Yadi ca ca-k±rantakkharo ta-k±rantakkharena sam±nasutiko siy±, eva½ sati ki½ ca-k±rantakkharalekhanenasabbattha ta-k±rantameva likheyya, tath± pana alikhitv± payog±nur³pa½ paµhamakkharassa sadisadvebh±vaµµh±ne“kacco kacc±yano”ti, asadisadvebh±vaµµh±ne “vaccho vacch±yano”ti tatiyakkharassasadisadvebh±vaµµh±ne “majja½ sammajjan”ti, asadisadvebh±vaµµh±ne “upajjh± upajjh±yo”tisam±naµµh±nasam±nakaraºasam±navaggakkhar±nameva dvebh±vo likh²yati, no itaresa½, tasm± payog±nur³pa½ca-k±ranta ja-k±rantaµµh±nesu sakavaggasutivaseneva vattabba½, na aññavaggasutivasena.Sa-k±rante pana sa-k±rassa ta-k±rena sam±naµµh±nikatt± sam±nakaraºatt± ca vagga-avaggavasenabhinnepi avaggakkhar±na½ vaggakkharehi s±dh±raºatt± ca avaggakkhar±na½ vaggakkhar±na½ viya visu½sutiy± abh±vato ca sa-k±rantassa ta-k±rantabhaºana½ yutta½ siy±. Sa-k±ropi hi dantajo,ta-k±ropi, sa-k±ropi jivhaggakaraºo, ta-k±ropi tasm± sam±naµµh±nik±na½sam±nakaraº±na½ akkhar±na½ sam±nasutibh±vo yutto. Ña-k±ranta la-k±rant±na½ na-k±rantabhaºanepiimin± nayena ña-k±ranta na-k±rant±na½ asam±nasutibh±vo la-k±ranta na-k±rant±na½ sam±nasutibh±vodaµµhabboti. Ayamettha yutticint±.¾gamacint± pana eva½ k±tabb±–
“Ca-k±ranta½ sa-k±ranta½, ta-k±rantasama½ vade;
ña-k±ranta½ la-k±ranta½, na-k±rantasama½ vade”ti.–
Aya½ siloko kuto pabhavo, kattha ±gato, kena k±ritoti? Tattha kuto pabhavotibhagavantasm± v± dhammasaªg±hakattherehi v± aµµhakath±cariyehi v± pabhavo. Kattha ±gatotivinaye v± suttante v± abhidhamme v± p±¼iya½ v± aµµhakath±ya v± µ²k±d²su v± ±gato.Kena k±ritoti nettiniruttipeµakopadesakacc±yanappakaraºak±rakena ±yasmat±mah±kacc±yanattherena v± mukhamattad²panik±rakena vajirabuddh±cariyena v± padar³pasiddhik±rakenabuddhapiy±cariyena v± saddan²tippakaraºak±rakena aggava½s±cariyena v± tadaññasatthak±rakehimah±therehi v± k±ritoti eva½ ±gamacint±ya½ sati aya½ siloko bhagavantasm± pabhavodhammasaªg±hakattherehi v± aµµhakath±cariyehi v±ti na paññ±yati. “Vinaye v± suttantev± abhidhamme v± p±¼iya½ v± aµµhakath±ya v± µ²k±su v± ±gato”ti hi na sakk± vattu½.Kacc±yan±cariy±d²hi saddasatthak±rakehi ±cariyehi katotipi na dissati. Eva½ santeapp±µih²rakata½ ida½ vacana½ ±pajjati.
Eva½ pana maya½ cintayimh±– r±maññadese kira sakabh±s±ya½ ca-k±ranta ña-k±rant± nasanti teneva r±maññadesiy± bhikkh³ “sacca”iti ima½ p±µha½ vadant±“satca”iti vadanti, “pañcaªga”iti p±µha½ vadant± “pancaªga”iti vadanti, tasm±attano visaye avijjam±na½ ca-k±ranta ña-k±ranta½ yath±p±µha½ vattumasakkontehi tehibhikkh³hi sakabh±s±nur³pato aya½ siloko k±rito bhavissat²ti. Eva½ santepimarammabh±s±ya ca-k±ranta ña-k±rantapad±na½ sutivisesavasena visu½ paññ±yanato marammadesiy±bhikkh³ ta½ siloka½ anuvattitv± “buddha½ saraºa½ gacch±m²”ti v± “paµhama½ upatjha½g±h±petabbo”ti v± “hetupatcayo ±rammaºapatcayo”ti v± vattu½ na arahanti.R±maññadesiy±pi sakabh±s±ya visu½ avijjam±nampi ca-k±ranta ña-k±rantapada½ sakabh±s±kathanak±leyevabh±s±nur³pa½ ta-k±ranta na-k±rantabh±vena kathetabba½, m±gadhabh±s±kathanak±le pana m±gadhabh±s±yaca-k±ranta ña-k±rantapad±na½ visu½ payogadassanato m±gadhabh±s±nur³pa½ ca-k±ranta ña-k±rantapad±na½visu½ sutivasena yath±p±µhameva kathetabb±n²ti no mati. Ayamettha ±gamacint±.
Jinas±sanam±rabbha, kath±ya½ kathit± may±;
yutt±yutta½ cintayantu, paº¹it± jinas±vak±.
Yutt±yutta½ cintayitv±, yuttañce dh±rayantu ta½;
ayuttañce pajahantu, m±nadosavivajjit±ti.
254. Eva½ catunna½ kamm±na½ sampattivipatti½ dassetv± id±ni tesa½ kamm±na½ µh±nappabheda½dassento “apalokanakamma½ katam±ni pañca µh±n±ni gacchat²”ti-±dim±ha. Tatthavinicchayo aµµhakath±ya½ vuttanayeneva veditabbo. Anutt±napadatthameva dassayiss±ma.“Etarahi sacepi s±maºero”ti-±d²su buddh±d²na½ avaººabh±sanampi akappiy±di½ kappiy±dibh±venad²panampi diµµhivipattiya½yeva pavisati, teneva vakkhati “ta½ laddhi½ vissajj±petabbo”ti.Bhikkh³nampi eseva nayo. Micch±diµµhikoti buddhavacan±dhipp±ya½ vipar²tatogaºhanto, so eva “antagg±hik±ya diµµhiy± samann±gato”ti vutto. Kecipana “sassatucched±na½ aññataradiµµhiy± samann±gato”ti vadanti, ta½ na yutta½. Sassatucchedag±hassas±maºer±na½ liªgan±san±ya k±raºattena heµµh± aµµhakath±yameva vuttatt± idha ca daº¹akamman±san±yaeva adhippetatt±. K±yasambhogas±magg²ti sahaseyyapaµiggahaº±di. Soratoti subherato, suµµhu oratoti v± sorato. Niv±tavutt²ti n²cavutti.Tass±pi d±tabboti vijjam±na½ mukhar±dibh±va½ niss±ya appaµipucchitv±pi paµiñña½aggahetv±pi ±patti½ an±ropetv±pi desit±yapi ±pattiy± khu½san±dito anoramantassad±tabbova. Oramantassa pana kham±pentassa na d±tabbo. Brahmadaº¹assa d±nanti kharadaº¹assaukkaµµhadaº¹assa d±na½. Tajjan²y±dikamme hi kate ov±d±nus±sanippad±napaµikkheponatthi, dinnabrahmadaº¹e pana tasmi½ saddhi½ tajjan²yakamm±dikatehi paµikkhittampi k±tu½na vaµµati “neva vattabbo”ti-±din± ±l±pasall±pamattassapi na-k±rena paµikkhitatt±.Tañhi disv± bhikkh³ g²va½ parivattetv± olokanamattampi na karonti, eva½ vivajjetabba½nimmadanakaraºatthameva tassa daº¹assa anuññ±tatt±. Teneva channattheropi ukkhepan²y±dikammakatopiabh±yitv± brahmadaº¹e dinne “saªghen±ha½ sabbath± vivajjito”ti mucchito papati.Yo pana brahmadaº¹akatena saddhi½ ñatv± sa½saµµho avivajjetv± viharati, tassa dukkaµamev±tigahetabba½. Aññath± brahmadaº¹avidh±nassa niratthakat±pasaªgato. Ten±ti brahmadaº¹akatena.Yath± tajjan²y±dikammakatehi, evameva tato adhikampi saªgha½ ±r±dhentena samm± vattitabba½,tañca “sorato niv±tavutt²”ti-±din± sar³pato dassitameva. Ten±ha“samm± vattitv± kham±pentassa brahmadaº¹o paµippassambhetabbo”ti. Paµisaªkh±ti paµisaªkh±ya,ñ±ºena upaparikkhitv±.Ya½ ta½ bhagavat± avandiyakamma½ anuññ±tanti sambandho. “Tassa bhikkhuno daº¹akamma½k±tun”ti s±maññato anuññ±tappak±ra½ dassetv± puna visesato anuññ±tappak±ra½dassetu½ “atha kho”ti-±di p±¼i-uddhaµ±ti veditabba½. Imassa apalokanakammassaµh±na½ hot²ti apalokanakammas±maññassa pavattiµµh±na½ hoti. Visesabyatirekena avijjam±nampitadaññattha appavatti½ dassetu½ visesanissita½ viya vohar²yati. “Kammaññeva lakkhaºan”tiimin± os±raº±divasena gahit±vases±na½ sabbesa½ apalokanakammas±maññalakkhaºavasena gahitatt±“kammaññeva lakkhaºamass±ti kammalakkhaºan”ti nibbacana½ dasseti, idañca vutt±vases±na½kamm±na½ niµµh±naµµh±na½ saªkh±rakkhandhadhamm±yatan±d²ni viya vutt±vasesakhandh±yatan±nanti daµµhabba½.Teneva vakkhati “aya½ panettha p±¼imuttakopi kammalakkhaºavinicchayo”ti-±di. Yath±cettha, eva½ upari ñattikamm±d²supi kammalakkhaºa½ vuttanti veditabba½. S±ratthad²paniya½(s±rattha. µ². pariv±ra 3.495-496) pana “kammameva lakkhaºanti kammalakkhaºa½. Os±raºaniss±raºabhaº¹ukamm±dayoviya kammañca hutv± aññañca n±ma½ na labhati, kammameva hutv± upalakkh²yat²ti kammalakkhaºantivuccat²”ti vutta½. Vajirabuddhiµ²k±ya½ (vajira. µ². pariv±ra 495-496) pana “imassaapalokanakammassa µh±na½ hot²ti evampi apalokanakamma½ pavattat²ti attho. Kammaññevalakkhaºanti kammalakkhaºa½. Os±raºaniss±raºabhaº¹ukamm±dayo viya kammañca hutv± aññañcan±ma½ na labhati, kammameva hutv± upalakkh²yat²ti kammalakkhaºa½ upanissayoviya. Hetupaccay±dilakkhaºavimutto hi sabbo paccayaviseso tattha saªgayhat²”ti vutta½.Tassa karaºanti avandiyakammassa karaºavidh±na½. Na vanditabboti, imin± vandantiy±dukkaµanti dasset²ti daµµhabba½. Saªghena kata½ katika½ ñatv± maddana½ viya hi saªghasammuti½an±darena atikkamantassa ±patti eva hoti. 255. Bhikkhusaªghassapi paneta½ labbhatiyev±ti avandiyakammassa upalakkhaºamattena gahitatt±bhikkhusaªghassapi kammalakkhaºa½ labbhati eva. Sal±kad±naµµh±na½ sal±kagga½ n±ma, y±gubhatt±na½bh±janaµµh±n±ni y±gaggabhattagg±ni n±ma. Etesupi hi µh±nesu sabbo saªgho uposatheviya sannipatito, kammañca vaggakamma½ na hoti, “mayameta½ na j±nimh±”ti pacch±kh²yant±pi na honti, khaº¹as²m±ya pana kate kh²yanti. Saªghikapaccayañhi acchinnac²var±d²na½d±tu½ apalokentehi upac±ras²maµµh±na½ sabbesa½ anumati½ gahetv±va k±tabba½. Yo panavisabh±gapuggalo dhammika½ apalokana½ paµib±hati, ta½ up±yena bahi-upac±ras²magata½ v±katv± khaº¹as²ma½ v± pavisitv± k±tu½ vaµµati. Ya½ sandh±ya “apalokanakamma½ karot²”tis±maññato dasseti, ta½ apalokanakamma½ sar³pato dassetu½ ±ha “acchinnac²vara½”icc±di.Yadi apaloketv±va c²vara½ d±tabba½, ki½ pana appamattakavissajjakasammutiy±ti ±ha“appamattakavissajjakena pan±”ti-±di. N±¼i v± upa¹¹han±¼i v±ti divasedivase apaloketv± d±tabbassa pam±ºadassana½. Tena y±panamattameva apaloketabba½, naadhikanti dasseti. Ekadivasa½yeva v±ti-±di dasav²satidivas±na½ ekasmi½ divaseyevad±tabbaparicchedadassana½. Tena “y±vaj²van”ti v± “y±varog± vuµµhahat²”tiv± eva½ apaloketu½ na vaµµat²ti dasseti. Iºapalibodhanti iºavatthu½ d±tu½ vaµµat²tisambandho. Tañca iº±yikehi palibuddhassa lajj²pesalassa s±sanupak±rakassa pam±ºayuttamevakappiyabhaº¹a½ niyametv± bhikkh³hi apaloketv± d±tabba½, na pana sahassa½ v± satasahassa½v± mah±-iºa½. T±disañhi bhikkh±cariyavattena sabbehi bhikkh³hi t±disassa bhikkhunopariyesitv± d±tabba½.“Chatta½ v± vedika½ v±ti ettha vedik±ti cetiyassa upari caturassacayo vuccati.Chattanti tato uddha½ valay±ni dassetv± kato aggacayo vuccat²”ti s±ratthad²paniya½(s±rattha. µ². pariv±ra 3.495-496) vutta½. Cetiyassa upanikkhepatoti cetiyassapaµijagganatth±ya va¹¹hiy± payojetv± kappiyak±rakehi µhapitavatthuto. Saªghikenap²tina kevalañca tatrupp±dato paccayad±yakehi catupaccayatth±ya saªghassa dinnavatthun±p²ti attho.Saªghabhatta½ k±tu½ na vaµµat²ti mah±d±na½ dadantehipi kariyam±na½ saªghabhatta½ viyak±retu½ na vaµµat²ti adhipp±yo. “Yath±sukha½ paribhuñjitu½ ruccat²”ti vuttatt±attano attano paribhogapahonaka½ appa½ v± bahu½ v± gahetabba½, adhika½ pana gahetu½na labhati.Uposathadivaseti nidassanamatta½, yasmi½ kismiñci divasepi kata½ sukatameva hoti.Karontena “ya½ imasmi½ vih±re antos²m±ya saªghasantaka½…pe… yath±sukha½ paribhuñjitu½mayha½ ruccat²”ti eva½ katik± k±tabb±. Tath± dv²hi t²hipi “±yasmant±na½ruccat²”ti vacanameva hettha viseso. Tesamp²ti rukkh±na½. S± eva katik±tivisu½ katik± na k±tabb±ti attho.Tesanti rukkh±na½, saªgho s±m²ti sambandho. Purimavih±reti purimeyath±sukha½ paribhogatth±ya katakatike vih±re. Pariveº±ni katv± jaggant²ti yatthaarakkhiyam±ne phal±phal±ni rukkh± ca vinassanti, t±disa½ µh±na½ sandh±ya vutta½, tatthasaªghassa katik± na pavattat²ti adhipp±yo. Yehi pana rukkhab²j±ni ropetv± ±ditopaµµh±ya paµijaggit±, tepi dasamabh±ga½ datv± ropakeheva paribhuñjitabb±ni. Teh²tijaggitehi.Tatth±ti tasmi½ vih±re. M³leti-±dik±le, pubbeti attho. D²gh± katik±tiaparicchinnak±l± yath±sukha½ paribhogatth±ya katik±. Nikkukkuccen±ti “abh±jitamidan”tikukkucca½ akatv±ti attho. Kh²yanamattameva tanti tena kh²yanena bahu½ kh±dant±na½doso natthi attano paribhogappam±ºasseva gahitatt±, kh²yantepi attano pahonaka½ gahetv±kh±ditabbanti adhipp±yo.Gaºhath±ti na vattabb±ti tath± vutte teneva bhikkhun± dinna½ viya maññeyyu½. Ta½ niss±yamicch±j²vasambhavo hot²ti vutta½. Ten±ha “anuvicaritv±”ti-±di. Upa¹¹habh±gotiekassa bhikkhuno paµiv²sato upa¹¹habh±go, dentena ca “ettaka½ d±tu½ saªgho anuññ±s²”tieva½ att±na½ parimocetv± yath± te saªghe eva pas²danti, eva½ vatv± d±tabba½. Apacc±s²santen±tigil±nagamikissar±d²na½ anuññ±tapuggal±nampi attano santaka½ dentena apacc±s²santenevad±tabba½. Ananuññ±tapuggal±na½ pana apacc±s²santenapi d±tu½ na vaµµat²ti. Saªghikamevayath±katik±ya d±petabba½. Attano santakampi paccayad±yak±dayo sayameva viss±sena gaºhanti,na v±retabb±, “laddhakappiyan”ti tuºh² bhavitabba½. Pubbe vuttamev±ti “kuddhohi so rukkhepi chindeyy±”ti-±din± tuºh²bh±ve k±raºa½ pubbe vuttameva, tehikata-anatth±bh±vepi k±ruññena tuºh² bhavitu½ vaµµati, “gaºhath±”ti-±dipana vattu½ na vaµµati.Garubhaº¹att±…pe… na d±tabbanti j²varukkh±na½ ±r±maµµh±niyatt± d±r³nañca gehasambh±r±nupagatatt±“sabba½ tvameva gaºh±ti d±tu½ na vaµµat²”ti vutta½. Akat±v±sa½ v± katv±tipubbe avijjam±na½ sen±sana½ katv±. Jaggitak±leti phalav±re sampatte. Jagganak±letijaggitu½ ±raddhak±le. 256. Ñattikammaµµh±nabhedeti ñattikammassa µh±nabhede.
Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re
Kamm±kammavinicchayakath±laªk±ro n±ma
Tetti½satimo paricchedo.