5. Kulasaªgahavinicchayakath±

27. Eva½ viññattivinicchaya½ kathetv± id±ni kulasaªgahavinicchaya½ kathetu½ “kulasaªgaho”ti-±dim±ha.Tattha saªgaºhana½ saªgaho, kul±na½ saªgaho kulasaªgaho, paccayad±yak±d²na½ ih²na½ anuggahakaraºa½. Anuggahattho hettha saªgaha-saddo yath± “puttad±rassa saªgaho”ti(khu. p±. 5.6; su. ni. 265).
28. Tattha koµµananti saya½ chindana½. Koµµ±pananti “ima½ chind±”ti aññesa½ched±pana½. ¾¼iy± bandhananti yath± gaccham³le udaka½ santiµµhati, tath± samantato bandhana½.Udakass±ti akappiya-udakassa “kappiya-udakasiñcanan”ti visu½ vakkham±natt±,tañca ±r±m±di-attha½ ropane akappiyavoh±resupi kappiyavoh±resupi kappiya-udakasiñcan±divaµµat²ti vakkham±natt± idh±pi vibh±ga½ katv± kappiya-udakasiñcan±di visu½ dassita½.Ettha ca katama½ akappiya-udaka½, katama½ pana kappiya-udakanti? Sapp±ºaka½ akappiya-udaka½,app±ºaka½ kappiya-udakanti. Katha½ viññ±yat²ti ce, “yo pana bhikkhu j±na½ sapp±ºaka½udaka½ tiºa½ v± mattika½ v± siñceyya v± siñc±peyya v± p±cittiyan”ti vacanato.Yath± koµµanakhaºan±dik±yikakiriy±pi akappiyavoh±re saªgahit±, eva½ m±tik±-ujukaraº±dikappiyavoh±rep²ti±ha “sukkham±tik±ya ujukaraºan”ti. Hatthap±damukhadhovananaha-±nodakasiñcanantiimin±pi pak±rantarena kappiya-udakasiñcanameva dasseti. Akappiyavoh±re koµµanakhaºan±divasenasaya½ karaºassapi katha½ saªgahoti? Akappiyanti vohariyat²ti akappiyavoh±roti akappiyabh³ta½ karaºak±r±pan±di sabbameva saªgahita½, na pana akappiyavacanamattanti daµµhabba½.Kappiyavoh±repi eseva nayo. Sukkham±tik±ya ujukaraºanti imin± pur±ºapaºº±d²na½haraºampi saªgahitanti daµµhabba½. Kud±l±d²ni bh³miya½ µhapetv± µh±nato hatthena gahetv±µh±nameva p±kaµataranti “obh±so”ti vutta½.
29. Mah±paccariv±da½ patiµµh±petuk±mo pacch± vadati. Vanatth±y±ti ida½ keci“vatatth±y±”ti paµhanti, tesa½ vati-atth±y±ti attho. Vajirabuddhiµ²k±yampitatheva vutta½, “±r±marop± vanarop±, ye nar± setuk±rak±”ti (sa½. ni. 1.47)vacanato pana ta½ vic±retabba½. Akappiyavoh±repi ekacca½ vaµµat²ti dassetu½ “nakevalañca sesan”ti-±dim±ha. Ya½ kiñci m±tikanti sukkham±tika½ v±asukkham±tika½ v±. Kappiya-udaka½ siñcitunti imin± “kappiya-udaka½ siñcath±”tivattumpi vaµµat²ti dasseti. Saya½ ropetumpi vaµµat²ti imin± “ropeh²”ti vattumpivaµµat²tipi siddha½.
30. P±cittiyañceva dukkaµañc±ti pathav²khaºanapaccay± p±cittiya½, kulasaªgahapaccay±dukkaµa½. Akappiyavoh±ren±ti “ida½ khaºa, ida½ ropeh²”ti akappiyavoh±rena.Dukkaµamev±ti kulasaªgahapaccay± dukkaµa½. Ubhayatr±ti kappiy±kappiyapathaviya½.
Sabbatth±ti kulasaªgahaparibhoga-±r±m±di-atth±ya ropite. Dukkaµamp²ti na kevala½p±cittiyameva. Kappiyen±ti kappiya-udakena. Tesa½yeva dvinnanti kulasaªgahaparibhog±na½.Dukkaµanti kulasaªgahatth±ya saya½ siñcane, kappiyavoh±rena v± akappiyavoh±renav± siñc±pane dukkaµa½, paribhogatth±ya saya½ siñcane, akappiyavoh±rena siñc±paneca dukkaµa½. Payogabahulat±y±ti saya½ karaºe, k±yapayogassa k±r±pane vac²payogassabahuttena. ¾pattibahulat± veditabb±ti ettha saya½ siñcane dh±r±pacchedagaºan±ya±pattigaºan± veditabb±. Siñc±pane pana punappuna½ ±º±pentassa v±c±ya v±c±ya ±patti,saki½ ±ºattassa bahusiñcane ek±va.
Ocinane dukkaµap±cittiy±n²ti kulasaªgahapaccay± dukkaµa½, bh³tag±map±tabyat±yap±cittiya½. Aññatth±ti vatthup³j±di-atth±ya ocinane. Saki½±ºattoti akappiyavoh±rena ±ºatto P±cittiyamev±ti akappiyavoh±rena±ºattatt± bh³tag±masikkh±padena (p±ci. 90-91) p±cittiya½. Kappiyavacanena panavatthup³j±di-atth±ya ocin±pentassa an±pattiyeva.
31. Ganthanena nibbatta½ d±ma½ ganthima½. Esa nayo sesesupi. Na vaµµat²ti kulasaªgahatth±ya,vatthup³j±di-atth±ya v± vuttanayena karontassa k±r±pentassa ca dukkaµanti attho.Vaµµat²ti vatthup³j±di-atth±ya vaµµati, kulasaªgahatth±ya pana kappiyavoh±rena k±r±pentassapidukkaµameva. Purimanayenev±ti “bhikkhussa v±”ti-±din± vuttanayena. Dhamm±sanavit±nebaddhakaºµakesu pupph±ni vinivijjhitv± µhapent²ti sambandho. Upar³pari vijjhitv±chattasadisa½ katv± ±vuºanato “chatt±dhichatta½ viy±”ti vutta½. “Kadalikkhandhamh²”ti-±din±vutta½ sabbameva sandh±ya “ta½ ati-o¼±rikamev±”ti vutta½, sabbattha karaºe,akappiyavoh±rena k±r±pane ca dukkaµamev±ti attho. Pupphavijjhanattha½ kaºµakampibandhitu½ na vaµµat²ti imassa upalakkhaºatt± pupphad±molambak±di-atth±ya rajjubandhan±dipina vaµµat²ti keci vadanti. Aññe pana “pupphavijjhanattha½ kaºµakanti visesitatt±tadattha½ kaºµakameva bandhitu½ na vaµµati, tañca aµµhakath±pam±ºen±”ti vadanti, v²ma½sitv±gahetabba½. Pupphapaµicchaka½ n±ma dant±d²hi kata½ pupph±dh±na½. Etampi n±gadantakampisachiddameva gahetabba½. Asokapiº¹iy±ti asokas±kh±na½, pupph±na½ v± sam³he.S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². 2.431) pana “asokapiº¹iy±ti asokapupphamañjarik±y±”tivutta½. Dhammarajju n±ma cetiya½ v± bodhi½ v± pupphappavesanattha½ ±vijjhitv±bandharajju. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². 1.431) pana “dhammarajju n±ma cetiy±d²niparikkhipitv± tesañca rajjuy± ca antar± pupphappavesanatth±ya bandharajju.Sithilavaµµit±ya v± vaµµiy± abbhantare pupphappavesanatth±ya eva½ bandh±tipi vadant²”tivutta½.
Matthakad±manti dhamm±san±dimatthake palambakad±ma½. Tesa½yev±ti uppal±d²na½ eva.V±kena v±ti pupphan±¼a½ ph±letv± pupphena ek±baddhaµµhitav±kena daº¹ena ca ek±baddheneva.Etena puppha½ b²jag±masaªgaha½ na gacchati pañcasu b²jesu apaviµµhatt± paººa½ viya, tasm±kappiya½ ak±r±petv±pi vikopane doso natthi. Yañca chinnassapi maku¼assa vikasana½,tampi atitaruºassa abh±v± vu¹¹hilakkhaºa½ na hoti, pariºatassa pana maku¼assa patt±na½ sinehepariy±d±na½ gate visu½bh±vo eva vik±so, teneva chinnamaku¼avik±so achinnamaku¼avik±satoparih²no, mil±taniyutto v± dissati. Yañca mil±tassa udakasaññoge amil±nat±pajjana½,tampi tambulapaºº±d²su sam±na½ vu¹¹hilakkhaºa½ na hoti. P±¼i-aµµhakath±su ca na katthacipupph±na½ kappiyakaraºa½ ±gata½, tasm± puppha½ sabbath± ab²jamev±ti viññ±yati, v²ma½sitv±gahetabba½.
“Pasibbake viy±”ti vuttatt± puppha½ pasibbake v± pasibbakasadisa½ bandhe yatthakatthaci c²vare v± pakkhipitu½ vaµµat²ti siddha½. S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². 2.431)pana “khandhe µhapitak±s±vass±ti khandhe µhapitasaªgh±µi½ sandh±ya vutta½. Tañhi tath±bandhitu½sakk± bhaveyya. Imin± ca aññampi t±disa½ k±s±va½ v± vattha½ v± vuttanayena bandhitv±tattha pupph±ni pakkhipitu½ vaµµat²ti siddha½. A½sabhaº¹ikapasibbake pakkhittasadisatt±veµhima½ n±ma na j±ta½, tasm± sithilabandhassa antarantar± pakkhipitumpi vaµµat²ti vadant²”tivutta½. Heµµh± daº¹aka½ pana bandhitu½ na vaµµat²ti rajju-±d²hi bandhana½sandh±ya vutta½, pupphasseva pana acchinnadaº¹akehi bandhitu½ vaµµati eva.
Pupphapaµe ca daµµhabbanti pupphapaµa½ karontassa d²ghato pupphad±massa haraºapacc±haraºavasenap³raºa½ sandh±ya vutta½, tiriyato haraºa½ pana v±yima½ n±ma hoti, na purima½. “Purimaµµh±na½atikk±met²”ti s±maññato vuttatt± purima½ pupphakoµi½ phus±petv± v± aphus±petv±v± parikkhipanavasena atikk±mentassa ±pattiyeva. Bandhitu½ vaµµat²ti puppharahit±yasuttav±kakoµiy± bandhitu½ vaµµati. Ekav±ra½ haritv± parikkhipitv±ti ida½ pubbevuttacetiy±diparikkhepa½ pupphapaµakaraºañca sandh±ya vutta½, tasm± cetiya½ v± bodhi½v± parikkhipantena ekav±ra½ parikkhipitv± purimaµµh±na½ sampatte aññassa d±tabba½, tenapiekav±ra½ parikkhipitv± tatheva k±tabba½. Pupphapaµa½ karontena ca haritv± aññassad±tabba½, tenapi tatheva k±tabba½. Sacepi dveyeva bhikkh³ ubhosu passesu µhatv± pariy±yenaharanti, vaµµatiyev±ti vadanti.
Parehi p³ritanti d²ghato pas±rita½. V±yitunti tiriyato haritu½, ta½ panaekav±rampi na labhati. Pupph±ni µhapenten±ti aganthit±ni p±katikapupph±ni aññamañña½phus±petv±pi µhapentena. Pupphad±ma½ pana p³janatth±ya bh³miya½ µhapentena phus±petv±v± aphus±petv± v± diguºa½ katv± µhapetu½ na vaµµat²ti vadanti.
32. Ghaµikad±ma-olambakoti heµµh±bh±ge ghaµik±k±rayutto, d±rughaµik±k±rov± olambako. S±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². 2.431) pana “ghaµikad±ma-olambakotiante ghaµik±k±rayutto yamakad±ma-olambako”ti vutta½. Vajirabuddhiµ²k±ya½ (vajira. µ². p±r±jika 431) pana “ghaµikad±ma-olambakoti yamakad±ma-olambakotilikhitan”ti vutta½, ekeka½ pana d±ma½ nikkhantasuttakoµiy±va bandhitv± olambitu½vaµµati, pupphad±madvaya½ saªghaµituk±menapi nikkhantasuttakoµiy±va suttakoµi½ saªghaµitu½vaµµati. A¹¹hacand±k±rena m±l±guºaparikkhepoti a¹¹hacand±k±rena m±l±guºassa punappuna½haraºapacc±haraºavasena p³retv± parikkhipana½, teneva ta½ purime paviµµha½, tasm± etampia¹¹hacand±k±ra½ punappuna½ haraºapacc±haraºavasena p³retu½ na vaµµati. Ekav±ra½ pana a¹¹hacand±k±rakaraºem±l±guºa½ haritu½ vaµµat²ti vadanti. Pupphad±makaraºanti ettha suttakoµiya½ gahetv±piekato k±tu½ na vaµµat²ti vadanti. Suttamaya½ geº¹uka½ n±ma, geº¹ukakharapattad±m±na½paµikkhittatt± cel±d²hi katad±mampi na vaµµati akappiy±nulomatt±ti vadanti.Parasantaka½ deti, dukkaµamev±ti viss±sagg±hena parasantaka½ gahetv± denta½ sandh±yavutta½. Thullaccayanti ettha bhaº¹adeyyampi hoti.
33. Tañca kho vatthup³janatth±y±ti m±t±pit³nampi puppha½ dentena vatthup³janatth±yevad±tabbanti dasseti. “Maº¹anatth±ya pana sivaliªg±dip³janatth±y±”ti ettakamevavuttatt± “ima½ vikkiºitv± j²vissant²”ti m±t±pit³na½ vaµµati, sesañ±tak±na½t±vak±likameva d±tu½ vaµµati. Kassacip²ti ñ±takassa v± aññ±takassa v± kassacipi.ѱtis±maºerehev±ti tesa½ gihiparikammamocanattha½ vutta½. Itareti aññ±tak±.Tehipi s±maºerehi ±cariyupajjh±y±na½ vattas²sena haritabba½. Sampatt±na½ s±maºer±na½upa¹¹habh±ga½ d±tu½ vaµµat²ti saªghikassa l±bhassa upac±ras²maµµhas±maºer±nampi santakatt± tesampiupa¹¹habh±go labbhatev±ti katv± vutta½. C³¼akanti upa¹¹habh±gatopi upa¹¹ha½. Catutthabh±gasseta½ adhivacana½. S±maºer±…pe… µhapent²ti ida½ arakkhita-agopita½ sandh±yavutta½. S±ratthad²paniya½ pana “vassaggena abh±jan²ya½ sandh±ya vuttan”ti vutta½.Tattha tatth±ti magge v± cetiyaªgaºe v±.
34. S±maºerehi d±petu½ na labhant²ti ida½ s±maºerehi gihikamma½ k±rita½ viyahot²ti vutta½, na pana pupphad±na½ hot²ti s±maºer±nampi na vaµµanato. Vuttañca “sayamev±”ti-±di.Na hi ta½ pupphad±na½ n±ma siy±. Yadi hi tath± ±gat±na½ tesa½ d±na½ pupphad±na½n±ma bhaveyya s±maºerehipi d±tu½ na labbheyya. Sayamev±ti s±maºer± sayameva.Y±gubhatt±d²ni ±d±y±ti ida½ bhikkh³na½ atth±ya y±gubhatt±disamp±dana½ sandh±yavuttatt± “na vaµµat²”ti avisesena vutta½. Avisesena vuttanti imin± sabbesampina vaµµat²ti dasseti.
35. Vuttanayenev±ti “m±t±pit³na½ t±va haritv±pi har±petv±pi pakkositv±pipakkos±petv±pi d±tu½ vaµµati, sesañ±tak±na½ pakkos±petv±va. M±t±pit³nañcahar±pentena ñ±tis±maºereheva har±petabba½. Itare pana yadi sayameva icchanti, vaµµat²”tiima½ pupphad±ne vuttanaya½ phalad±nepi atidisati, tasm± phalampi m±t±pit³na½ haraºahar±pan±din±d±tu½ vaµµati, sesañ±t²na½ pakkos±petv±va. Id±ni “yo haritv± v± har±petv±v±…pe… issaravat±ya dadato thullaccayan”ti (p±r±. aµµha. 2.436-437) ima½ pupphad±nevuttanaya½ phalad±ne saªkhipitv± dassento “kulasaªgahatth±ya pan±”ti-±dim±ha.Kh²ºaparibbay±nanti ±gantuke sandh±ya vutta½. Phalapariccheden±ti “ettak±niphal±ni d±tabb±n²”ti eva½ phalaparicchedena v±. Rukkhaparicchedena v±ti “imehirukkhehi d±tabb±n²”ti eva½ rukkhaparicchedena v±. Paricchinnesupipana rukkhesu “idha phal±ni sundar±ni, ito gaºhath±”ti vadantena kulasaªgaho katon±ma hot²ti ±ha “eva½ pana na vattabban”ti. Rukkhacchall²ti rukkhattaco, s±“bh±jan²yabhaº¹an”ti vutt±. Vuttanayen±ti pupphaphal±d²su vuttanayena kulasaªgahohot²ti dasseti.
36. Tesa½ tesa½ gih²na½ g±mantaradesantar±d²su s±sanapaµis±sanaharaºa½ jaªghapesaniya½.Ten±ha “gih²na½ d³teyya½ s±sanaharaºakamman”ti. D³tassa kamma½ d³teyya½.Paµhama½ s±sana½ aggahetv±pi…pe… pade pade dukkaµanti ida½ “tassa s±sana½±rocess±m²”ti imin± adhipp±yena gamana½ sandh±ya vutta½. Tassa pana s±sana½paµikkhipitv± sayameva k±ruññe µhito gantv± attano patir³pa½ s±sana½ ±roceti,an±patti. Gih²nañca kappiyas±sana½ haritu½ vaµµat²ti sambandho. Imehi pana aµµhahikulad³sakakammeh²ti pupphad±na½ phalad±na½ cuººad±na½ mattikad±na½ dantakaµµhad±na½ve¼ud±na½ paººad±na½ jaªghapesanikanti imehi yath±vuttehi. Pabb±jan²yakammakatotikulad³sanapaccay± katapabb±jan²yakammo.
37. Sekkhabh³miya½ v±ti imin± jh±nabh³mimpi saªgaºh±ti. Tiººa½ vivek±nantik±yacitta-upadhivivekabh³t±na½ tiººa½ vivek±na½. Piº¹±ya caraºassa bhojanapariyos±natt±vutta½ “y±va bhojanapariyos±nan”ti. Bhutv± ±gacchantassapi puna vuttanayenevapaºidh±ya c²varasaºµh±pan±d²ni karontassa dukkaµamev±ti daµµhabba½.

Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re

Kulasaªgahavinicchayakath±laªk±ro n±ma

Pañcamo paricchedo.