Bhattaggavattakath±vaººan±
188. Vattakkhandhake imasmi½ µh±ne anumodanavatta½ ±gata½, tato bhattaggavatta½. S±ratthad²paniyañca (s±rattha. µ². c³¼avagga 3.373-374) “imasmi½ vattakkhandhake (c³¼ava. 356) ±gat±ni ±gantuk±v±sikagamiy±numodanabhattaggapiº¹ac±rik±raññikasen±sanajant±gharavaccakuµi-upajjh±y±cariyasaddhivih±rika-antev±sikavatt±ni cuddasa mah±vatt±ni n±m±”ti anukkamo vutto, idha pana vinayasaªgahappakaraºe gamikavattato bhattaggavatta½ ±gata½, anumodanavatta½ pana visu½ avatv± bhattaggavatteyeva antogadha½ katv± pacch± vutta½ bhattagga½ gantv± bhatte bhutteyeva anumodan±karaºato, p±¼iyañca aññesu vattesu viya “tena hi, bhikkhave, bhikkhun± anumodanavatta½ paññ±pess±m²”ti visu½ vattabh±vena an±gatatt± bhattaggavatteyeva antogadhanti ±cariyassa adhipp±yo siy±. Imassa ca vinay±laªk±rapakaraºassa tass± vaººan±bh³tatt± sa½vaººetabbakkameneva sa½vaººana½ kathayiss±ma.Bhuñjitabbanti bhatta½. Ajati gacchati pavattati etth±ti agga½. “¾dikoµµh±sakoµ²su, puratogga½ vare t²s³”ti abhidh±nappad²pik±ya½ ±gatepi “r±jagganti r±j±raha½, sal±kagganti sal±kaggahaºaµµh±nan”ti-±d²su aññatthesupi pavattanato bhattassa agga½ bhattagga½, bhattaparivisanaµµh±na½, bhattagge vattitabba½ vatta½ bhattaggavattanti viggaho. Tattha ±r±me k±lo ±rocito hot²ti “k±lo bhante, niµµhita½ bhattan”ti ±rocito hoti. Timaº¹ala½ paµicch±denten±ti dve j±ºumaº¹al±ni n±bhimaº¹alañca paµicch±dentena. Parimaº¹ala½ niv±setv±ti samantato maº¹ala½ niv±setv±. Uddha½ n±bhimaº¹ala½, adho j±ºumaº¹ala½ paµicch±dentena j±ºumaº¹alassa heµµh± jaªghaµµhito paµµh±ya aµµhaªgulamatta½ niv±sana½ ot±retv± niv±setabba½, tato para½ ot±rentassa dukkaµanti vutta½, yath±nisinnassa j±ºumaº¹alato heµµh± caturaªgulamatta½ paµicchanna½ hot²ti mah±paccariya½ vutta½. K±yabandhana½ bandhitv±ti tassa niv±sanassa upari k±yabandhana½ bandhitv± “na, bhikkhave, ak±yabandhanena g±mo pavisitabbo, yo paviseyya, ±patti dukkaµass±”ti (c³¼ava. 278) vuttatt±. Saguºa½ katv±ti ida½ upajjh±yavatte vuttameva. “Gaºµhika½ paµimuñcitv±ti p±sake gaºµhika½ pavesetv± antog±mo v± hotu vih±ro v±, manuss±na½ parivisanaµµh±na½ gacchantena c²vara½ p±rupitv± k±yabandhana½ bandhitv± gamanameva vaµµat²”ti mah±-aµµhakath±su vutta½. Ettha ca manuss±na½ parivisanaµµh±nanti yattha antovih±repi manuss± saputtad±r± ±vasitv± bhikkh³ netv± bhojenti.Suppaµicchannen±ti na sas²sa½ p±rutena, atha kho gaºµhika½ paµimuñcitv± anuv±tantena g²va½ paµicch±detv± ubho kaººe sama½ katv± paµisa½haritv± y±va maºibandh± paµicch±dentena. Susa½vuten±ti hattha½ v± p±da½ v± ak²¼±pentena, suvin²ten±ti attho. Okkhittacakkhun±ti heµµh±khittacakkhun±. Yo an±dariya½ paµicca taha½ taha½ olokento bhiyyo ta½ ta½ dis±bh±ga½ p±s±da½ k³µ±g±ra½ v²thi½ olokento gacchati, ±patti dukkaµassa. Ekasmi½ pana µh±ne µhatv± hatthi-ass±diparissay±bh±va½ oloketu½ vaµµati. Appasadden±ti ettha kitt±vat± appasaddo hoti? Dv±dasahatthe gehe ±dimhi saªghatthero majjhe dutiyatthero ante tatiyattheroti eva½ nisinnesu saªghatthero dutiyena saddhi½ manteti, dutiyatthero tassa saddañceva suº±ti, kathañca vavatthapeti, tatiyatthero pana saddameva suº±ti, katha½ na vavatthapeti, ett±vat± appasaddo hoti. Sace pana tatiyatthero katha½ vavatthapeti, mah±saddo n±ma hoti.Na ukkhittak±y±ti na ukkhepena, itthambh³talakkhaºe karaºavacana½, ekato v± ubhato v± ukkhittac²varo hutv±ti attho. Anto-indakh²lato paµµh±ya na eva½ gantabba½. Nisinnak±le pana dhamakaraºa½ n²harantenapi c²vara½ anukkhipitv±va n²haritabba½. Na ujjagghik±y±ti na mah±hasita½ hasanto, vuttanayenevettha karaºavacana½. Na k±yappac±lakanti k±ya½ ac±letv± k±ya½ paggahetv± niccala½ katv± ujukena k±yena samena iriy±pathena. Na b±huppac±lakanti b±hu½ ac±letv± b±hu½ paggahetv± niccala½ katv±. Na s²sappac±lakanti s²sa½ ac±letv± s²sa½ paggahetv± niccala½ uju½ µhapetv±. Na khambhakatoti khambhakato n±ma kaµiya½ hattha½ µhapetv± katakhambho. Na ukkuµik±y±ti ettha ukkuµik± vuccati paºhiyo ukkhipitv± aggap±dehi v± aggap±de ukkhipitv± paºhehiyeva v± bh³mi½ phusantassa gamana½. Karaºavacana½ panettha vuttalakkhaºameva. Na oguºµhiten±ti sas²sa½ p±rutena. Na pallatthik±y±ti na dussapallatthik±ya. Ettha ±yogapallatthik±pi dussapallatthik± eva. Na there bhikkh³ anupakhajj±ti there bhikkh³ ati-all²yitv± na nis²ditabba½. Na saªgh±µi½ ottharitv±ti na saªgh±µi½ attharitv± nis²ditabba½.Sakkaccanti sati½ upaµµh±petv±. Pattasaññ²ti patte sañña½ katv±. Samas³pako n±ma yattha bhattassa catutthabh±gappam±ºo s³po hoti. Samatitthikanti samapuººa½ samabharita½. Th³p²kata½ piº¹ap±ta½ paµiggaºh±ti, ±patti dukkaµass±ti ettha th³p²kato n±ma pattassa antomukhavaµµilekha½ atikkamitv± kato, patte pakkhitto bharito p³ritoti attho. Eva½ kata½ aggahetv± antomukhavaµµilekh±samappam±ºo gahetabbo. “Ya½ kañci y±gu½ v± bhatta½ v± phal±phala½ v± ±misaj±tika½ samatitthikameva gahetabba½, tañca kho adhiµµh±nupagena pattena, itarena pana th³p²katampi vaµµati. Y±mak±likasatt±hak±likay±vaj²vik±ni pana adhiµµh±nupagapatte th³p²kat±nipi vaµµanti. Ya½ pana dv²su pattesu bhatta½ gahetv± ekasmi½ p³retv± vih±ra½ pesetu½ vaµµat²”ti mah±paccariya½ vutta½. Ya½ patte pakkhipiyam±na½ p³va-ucchukhaº¹aphal±phal±di heµµh± orohati, ta½ th³p²kata½ n±ma na hoti. P³vavaµa½saka½ µhapetv± piº¹ap±ta½ denti, th³p²katameva hoti. Pupphavaµa½sakatakkolakaµukaphal±divaµa½sake pana µhapetv± dinna½ th³p²kata½ na hoti. Bhattassa upari th±laka½ v± patta½ v± µhapetv± p³retv± gaºh±ti, th³p²kata½ n±ma na hoti. Kurundiyampi vutta½ “th±lake v± patte v± pakkhipitv± ta½ pattamatthake µhapetv± denti, p±µekkabh±jana½ vaµµati. Idha an±pattiya½ gil±no na ±gato, tasm± gil±nassapi th³p²kata½ na vaµµati, sabbattha pana paµiggahetumeva na vaµµati, paµiggahita½ pana bhuñjitu½ vaµµat²”ti.“Sakkaccan”ti ca “pattasaññ²”ti ca ubhaya½ vuttanayameva. Sapad±nanti tattha tattha odhi½ akatv± anupaµip±µiy±. Samas³pake vattabba½ vuttameva. Th³pakatoti matthakato, vemajjhatoti attho. Na s³pa½ v± byañjana½ v±ti-±di p±kaµameva. Viññattiya½ vattabba½ natthi. Ujjh±nasaññ²sikkh±padepi gil±no na muñcati. N±timahanto kaba¼oti may³raº¹a½ atimahanta½, kukkuµaº¹a½ atikhuddaka½, tesa½ vemajjhappam±ºo. Parimaº¹ala½ ±lopoti n±tid²gho ±lopo. An±haµeti an±harite, mukhadv±ra½ asamp±piteti attho. Sabbo hatthoti ettha hatthasaddo tadekadesesu aªgul²su daµµhabbo “hatthamuddo”ti-±d²su viya samud±ye pavattavoh±rassa avayave pavattanato. Ekaªgulimpi mukhe pakkhipitu½ na vaµµati. Na sakaba¼en±ti ettha dhamma½ kathento har²taka½ v± laµµhimadhuka½ v± mukhe pakkhipitv± katheti, yattakena vacana½ paripuººa½ hoti, tattake mukhamhi sante kathetu½ vaµµati.Piº¹ukkhepakanti piº¹a½ ukkhipitv± ukkhipitv±. Kaba¼±vacchedakanti kaba¼a½ avachinditv± avachinditv±. Avagaº¹ak±rakanti makkaµo viya gaº¹e katv± katv±. Hatthaniddhunakanti hattha½ niddhunitv± niddhunitv±. Sitth±vak±rakanti sitth±ni avakiritv± avakiritv±. Jivh±nicch±rakanti jivha½ nicch±retv± nicch±retv±. Capucapuk±rakanti “capucap³”ti eva½ sadda½ katv± katv±. Surusuruk±rakanti “surusur³”ti eva½ sadda½ katv± katv±. Hatthanillehakanti hattha½ nillehitv± nillehitv±. Bhuñjantena hi aªgulimattampi nillehitu½ na vaµµati, ghanay±guph±ºitap±y±s±dike pana aªgul²hi gahetv± aªguliyo mukhe pavesetv± bhuñjitu½ vaµµati. Pattanillehaka-oµµhanillehakesupi eseva nayo, tasm± aªguliy±pi patto na nillehitabbo, eka-oµµhopi jivh±ya na nillehitabbo, oµµhama½sehi eva pana gahetv± anto pavesetu½ vaµµati.Na s±misena hatthena p±n²yath±lakoti eta½ paµik³lavasena paµikkhitta½, tasm± saªghikampi puggalikampi gihisantakampi attano santakampi saªkhampi sar±vampi ±misamakkhita½ na gahetabbameva, gaºhantassa dukkaµa½. Sace pana hatthassa ekadeso ±misamakkhito na hoti, tena padesena gahetu½ vaµµati. Na sasitthaka½ pattadhovana½ antaraghare cha¹¹etabbanti ettha uddharitv± v±ti sitth±ni ekato uddharitv± ekasmi½ µh±ne r±si½ katv± udaka½ cha¹¹eti. Bhinditv± v± udakagatik±ni katv± cha¹¹eti, paµiggahena sampaµicchanto na½ paµiggahe cha¹¹eti, bahi n²haritv± v± cha¹¹eti, eva½ cha¹¹entassa an±patti. Na t±va therena udakanti ida½ hatthadhovana-udaka½ sandh±ya vutta½. Antar± pip±sitena pana gale vilagg±misena v± p±n²ya½ pivitv± na dhovitabb±ti.
Bhattaggavattakath±vaººan± niµµhit±.