464. Im±ni ganthim±d²ni sar³pato dassetum±ha “tattha daº¹ena daº¹a½ v±”ti-±di. Tattha tatth±ti tesu chasu pupphasaªgahesu. “Daº¹ena daº¹a½ v±”ti ida½ sadaº¹a-uppal±dikusuma½ sandh±y±ha. “Vaºµenapi ca vaºµakan”ti ida½ savaºµakarattakusum±di½ sandh±y±ha. Karaºa½ sabbanti kata½ sabba½. Idha sabbattha kappiyavidhivibh±ga½ “sabbameta”micc±dig±th±ya½ vakkhati. 465. Sutt±d²hi gopphetv±ti ettha “vassikapupph±d²n²”ti seso. Suttena v± kadaliv±k±d²hi v± vassik±dipupphe ganthitv± katapupphavik±ro gopphima½ n±ma. Ekato vaºµ±ni yass±ti viggaho. Ubhatovaºµik±ti etth±pi eseva nayo. Appatthe v± sakatthe v± ka-k±ro daµµhabbo. Itthiliªgavisaye ka-k±rato pubb±k±rassa i-k±r±deso. Sabbapupph±na½ vaºµ±ni ekadis±ya katv± ganthitapupph±vali ekatovaºµik± n±ma, vaºµ±ni ubhayadis±ya katv± ganthitapupph±vali ubhatovaºµik± n±m±ti ta½ gopphima½ eva½ duvidha½ hot²ti attho. “V±ka½ v± valli½ v± rajju½ v± diguºa½ katv± tattha n²pakadamb±divaºµarahit±ni pupph±ni veµhetv± gahaºa½ gopphima½ n±m±”ti (p±r±. aµµha. 2.431 atthato sam±na½) aµµhakath±ya vutta½. 466. Bundes³ti m³lesu. Makul±dikanti ettha ±di-saddena vaºµarahitamadhuk±dipupphañca vaºµasahitamallik±dipupphañca saªgahita½. S³ci-±d²h²ti ettha ±di-saddena t±lah²r±di½ saªgaºh±ti M±l±vikat²ti puppham±l±vikati. S³ci-±d²hi makul±dika½ puppha½ bundesu vijjhitv± ±vut± m±l±vikati vedhima½ n±m±ti vuccat²ti yojan±. 467. “Veµhima½ n±ma pupphad±mapupphahatthakesu daµµhabban”ti (p±r±. aµµha. 2.431) aµµhakath±ya dassitappak±resu paµhamappak±ra½ dasseti “veµhetv± kata½ m±l±guºehi v±”ti. Dhammadesan±ya v± paµim±ya v± dh±tuy± v± p³ja½ kattuk±m± muddhani ujuka½ katv± m±l±d±makal±pa½ olambitv± agge ghaµik±k±radassanattha½ m±l±valiyo anekakkhattu½ parikkhipant± veµhenti, ida½ evar³pa½ m±l±guºakaraºampi veµhima½ n±m±ti vutta½ hoti. Aññappak±ra½ dasseti “v±k±d²hi ca baddha½ v±”ti, “bandhitv±”tipi p±µho, “katan”ti imin± sambandho. Ekacce uppal±did²ghadaº¹akusum±ni aµµha v± nava v± dasa v± kal±pa½ katv± tesameva daº¹±na½ v±kehi v± aññena yena kenaci daº¹akagge µhapetv± v± visu½ v± bandhitv± uppalahatth±di½ karonti, tañca veµhima½ n±m±ti vutta½ hoti. Eta½ dvayampi na vaµµati. Kappiyak±rakehi ocinitv± µhapitapupph±ni s±µake pakkhipitv± bhaº¹ika½ katv± bandhitu½ na vaµµati. Tesuyeva pupphesu acchinnena daº¹ena v± tasmi½yeva daº¹e acchinnav±kena v± kal±pa½ katv± bandhitu½, a½sabhaº¹ik±ya pakkhipitv± gahetuñca vaµµati. Yath±ha aµµhakath±ya½ “tesa½yeva pana v±kena v± daº¹ena bandhitu½ a½sabhaº¹ika½ v± k±tu½ vaµµat²”ti. “V±kena v± daº¹ena v±’ti ca ida½ acchinditv± parikkhipitv± bandhana½ sandh±ya vadant²”ti s²ha¼agaºµhipade vutta½. Padum±dipupph±ni padum±dipaººesu n±¼ehi pavesetv± n±¼ehi bahi katv± paººena pupph±ni paµicch±detv± paººagge bandhitu½ vaµµati. “Daº¹e pana bandhitu½ na vaµµat²”ti (p±r±. aµµha. 2.431) ca aµµhakath±yameva vutta½. 468. Puppham±l±hi p³raºeti pupph±val²hi p³raºe. Ida½ kattha labbhat²ti ±ha “bodhin”ti-±di. Pupphapaµa½ n±ma m±l±valiyo tanta½ viya pas±retv± vattha½ v±yantehi viya tiriyañca m±l±val²hi v±yitapaµa½ vuccati. Ida½ pupphapaµa½ m±l±val²hi d²ghaso p³raºa½ sandh±ya purime gahita½, tiriyato v±yana½ sandh±ya vakkham±ne v±yimepi gahitanti punarutt±bh±vo veditabbo. Paµ±d²nanti ±di-saddena cetiyadh±tukaraº¹akavedik±d²na½ gahaºa½. Parikkhepesu labbhat²ti bodhikkhandh±d²na½ punappuna½ parikkhipanesu labbhati. Bodhikkhandh±dayo pupph±val²hi parikkhipantehi paµhamavaddhaµµh±ne pupph±valiy± anatikk±mite purima½ n±ma µh±na½ y±va p±puº±ti, t±va aññena gahetv± parikkhipantena ±haritv± punapi tasmi½ µh±ne patte aññassa d±navasena bodhikkhandha½, cetiya½, dh±tukaraº¹aka½ v± pupphakañcukena ch±detu½ vaµµat²ti aµµhakath±ya vutta½. Sacepi dveyeva bhikkh³ ubhosu passesu µhatv± pariy±yena haranti, vaµµatiyev±ti vadanti. Pupphapaµav±yanattha½ pas±riyam±napupph±val²su ca eseva vinicchayo. D²ghapupph±vali½ n±gadantesu pakkhipitv± puna pakkhipitu½ na vaµµati. “N±gadantesu pana pupphavalaya½ pavesetu½ vaµµat²”ti vuttatt± aññehi valaya½ katv± dinnapupph±valivalaya½ dh±tukaraº¹athupik±ya pavesetu½ vaµµati. “M±l±guºehi pana bah³hipi kata½ pupphad±ma½ labhitv± ±sanamatthak±d²su bandhitu½ vaµµat²”ti vuttatt± pupphad±mapupph±val²na½ puppharahit±ya suttakoµiy± rajjudaº¹±d²su bandhitu½ vaµµati. 469. Pupphar³pa½ n±ma “gopphimapuppheheva hatthi-ass±dir³pak±ni karonti, t±nipi v±yimaµµh±ne tiµµhant²”ti (p±r±. aµµha. 2.431) vuttatt± ta½ta½r³pasaºµh±na½ katv± pupph±valiyo nivesetv± kariyam±na½ hatthi-ass±dir³pa½. Imasmi½ aµµhakath±p±µhe “t±nipi v±yimaµµh±ne tiµµhant²”ti vuttatt± ca “aññehi kataparicchede pana pupph±ni µhapentena hatthi-ass±dir³pakampi k±tu½ vaµµat²”ti (p±r±. aµµha. 2.431) aµµhakath±p±µhassa s±ratthad²paniya½ “pupph±ni µhapenten±ti aganthit±ni p±katikapupph±ni µhapentena. Pupphad±ma½ pana p³janatth±ya bh³miya½ µhapentena phus±petv± v± aphus±petv± v± diguºa½ katv± µhapetu½ na vaµµat²”ti (s±rattha. µ². 2.431) vuttatt± ca ima½ hatthi-±dir³pa½ p³rentena m±l±vali½ aññehi kataparicchede sambandhitv± p±s±ºa-±sanamañcap²µhahatthir³p±dimatthake µhapetv± p³janappak±ro v±yimanti viññ±yati. Pupphapaµanti pubbe vuttappak±ra½ pupphapaµa½ p³rentena ek±pi pupph±vali parivattetv± na µhapetabb±, v±yantena aññehi p³ritepi ek±pi pupph±vali na p±tetabb±, ida½ p³rimav±yim±na½ n±n±karaºa½. ¾diggahaºena pupphaj±la½ saªgaºh±ti, ta½ karontassa j±lacchiddagaºan±ya dukkaµa½ hoti. “Bhitticchattabodhitthambh±d²supi eseva nayo”ti vuttatt± chatt±d²su ca pupphaj±la½ na d±tabba½. 470. Imassa sikkh±padassa s±dh±raºatt± “bhikkh³na½ bhikkhun²nañc±”ti ±ha. Buddhassap²ti ettha pi-saddo sambh±vane, “p³jatthan”ti vattabba½, buddhassa p³jatth±yapi k±tu½ v± k±r±petu½ v± na vaµµat²ti attho. Dhammasaªgharatan±nipi upalakkhaºato saªgayhanti. Sese kimeva vattabbanti byatirekattho. 471. “Tath±”ti imin± “saya½ parehi v± k±r±petu½ bhikkh³nañca bhikkhun²nañca buddhassap²”ti anantarag±th±ya vuttamatidisati. Kalambakanti dvinna½ dhanuk±namantare olambakad±ma½. Yath±ha aµµhakath±ya½ “kalambakoti a¹¹hacandan±gadantantare ghaµik±d±ma-olambako vutto”ti (p±r±. aµµha. 2.431). Ettha ca ghaµik±d±ma-olambako n±ma ante ghaµik±k±rayutto yamakad±ma-olambako. K±tunti bandhitu½ na vaµµat²ti yojan±. Ekekapupphad±ma½ pana nikkhantasuttakoµiy± pabandhitv± olambitu½ vaµµati. Pupphad±madvaya½ saªghaµituk±menapi nikkhantasuttakoµiy±va suttakoµi saªghaµitu½ vaµµati. A¹¹hacandakameva v±ti “a¹¹hacand±k±rena m±l±guºaparikkhepo”ti aµµhakath±ya vuttasar³pa½ v±. Ettha ca a¹¹hacand±k±rena m±l±guºaparikkhepo n±ma a¹¹hacand±k±rena m±l±guºassa punappuna½ haraºapacc±haraºavasena p³retv± parikkhipana½. Teneva ta½ p³rime paviµµha½. Tasm± etampi a¹¹hacand±k±ra½ punappuna½ haraºapacc±haraºavasena p³rita½ na vaµµati, ekav±ra½ pana a¹¹hacand±k±rena m±l±guºa½ haritu½ vaµµat²ti vadanti. K±tu½ na vaµµat²ti sambandho. “Tadubhayampi p³rimeyeva paviµµhan”ti (p±r±. aµµha. 2.431) aµµhakath±ya½ vutta½. Aññehi p³ritanti aññehi ±yata½ pas±retv± p³rita½ pupphapaµa½. V±yitumpi c±ti tiriya½ ekapupph±valimpi v±yitu½ “na vaµµat²”ti imin±va sambandho. 472. Piµµhak±camayanti taº¹ulapiµµh±d²hi katañceva k±camattik±ya ca kata½ pupphad±ma½. Bheº¹upupphamayampi c±ti bheº¹udaº¹akehi mallik±sumanacampak±disadisa½ katv± chiddehi katad±mañca. “Geº¹upupphamayan”tipi likhanti. Kharapattamayanti ettha kharapatta½ n±ma kuªkuµµhakhacita½ pupphapaµanti vadanti. K±tunti ganthanaganth±pan±d²ni k±tu½. Bheº¹ukharapattad±m±na½ paµikkhittatt± cel±d²hi katad±mampi na vaµµati akappiy±nulomatt±ti vadanti. 473. H²r±d²h²ti t±lan±¼ikerah²r±d²hi. ¾di-saddena tiºasal±k±di½ saªgaºh±ti. Paµ±katthanti paµ±k±k±rena p³janattha½. “Vijjhantass±”ti imin± kaºµakehi vijjhana½, h²r±d²hi ±vuºanañca saªgahita½. 475. Asokapiº¹i-±d²nanti asokapupphamañjarik±d²na½. ¾di-saddena aµµhakath±ya½ (p±r±. aµµha. 2.431) eteheva saddhi½ dassita½ j±lavit±na½, chidd±ni dassetv± katavedik±, n±gadantaka½, pupphacaªkoµak±pidh±na½, t±lapaººavalay±diñca saªgaºh±ti. Dhammarajjuy±ti ettha s±ratthad²paniya½ “dhammarajju n±ma cetiya½ v± bodhi½ v± pupphapavesanattha ±vajjitv± baddharajj³’ti mah±gaºµhipade, majjhimagaºµhipade ca vutta½, tasm± tath± baddh±ya rajjuy± cetiyassa ca antare pupph±ni pavesetu½ vaµµat²ti viññ±yati. Gaºµhipade pana ‘dhammarajjunti sithilavaµµita½ rajju½ katv± bodhi½ v± cetiya½ v± parikkhipitv± dhamm±sane v± lambitv± tattha pupph±ni pavesent²’ti vutta½, tasm± sithilavaµµit±ya rajjuy± antarepi pupph±ni pavesetu½ vaµµat²ti viññ±yati, v²ma½sitv± yuttatara½ gahetabba½. Ubhayatth±pi panettha nevatthi virodhoti amh±ka½ khant²”ti (s±rattha. µ². 2.431) likhita½. 476. Vijjhantassap²ti pi-saddena dhamm±sanavit±n±d²su pupphap³janattha½ saya½ kaºµakah²r±dippavesana½ saªgaºh±ti. “Vit±n±d²su pupphap³janattha½ kaºµakah²r±dippavesana½ na vaµµat²’ti ida½ aµµhakath±cariyappam±ºato gahetabban”ti s±ratthad²paniya½ vutta½. 477. Kappiyavacana½ n±ma “eva½ j±na, eva½ kate sobheyya, yath± et±ni pupph±ni na vikiriyanti, tath± karoh²”ti-±di (p±r±. aµµha. 2.431) aµµhakath±gata½ kappiyavacana½. Vatthup³janeti ratanattayap³jane. Nimitt±d²su nimitta½ n±ma pupph±ni ca ganthanav±ke ca gahetv± ganthitu½ j±nant±na½ sam²pe µhapana½. Obh±so n±ma “tumhehi pi¼andhitakusum±ni kasm± na vikirant²”ti vutte “ganthitatt±”ti ce vadati, nanu p³janakapupph±ni ganthitu½ na vaµµat²ti-±divacan±ni. Pariy±yo n±ma paº¹itehi pupph±ni yath± na vikiriyanti, tath± ganthitv± p³jetu½ man±panti-±divacana½. Pak±sit± aµµhakath±ya½. 478. “Kul±ni d³seti pupphena v±”ti-±dip±µhe (p±r±. 437) “vejjik±ya v± jaªghapesanikena v±”ti (p±r±. 437) vutta½ vejjakamm±di½ kulad³sanato visu½ katv± “na kevala½…pe… kud±canan”ti kasm± vuttanti? Visu½ k±tu½ na vutta½. Yojan± panettha eva½ veditabb± “na kevalamidameva vuttappak±ra½ pupphad±n±dikulad³sana½ kud±cana½ akattabba½, atha kho vejjakamm±di kulad³sanampi kud±cana½ na kattabban”ti. Vejjakamm±d²ti ettha ±di-saddena vakkham±naparittodakasuttad±na-an±maµµhapiº¹ad±nad³teyyajaªghapesanike saªgaºh±ti.