribhuñjati, l³kha½ sen±sana½ paµisevati, l³kha½ gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½ paµisevati. Tamena½ gahapatik± eva½ j±nanti– ‘aya½ samaºo appiccho santuµµho pavivitto asa½saµµho ±raddhav²riyo dhutav±do’ti bhiyyo bhiyyo nimantenti c²vara…pe… parikkh±rehi. So evam±ha– ‘tiººa½ sammukh²bh±v± saddho kulaputto bahu½ puñña½ pasavati– saddh±ya sammukh²bh±v± saddho kulaputto bahu½ puñña½ pasavati, deyyadhammassa…pe… dakkhiºeyy±na½ sammukh²bh±v± saddho kulaputto bahu½ puñña½ pasavati. Tumh±kañcev±ya½ saddh± atthi, deyyadhammo ca sa½vijjati, ahañca paµigg±hako. Sac±ha½ na paµiggahess±mi, eva½ tumhe puññena parib±hir± bhavissatha; na mayha½ imin± attho, apica tumh±ka½ eva anukamp±ya paµiggaºh±m²’ti. Tadup±d±ya bahumpi c²vara½ paµiggaºh±ti, bahumpi piº¹ap±ta½…pe… bhesajjaparikkh±ra½ paµiggaºh±ti. Y± evar³p± bh±kuµik± bh±kuµiya½ kuhan± kuh±yan± kuhitatta½– ida½ vuccati paccayapaµisevanasaªkh±ta½ kuhanavatth³”ti.
P±picchasseva pana sato uttarimanussadhamm±dhigamaparid²panav±c±ya tath± tath± vimh±pana½ s±mantajappanasaªkh±ta½ kuhanavatth³ti veditabba½. Yath±ha– “katama½ s±mantajappanasaªkh±ta½ kuhanavatthu Idhekacco p±piccho icch±pakato sambh±van±dhipp±yo ‘eva½ ma½ jano sambh±vessat²’ti ariyadhammasannissita½ v±ca½ bh±sati– ‘yo evar³pa½ c²vara½ dh±reti, so samaºo mahesakkho’ti bhaºati; ‘yo evar³pa½ patta½, lohath±laka½, dhamakaraºa½, paris±vana½, kuñcika½, up±hana½, k±yabandhana½, ±yoga½ dh±reti, so samaºo mahesakkho’ti bhaºati; ‘yassa evar³po upajjh±yo, ±cariyo, sam±nupajjh±yo, sam±n±cariyako, mitto sandiµµho, sambhatto, sah±yo; yo evar³pe vih±re vasati– a¹¹hayoge, p±s±de, hammiye, guh±ya½, leºe, kuµiy±, k³µ±g±re, aµµe, m±¼e, udosite, uddaº¹e, upaµµh±nas±l±ya½, maº¹ape, rukkham³le vasati, so samaºo mahesakkho’ti bhaºati.
“Atha v± korajikakorajiko bh±kuµikabh±kuµiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambh±vito ‘aya½ samaºo im±sa½ evar³p±na½ sant±na½ vih±rasam±patt²na½ l±bh²’ti t±disa½ gambh²ra½ g³¼ha½ nipuºa½ paµicchanna½ lokuttara½ suññat±paµisa½yutta½ katha½ katheti. Y± evar³p± bh±kuµik± bh±kuµiya½ kuhan± kuh±yan± kuhitatta½– ida½ vuccati s±mantajappanasaªkh±ta½ kuhanavatth³”ti.
P±picchasseva pana sato sambh±van±dhipp±yakatena iriy±pathena vimh±pana½ iriy±pathasannissita½ kuhanavatth³ti veditabba½. Yath±ha– “katama½ iriy±pathasaªkh±ta½ kuhanavatthu? Idhekacco p±piccho icch±pakato sambh±van±dhipp±yo ‘eva½ ma½ jano sambh±vessat²’ti gamana½ saºµhapeti, sayana½ saºµhapeti, paºidh±ya gacchati, paºidh±ya tiµµhati, paºidh±ya nis²dati, paºidh±ya seyya½ kappeti, sam±hito viya gacchati, sam±hito viya tiµµhati, nis²dati, seyya½ kappeti, ±p±thakajjh±y²va hoti. Y± evar³p± iriy±pathassa ±µhapan± µhapan± saºµhapan± bh±kuµik± bh±kuµiya½ kuhan± kuh±yan± kuhitatta½– ida½ vuccati iriy±pathasaªkh±ta½ kuhanavatth³”ti.
Tattha paccayapaµisevanasaªkh±ten±ti paccayapaµisevananti eva½ saªkh±tena paccayapaµisevanena. S±mantajappiten±ti sam²pe bhaºitena. Iriy±pathass±ti catu-iriy±pathassa. ¾µhapan±ti ±diµhapan±, ±darena v± µhapan±. Ýhapan±ti µhapan±k±ro. Saºµhapan±ti abhisaªkharaº±, p±s±dikabh±vakaraºanti vutta½ hoti. Bh±kuµik±ti padh±napurimaµµhitabh±vadassanena bh±kuµikaraºa½, mukhasaªkocoti vutta½ hoti. Bh±kuµikaraºa½ s²lamass±ti bh±kuµiko; bh±kuµikassa bh±vo bh±kuµiya½. Kuhan±ti vimh±pana½, kuhassa ±yan± kuh±yan±. Kuhitassa bh±vo kuhitattanti.