“¾diyanto harantova;
haranto iriy±patha½;
vikopento tath± µh±n±;
c±ventopi par±jiko”ti.
Tattha n±n±bhaº¹apañcaka½ saviññ±ºaka-aviññ±ºakavasena daµµhabba½, itara½ saviññ±ºakavaseneva. Katha½? ¾diyeyy±ti ±r±ma½ abhiyuñjati, ±patti dukkaµassa. S±mikassa vimati½ upp±deti, ±patti thullaccayassa. S±miko “na mayha½ bhavissat²”ti dhura½ nikkhipati, ±patti p±r±jikassa. Hareyy±ti aññassa bhaº¹a½ haranto s²se bh±ra½ theyyacitto ±masati, dukkaµa½. Phand±peti, thullaccaya½. Khandha½ oropeti, p±r±jika½. Avahareyy±ti upanikkhitta½ bhaº¹a½ “dehi me bhaº¹an”ti vuccam±no “n±ha½ gaºh±m²”ti bhaºati, dukkaµa½. S±mikassa vimati½ upp±deti, thullaccaya½. S±miko “na mayha½ bhavissat²”ti dhura½ nikkhipati, p±r±jika½. Iriy±patha½ vikopeyy±ti “sahabhaº¹ah±raka½ ness±m²”ti paµhama½ p±da½ atikk±meti, thullaccaya½. Dutiya½ p±da½ atikk±meti, p±r±jika½. Ýh±n± c±veyy±ti thalaµµha½ bhaº¹a½ theyyacitto ±masati, dukkaµa½. Phand±peti, thullaccaya½. Ýh±n± c±veti, p±r±jika½. Eva½ t±va n±n±bhaº¹apañcaka½ veditabba½. Sass±mikassa pana d±sassa v± tiracch±nagatassa v± yath±vuttena abhiyog±din± nayena ±diyanaharaºa avaharaºa iriy±pathavikopana µh±n±c±vanavasena ekabhaº¹apañcaka½ veditabba½. Ten±hu por±º±–
“Tattha n±nekabhaº¹±na½, pañcak±na½ vas± pana;
±diyan±dipañcak±, duvidh±ti ud²rit±”ti.
Katama½ s±hatthikapañcaka½? S±hatthiko ±ºattiko nissaggiyo atthas±dhako dhuranikkhepoti. Tath± hi vutta½–
“S±hatth±ºattiko ceva, nissaggiyotthas±dhako;
dhuranikkhepako c±ti, ida½ s±hatthapañcakan”ti.
Tattha s±hatthiko n±ma parassa bhaº¹a½ sahatth± avaharati. ¾ºattiko n±ma “asukassa bhaº¹a½ avahar±”ti añña½ ±º±peti. Nissaggiyo n±ma suªkagh±taparikappitok±s±na½ anto µhatv± bahi p±tana½. Atthas±dhako n±ma “asukassa bhaº¹a½ yad± sakkosi, tad± ta½ avahar±”ti ±º±peti. Tattha sace paro anantar±yiko hutv± ta½ avaharati, ±º±pakassa ±ºattikkhaºeyeva p±r±jika½. Parassa v± pana telakumbhiy± p±dagghanaka½ tela½ avassa½ pivanak±ni up±han±d²ni pakkhipati hatthato muttamatteyeva p±r±jika½. Dhuranikkhepo pana ±r±m±bhiyoga-upanikkhittabhaº¹avasena veditabbo. T±vak±likabhaº¹adeyy±ni adentassapi eseva nayoti ida½ s±hatthikapañcaka½.
Katama½ pubbapayogapañcaka½? Pubbapayogo sahapayogo sa½vid±vah±ro saªketakamma½ nimittakammanti. Tena vutta½–
“Pubbasahapayogo ca, sa½vid±haraºa½ tath±;
saªketakamma½ nimitta½, ida½ s±hatthapañcakan”ti.
Tattha ±ºattivasena pubbapayogo veditabbo. Ýh±n±c±vanavasena, khil±d²ni saªk±metv± khett±diggahaºavasena ca sahapayogo veditabbo. Sa½vid±vah±ro n±ma “asuka½ n±ma bhaº¹a½ avahariss±m±”ti sa½vidahitv± sammantayitv± avaharaºa½. Eva½ sa½vidahitv± gatesu hi ekenapi tasmi½ bhaº¹e µh±n± c±vite sabbesa½ avah±ro hoti. Saªketakamma½ n±ma sañj±nanakamma½. Sace hi purebhatt±d²su ya½ kiñci k±la½ paricchinditv± “asukasmi½ k±le itthann±ma½ bhaº¹a½ avahar±”ti vutto saªketato apacch± apure ta½ avaharati, saªketak±rakassa saªketakaraºakkhaºeyeva avah±ro. Nimittakamma½ n±ma saññupp±danattha½ akkhinikhaºan±dinimittakaraºa½ Sace hi eva½ katanimittato apacch± apure “ya½ avahar±”ti vutto, ta½ avaharati, nimittak±rakassa nimittakkhaºeyeva avah±roti ida½ pubbapayogapañcaka½.
Katama½ theyy±vah±rapañcaka½? Theyy±vah±ro pasayh±vah±ro parikapp±vah±ro paµicchann±vah±ro kus±vah±roti. Tena vutta½–
“Theyy± pasayh± parikapp±, paµicchann± kus± tath±;
avah±r± ime pañca, theyy±vah±rapañcakan”ti.
Tattha yo sandhicched±d²ni katv± adissam±no avaharati, k³µatul±k³µam±nak³µakah±paº±d²hi v± vañcetv± gaºh±ti, tasseva½ gaºhato avah±ro theyy±vah±roti veditabbo. Yo pana pasayha balakk±rena paresa½ santaka½ gaºh±ti g±magh±tak±dayo viya, attano pattabalito v± vuttanayeneva adhika½ gaºh±ti r±jabhaµ±dayo viya, tasseva½ gaºhato avah±ro pasayh±vah±roti veditabbo. Parikappetv± gahaºa½ pana parikapp±vah±ro n±ma.
So bhaº¹ok±sassa vasena duvidho. Tatr±ya½ bhaº¹aparikappo– s±µakatthiko antogabbha½ pavisitv± “sace s±µako bhavissati, gaºhiss±mi. Sace sutta½, na gaºhiss±m²”ti parikappetv± andhak±re pasibbaka½ gaºh±ti. Tatra ce s±µako hoti, uddh±reyeva p±r±jika½. Suttañce hoti, rakkhati. Bahi n²haritv± muñcitv± “suttan”ti ñatv± puna ±haritv± µhapeti, rakkhatiyeva. “Suttan”ti ñatv±pi ya½ laddha½, ta½ gahetabbanti gacchati, padav±rena k±retabbo. Bh³miya½ µhapetv± gaºh±ti, uddh±re p±r±jika½. “Coro coro”ti anubandho cha¹¹etv± pal±yati, rakkhati. S±mik± disv± gaºhanti, rakkhatiyeva. Añño ce gaºh±ti, bhaº¹adeyya½. S±mikesu nivattantesu saya½ disv± pa½suk³lasaññ±ya “pageveta½ may± gahita½, mama d±ni santakan”ti gaºhantassapi bhaº¹adeyyameva. Tattha yv±ya½ “sace s±µako bhavissati, gaºhiss±m²”ti-±din± nayena pavatto parikappo, aya½ bhaº¹aparikappo n±ma. Ok±saparikappo pana eva½ veditabbo– ekacco pana parapariveº±d²ni paviµµho kiñci lobhaneyyabhaº¹a½ disv± gabbhadv±rapamukhaheµµh± p±s±dadv±rakoµµhakarukkham³l±divasena pariccheda½ katv± “sace ma½ etthantare passissanti, daµµhuk±mat±ya gahetv± vicaranto viya dass±mi. No ce passissanti hariss±m²”ti parikappeti, tassa ta½ ±d±ya parikappitapariccheda½ atikkantamatte avah±ro hoti. Iti yv±ya½ vuttanayeneva pavatto parikappo, aya½ ok±saparikappo n±ma. Evamimesa½ dvinna½ parikapp±na½ vasena parikappetv± gaºhato avah±ro parikapp±vah±roti veditabbo.
Paµicch±detv± pana avaharaºa½ paµicchann±vah±ro. So eva½ veditabbo– yo bhikkhu uyy±n±d²su paresa½ omuñcitv± µhapita½ aªgulimuddik±di½ disv± “pacch± gaºhiss±m²”ti pa½sun± v± paººena v± paµicch±deti, tassa ett±vat± uddh±ro natth²ti na t±va avah±ro hoti. Yad± pana s±mik± vicinant± apassitv± “sve j±niss±m±”ti s±lay±va gat± honti, athassa ta½ uddharato uddh±re avah±ro. “Paµicchannak±leyeva eta½ mama santakan”ti sakasaññ±ya v± “gat±d±ni te, cha¹¹itabhaº¹a½ idan”ti pa½suk³lasaññ±ya v± gaºhantassa pana bhaº¹adeyya½. Tesu dutiyatatiyadivase ±gantv± vicinitv± adisv± dhuranikkhepa½ katv± gatesupi gahita½ bhaº¹adeyyameva. Pacch± ñatv± codiyam±nassa adadato s±mik±na½ dhuranikkhepe avah±ro hoti. Kasm±? Yasm± tassa payogena tehi na diµµha½. Yo pana tath±r³pa½ bhaº¹a½ yath±µh±ne µhita½yeva appaµicch±detv± theyyacitto p±dena akkamitv± kaddame v± v±lik±ya v± paveseti, tassa pavesitamatteyeva avah±ro.
Kusa½ saªk±metv± pana avaharaºa½ kus±vah±ro n±ma. Sopi eva½ veditabbo– yo bhikkhu vil²vamaya½ v± t±lapaººamaya½ v± katasaññ±ºa½ ya½ kiñci kusa½ p±tetv± c²vare bh±jiyam±ne attano koµµh±sassa sam²pe µhita½ samagghatara½ v± mahagghatara½ v± samasama½ v± agghena parassa koµµh±sa½ harituk±mo attano koµµh±se patita½ kusa½ parassa koµµh±se p±tetuk±mat±ya uddharati, rakkhati t±va. Parassa koµµh±se p±tite rakkhateva. Yad± pana tasmi½ patite parassa koµµh±sato parassa kusa½ uddharati, uddhaµamatte avah±ro. Sace paµhamatara½ parassa koµµh±sato kusa½ uddharati, attano koµµh±se p±tetuk±mat±ya uddh±re rakkhati, p±tanepi rakkhati. Attano koµµh±sato pana attano kusa½ uddharato uddh±reyeva rakkhati, ta½ uddharitv± parakoµµh±se p±tentassa hatthato muttamatte avah±ro hoti, aya½ kus±vah±ro. Ayamettha saªkhepo, vitth±ro pana samantap±s±dikato (p±r±. aµµha. 1.92) gahetabbo.
Tulayitv±ti upaparikkhitv±.
S±m²c²ti vatta½, ±patti pana natth²ti adhipp±yo.
Mah±janasammaddoti mah±janasaªkhobho. Bhaµµhe janak±yeti apagate janak±ye. “Idañca k±s±va½ attano santaka½ katv± etasseva bhikkhuno deh²”ti ki½ k±raº± evam±ha? C²varass±mikena dhuranikkhepo kato, tasm± tassa adinna½ gahetu½ na vaµµati. Avah±rakopi vippaµis±rassa uppannak±lato paµµh±ya c²varass±mika½ pariyesanto vicarati “dass±m²”ti, c²varass±mikena ca “mametan”ti vutte etenapi avah±rakena ±layo pariccatto, tasm± evam±ha. Yadi eva½ c²varass±mikoyeva “attano santaka½ gaºh±h²”ti kasm± na vuttoti? Ubhinna½ kukkuccavinodanattha½. Katha½? Avah±rakassa “may± sahatthena na dinna½, bhaº¹adeyyametan”ti kukkucca½ uppajjeyya itarassa “may± paµhama½ dhuranikkhepa½ katv± pacch± adinna½ gahitan”ti kukkucca½ uppajjeyy±ti.
Samagghanti appaggha½.
D±ru-attha½ pharat²ti d±r³hi kattabbakicca½ s±dheti. Mayi santeti-±di sabba½ raññ± pas±dena vutta½, therena pana “ananucchavika½ katan”ti na maññitabba½.
Ekadivasa½ dantakaµµhacchedan±din± y± aya½ agghah±ni vutt±, s± bhaº¹ass±min± kiºitv± gahitameva sandh±ya vutt±. Sabba½ paneta½ aµµhakath±cariyappam±ºena gahetabba½. P±s±ºañca sakkharañca p±s±ºasakkhara½.
“Dh±reyya attha½ vicakkhaºo”ti imasseva vivaraºa½ “±patti½ v± an±patti½ v±”ti-±di. “Sikkh±pada½ sama½ ten±”ti ito pubbe ek± g±th±–
“Dutiya½ adutiyena, ya½ jinena pak±sita½;
par±jitakilesena, p±r±jikapada½ idh±”ti.
T±ya saddhi½ ghaµetv± adutiyena par±jitakilesena jinena dutiya½ ya½ ida½ p±r±jikapada½ pak±sita½, idha tena sama½ anekanayavokiººa½ gambh²ratthavinicchaya½ añña½ kiñci sikkh±pada½ na vijjat²ti yojan±. Tattha par±jitakilesen±ti sant±ne puna anuppattidhammat±p±dane cat³hi maggañ±ºehi saha v±san±ya samucchinnasabbakilesena. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². 1.159) pana “par±jitakilesen±ti vijitakilesena, nikilesen±ti attho”ti vutta½. Idh±ti imasmi½ s±sane.
Ten±ti tena dutiyap±r±jikasikkh±padena. Attho n±ma p±¼i-attho. Vinicchayo n±ma p±¼imuttavinicchayo. Attho ca vinicchayo ca atthavinicchay±, te gambh²r± yasminti gambh²ratthavinicchaya½ . Vatthumhi otiººeti codan±vasena v± attan±va attano v²tikkam±rocanavasena v± saªghamajjhe adinn±d±navatthusmi½ otiººe. Etth±ti otiººe vatthusmi½. Vinicchayoti ±patt±n±pattiniyamana½. Avatv±v±ti “tva½ p±r±jika½ ±panno”ti avatv±va. Kappiyepi ca vatthusminti attan± gahetu½ kappiye m±tupitu-±disantakepi vatthusmi½. Lahuvattinoti theyyacittupp±dena lahuparivattino. ¾s²visanti s²ghameva sakalasar²re pharaºasamatthavisa½.
233. Pakatimanussehi uttaritar±na½ buddh±di-uttamapuris±na½ adhigamadhammoti uttarimanussadhammo, tassa paresa½ ±rocana½ uttarimanussadhamm±rocana½. Ta½ vinicchinantena cha µh±n±ni sodhetabb±n²ti yojan±. Tattha ki½ te adhigatanti adhigamapucch±. Kinti te adhigatanti up±yapucch±. Kad± te adhigatanti k±lapucch±. Kattha te adhigatanti ok±sapucch±. Katame te kiles± pah²n±ti pah²nakilesapucch±. Katamesa½ tva½ dhamm±na½ l±bh²ti paµiladdhadhammapucch±. Id±ni tameva chaµµh±navisodhana½ vitth±retum±ha “sace h²”ti-±di. Tattha ett±vat±ti ettakena by±karaºavacanamattena na sakk±ro k±tabbo. By±karaºañhi ekassa ay±th±vatopi hot²ti. Imesu chasu µh±nesu sodhanattha½ eva½ vattabboti yath± n±ma j±tar³papatir³pakampi j±tar³pa½ viya kh±yat²ti j±tar³pa½ nigha½sanat±panachedanehi sodhetabba½, evameva id±neva vuttesu chasu µh±nesu pakkhipitv± sodhanattha½ vattabbo. Vimokkh±d²s³ti ±di-saddena sam±pattiñ±ºadassanamaggabh±van±phalasacchikiriy±di½ saªgaºh±ti. P±kaµo hoti adhigatavisesassa satisammos±bh±vato. Sesapucch±supi “p±kaµo hot²”ti pade eseva nayo.