Pattakath±

28. Pattakath±ya½ “bh³mi-±dh±raketi valay±dh±rake. D±ru-±dh±rakadaº¹±dh±rakes³tiekad±run± kata-±dh±rake, bah³hi daº¹akehi kata-±dh±rake v±ti attho ²hi daº¹ehi kato pana na vaµµati. Bh³miya½ pana nikkujjitv± ekameva µhapetabbantiettha ‘dve µhapentena upari µhapitapatta½ ekena passena bh³miya½ phus±petv± µhapetu½vaµµat²’ti vadanti. ¾lindakami¹¹hik±d²nanti pamukhami¹¹hik±d²na½. Parivattetv±tattheva patiµµh±t²ti ettha ‘parivattetv± tatiyav±re tattheva mi¹¹hiy± patiµµh±t²’ti gaºµhipadesuvutta½. Paribhaº¹anteti ettha paribhaº¹a½ n±ma gehassa bahikuµµap±dassa thirabh±vattha½kat± tanukami¹¹hik± vuccati. Tanukami¹¹hik±y±ti khuddakami¹¹hik±ya. Mi¹¹hantepi±dh±rake µhapetu½ vaµµati. ‘Anuj±n±mi, bhikkhave, ±dh±rakan’ti hi vacanato mi¹¹h±d²suyattha katthaci ±dh±raka½ µhapetv± tattha patta½ µhapetu½ vaµµati ±dh±rake µhapanok±sassa aniyamitatt±tivadanti. ‘Pattam±¼o n±ma vaµµetv± patt±na½ agamanattha½ vaµµa½ v± caturassa½ v±iµµhak±d²hi parikkhipitv± kato’ti gaºµhipadesu vutta½. Ghaµikanti upari yojita½agga¼a½. T±vak±lika½ paribhuñjitu½ vaµµat²ti sakideva gahetv± tena ±misa½paribhuñjitv± cha¹¹etu½ vaµµat²ti adhipp±yo. Ghaµikaµ±heti bh±janakap±le. P±¼iya½abhu½ meti ettha bhavat²ti bh³, va¹¹hi. Na bh³ti abh³, ava¹¹hi. Bhayavasena pana s±itth² ‘abhun’ti ±ha, vin±so mayhanti attho. Chavas²sassa pattanti chavas²samaya½patta½. Pakativik±rasambandhe ceta½ s±mivacana½. Abhedepi v± tadupac±ravasenev±ya½voh±ro ‘sil±puttakassa sar²ran’ti-±d²su viya. Cabbetv±ti kh±ditv±. Eka½udakagaº¹usa½ gahetv±ti v±mahattheneva patta½ ukkhipitv± mukhena gaº¹usa½ gahetv±.Ucchiµµhahatthen±ti s±misena hatthena. Ett±vat±ti ekagaº¹usa½ gahaºamattena. Luñcitv±titato ma½sa½ uddharitv±. Etesu sabbesu paººatti½ j±n±tu v±, m± v±, ±pattiyev±”tis±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². c³¼avagga 3.253-255) vutta½.
Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². c³¼avagga 2.252) pana “gihivikaµ±n²tigihisantak±ni. P±¼iya½ na acchupiyant²ti na phussit±ni honti. R³pak±kiºº±niitthir³p±di-±kiºº±ni. Bh³mi-±dh±raketi dant±d²hi kate valay±dh±rake.Etassa valay±dh±rakassa anucchavit±ya µhapit± patt± na parivattant²ti ‘tayo patte µhapetu½vaµµat²’ti vutta½. Anuccatañhi sandh±ya aya½ ‘bh³mi-±dh±rako’ti vutto. D±ru-±dh±rakadaº¹±dh±rakes³tiekad±run± kata-±dh±rake ca bah³hi daº¹akehi kata-±dh±rake ca, ete ca uccatar±honti pattehi saha patanasabh±v±, tena ‘susajjites³’ti vutta½. Bhamakoµisadisen±tiyattha dhamakaraº±di½ pavesetv± likhanti, tassa bhamakassa koµiy± sadiso. T±disassa d±ru-±dh±rakassaavitthiººat±ya µhapitopi patto patat²ti ‘anok±so’ti vutto. ¾lindakami¹¹hik±d²nantipamukhami¹¹hik±d²na½, uccavatthuk±nanti attho. B±hirapasseti p±s±d±d²na½ bahikuµµe.Tanukami¹¹hik±y±ti vedik±ya. Sabbattha pana hatthappam±ºato abbhantare µhapetu½ vaµµati,±dh±rake pana tato bahipi vaµµati. Aññena pana bhaº¹aken±ti aññena bh±rabhaº¹ena bhaº¹akena.‘Bandhitv± olambitun’ti ca vuttatt± pattatthavik±ya a½sabaddhako yath± laggitaµµh±natona pariga¼ati, tath± sabbath±pi bandhitv± µhapetu½ vaµµati. Bandhitv±pi upari µhapetu½na vaµµat²ti ‘upari nis²dant± ottharitv± bhindant²’ti vutta½. Tattha µhapetu½ vaµµat²tinis²danasaªk±bh±vato vutta½. Bandhitv± v±ti bandhitv± µhapitachatte v±. Yo koc²tibhattap³ropi tucchapattopi. Pariharitunti divase divase piº¹±ya caraºatth±ya µhapetu½.Patta½ alabhantena pana ekadivasa½ piº¹±ya caritv± bhuñjitv± cha¹¹etu½ vaµµati. Paººapuµ±d²supieseva nayo. Chavas²sassa pattoti chavas²samayo patto, pakativik±rasambandheceta½ s±mivacana½. Cabbetv±ti niµµhubhitv±. ‘Paµiggaha½ katv±’ti vuttatt± ucchiµµhahatthenaudaka½ gahetv± patta½ paripphositv± dhovanagha½sanavasena hattha½ dhovitu½ vaµµati. Ettakenahi patta½ paµiggaha½ katv± hattho dhovito n±ma na hoti. Eka½ udakagaº¹usa½ gahetv±tipatta½ aphusitv± tattha udakameva ucchiµµhahatthena ukkhipitv± gaº¹usa½ katv±, v±mahatthenevav± patta½ ukkhipitv± mukhena gaº¹usa½ gahetumpi vaµµati. Bahi udakena vikkh±letv±tidv²su aªgul²su ±misamatta½ vikkh±letv± bahi gahetumpi vaµµati. Paµikh±dituk±motiettha saya½ na kh±dituk±mopi aññesa½ kh±dan±raha½ µhapetu½ labhati. Tattheva katv±tipatteyeva yath±µhapitaµµh±nato anuddharitv±. Luñcitv±ti tato ma½sameva niravasesa½ uppaµµetv±”tivutta½.
Vajirabuddhiµ²k±ya½ (vajira. µ². c³¼avagga 254) pana “±lindakami¹¹hik±d²nantipamukhami¹¹hik±d²na½. Parivattetv± tatthev±ti ettha ‘parivattetv± tatiyav±re tatthevami¹¹hik±ya patiµµh±t²’ti likhita½. Paribhaº¹a½ n±ma gehassa bahikuµµap±dassa thirabh±vattha½kat± tanukami¹¹hik± vuccati, ettha ‘parivattetv± patto bhijjat²ti adhikaraºabhed±saªk±ra-abh±veµh±ne µhapetu½ vaµµat²’ti likhita½. Pattam±¼o vattetv± patt±na½ apatanattha½ vaµµa½ v±caturassa½ v± iµµhak±d²hi parikkhipitv± m±¼akacchannena kato. ‘Pattamaº¹alik± pattapacchik±k±lapaºº±d²hi kat±’ti ca likhita½. Mi¹¹hante ±dh±rake µhapetu½ vaµµati pattasandh±raºattha½vuttatt±. Mañce ±dh±rakepi na vaµµati nis²danapaccay± v±ritatt±. ¾sannabh³mikatt±olambetu½ vaµµati. ‘A½sak³µe laggetv±ti (c³¼ava. aµµha. 254) vacanato aggahatthelaggetv± aªke µhapetu½ na vaµµat²’ti keci vadanti, na sundara½. Nakevala½ yassa pattoti-±di yadi hatthena gahitapatte bhedasaññ±, pageva aññena sar²r±vayaven±tikatv± vutta½. P±¼iya½ pana pacuravoh±ravasena vutta½. Ghaµikap±lamaya½ ghaµikaµ±ha½.Chavas²sassa pattanti ‘sil±puttakassa sar²ra½, kh²rassa dh±r±’ti-±divoh±ravasena vutta½,mañce nis²ditu½ ±gatoti attho. Pis±cillik±ti pis±cad±rak±tipi vadanti.Dinnakameva paµiggahitameva. Cabbetv±ti kh±ditv±. Aµµh²ni ca kaºµak±ni caaµµhikaºµak±ni. Etesu sabbesu paººatti½ j±n±tu v±, m± v±, ±pattiyev±tilikhitan”ti vutta½.