3. Bhesajjasikkh±padavaººan±
618-621. Tatiye p±¼iya½ pilindavacchattherena “na kho, mah±r±ja, bhagavat± ±r±miko anuññ±to”tipaµhama½ paµikkhipitv± “anuj±n±mi, bhikkhave, ±r±mikan”ti puggal±nampi ±r±mikan±menad±saggahaºe anuññ±te eva ±r±mik±na½ gahitatt± khettavatth±d²ni kappiyavoh±renapipuggal±na½ gahetu½ na vaµµati, tath± ananuññ±tatt±ti viññ±yati. “Khettavatthupaµiggahaº±paµivirato hot²”ti-±din± (d². ni. 1.10, 194) hi paµikkhittesu ekasseva puggalikavasenagahaºe anuññ±te itar²tar±na½ tath± na gahetabbat± siddh±va hoti. Yañca pilindavacchattherenad±yakakulassa d±rik±ya suvaººam±l±vasena tiºaº¹upakassa nimm±na½, ta½ “an±patti,bhikkhave, iddhimassa iddhivisaye”ti (p±r±. 159) vacanato kulasaªgah±di na hot²tikatanti daµµhabba½, keci pana “kh²º±sav±na½ l±bhicch±ya abh±vato kulasaªgahepi j²vakopo natth²”ti vadanti, ta½ na yutta½ kh²º±sav±nampi ±j²vavipattihet³na½piº¹ap±t±d²na½ parivajjetabbato. Vuttañhi dhammasen±patin± “neva bhindeyyam±j²va½,cajam±nopi j²vitan”ti (mi. pa. 6.1.5). Bhagavat± ca “g±th±bhig²ta½ me abhojan²yan”ti-±divutta½ (su. ni. 81, 484; mi. pa. 4.5.9; sa½. ni. 1.197). 622. Uggahitakanti paribhogatth±ya saya½ gahita½. Saya½ karot²ti pacitv±karoti. Purebhattanti tadahupurebhattameva vaµµati savatthukapaµiggahitatt±. Saya½katantikh²ranavan²ta½ pacitv± kata½. Nir±misamev±ti tadahupurebhatta½ sandh±ya vutta½.Ajja saya½kata½ nir±misameva bhuñjantassa kasm± s±map±ko na hot²ti ±ha “navan²ta½t±pentass±”ti-±di. Paµiggahiteh²ti kh²radadh²ni sandh±ya vutta½. Uggahitakehikata½ abbhañjan±d²su upanetabbanti yojan±. Eseva nayoti nissaggiy±patti½sandh±ya vutta½. Akappiyama½sasappimh²ti hatthi-±d²na½ sappimhi.Ettha pan±ti navan²te viseso atth²ti attho. Dhota½ vaµµat²ti dhotameva paµiggahitumpina vaµµati, itarath± savatthukapaµiggahita½ hot²ti ther±na½ adhipp±yo.Mah±sivattherassa pana vatthuno viyojitatt± dadhigu¼ik±d²hi yuttat±mattena savatthukapaµiggahita½n±ma na hoti, tasm± takkato uddhaµamattameva paµiggahetv± dhovitv±, pacitv± v± nir±misamevakatv± paribhuñji½s³ti adhipp±yo, na pana dadhigu¼ik±d²hi saha vik±le bhuñji½su.Ten±ha “tasm± navan²ta½ paribhuñjantena…pe… savatthukapaµiggahita½ n±ma na hot²”ti.Tattha adhota½ paµiggahetv±pi ta½ navan²ta½ paribhuñjantena dadhi-±d²ni apanetv± paribhuñjitabbantiattho. Khaya½ gamissat²ti nir±misa½ hoti, tasm± vik±lepi vaµµat²ti attho.Ett±vat±ti navan²te laggamattena visu½ dadhi-±divoh±ra½ aladdhena appamattena dadhi-±din±tiattho, etena visu½ paµiggahitadadhi-±d²hi saha pakka½ savatthukapaµiggahitasaªkhyameva gacchat²tidasseti. Tasmimp²ti nir±misabh³tepi. Kukkuccak±na½ pana aya½ adhipp±yo–paµiggahaºe t±va dadhi-±d²hi asambhinnarasatt± bhattena sahitena gu¼apiº¹±di viya savatthukapaµiggahita½n±ma na hoti, ta½ pana pacantena dhovitv±va pacitabba½, itarath± pacanakkhaºepaccam±nadadhigu¼ik±d²hi sambhinnarasat±ya s±ma½pakka½ j±ta½, tesu kh²ºesu s±ma½pakkamevahoti, tasm± nir±misameva pacitabbanti. Teneva “±misena saha pakkatt±”tik±raºa½ vutta½.Ettha c±ya½ vic±raº±– savatthukapaµiggahitatt±bh±ve ±misena saha bhikkhun± pakkassasaya½p±kadoso v± parisaªk²yati y±vak±likat± v±, tattha na t±va saya½p±kadoso etthasambhavati satt±hak±likatt±. Yañhi tattha dadhi-±di ±misagata½, ta½ parikkh²ºanti. Athapaµiggahitadadhigu¼ik±din± saha attan± pakkatt± savatthukapakka½ viya bhaveyy±ti parisaªk²yati,tad± ±misena saha paµiggahitatt±ti k±raºa½ vattabba½, na pana pakkatt±ti. Tath± ca upa¹¹hatther±na½matameva aªg² kata½ siy±. Tattha ca s±maºer±d²hi pakkampi y±vak±likameva siy±paµiggahitakh²r±di½ pacitv± anupasampannehi katasappi-±di viya ca, na ca ta½ yutta½,bhikkh±c±rena laddhanavan²t±d²na½ takk±di-±misasa½saggasambhavena aparibhuñjitabbat±pasaªgato.Na hi gahaµµh± dhovitv±, sodhetv± v± patte ±kirant²ti niyamo atthi, aµµhakath±yañca“yath± tattha patitataº¹ulakaº±dayo na paccanti, eva½…pe… puna pacitv± deti,purimanayeneva satt±ha½ vaµµat²”ti imin± vacanenapeta½ virujjhati, tasm± idha kukkuccak±na½kukkuccuppattiy± nimittameva na dissati. Yath± cettha, eva½ “lajj² s±maºeroyath± tattha patitataº¹ulakaº±dayo na paccanti, eva½ s±misap±ka½ mocento aggimhi vil²y±petv±…pe…vaµµat²”ti vacanass±pi nimitta½ na dissati. Yadi hi eta½ y±vak±likasa½saggaparih±r±yavutta½ siy±, attan±pi tath± k±tabba½ bhaveyya. Gahaµµhehi dinnasappi-±d²su ca ±misasa½saggasaªk±na vigaccheyya. Na hi gahaµµh± eva½ vil²y±petv± pana taº¹ul±di½ apanetv± puna pacanti,apica bhesajjehi saddhi½ kh²r±di½ pakkhipitv± yath± kh²r±di khaya½ gacchati, eva½ parehipakkabhesajjatel±dipi y±vak±likameva siy±, na ca tampi yutta½ dadhi-±dikhayakaraºattha½“puna pacitv± det²”ti vuttatt±. Tasm± mah±sivattherav±de kukkucca½ akatv±adhotampi navan²ta½ tadahupi punadivas±d²supi pacitu½, taº¹ul±dimissa½ sappi-±di½ attan±piaggimhi vil²y±petv± pariss±vetv± puna takk±dikhayattha½ pacituñca vaµµati.Tattha vijjam±nassapi paccam±nakkhaºe sambhinnarasassa y±vak±likassa abboh±rikattenasavatthukapaµiggahitapurepaµiggahit±nampi abboh±rikatoti niµµhamettha gantabbanti.Teneva “ett±vat± savatthukapaµiggahita½ n±ma na hot²”ti vutta½. Visu½ paµiggahitenapana kh²r±di-±misena navan²t±di½ missetv± bhikkhun± v± aññehi v± pakkatel±dibhesajja½savatthukapaµiggahitasaªkhyameva gacchati, tattha paviµµhay±vak±likassa abboh±rikatt±bh±v±.Ya½ pana purepariggahitabhesajjehi appaµiggahita½ kh²r±di½ pakkhipitv± pakkatel±dika½anupasampanneheva pakkampi savatthukapaµiggahitampi sannidhipi na hoti, tattha pakkhittakh²r±dikassapitasmi½ khaºe sambhinnarasat±ya purepaµiggahitatt±pattito. Sace pana appaµiggahiteheva,aññehi v± pakkatel±d²supi sace ±misaraso paññ±yati, ta½ y±vak±likameva hot²tiveditabba½. Uggahetv±ti sayameva gahetv±.Pariss±vetv± gahitanti taº¹ul±divigamattha½ pariss±vetv±, takk±divigamattha½ punapacitv± gahitanti attho. Paµiggahetv± µhapitabhesajjeh²ti atirekasatt±hapaµiggahitehi,etena tehi yuttampi sappi-±di atirekasatt±hapaµiggahita½ na hot²ti dasseti.Vaddalisamayeti vassak±lasamaye, an±tapak±leti attho.Nibbaµµitatt±ti y±vak±likavatthuto vivecitatt±, etena tele sabh±vato y±vak±likatt±bh±va½,bhikkhuno savatthukapaµiggahaºena y±vak±likattupagamanañca dasseti. Ubhayamp²ti attan±,aññehi ca kata½. 623. Acchavasanti dukkaµavatth³naññeva upalakkhaºanti ±ha “µhapetv± manussavasan”ti.Sa½saµµhanti pariss±vita½. Tiººa½ dukkaµ±nanti ajjhoh±re ajjhoh±re t²ºidukkaµ±ni sandh±ya vutta½. Kiñc±pi paribhogatth±ya vik±le paµiggahaºapacanapariss±van±d²supubbapayogesu p±¼iya½, aµµhakath±yañca ±patti na vutt±, tath±pi ettha ±pattiy± evabhavitabba½ paµikkhittassa karaºato ±h±ratth±ya vik±le y±mak±lik±d²na½ paµiggahaºeviya. Yasm± kh²r±di½ pakkhipitv± pakkabhesajjatele kasaµa½ ±misagatika½, tena sahatela½ paµiggahetu½, pacitu½ v± bhikkhuno na vaµµati. Tasm± vutta½ “pakkatelakasaµeviya kukkucc±yat²”ti. Sace vas±ya saha pakkatt± na vaµµati, ida½ kasm± na vaµµat²tipucchant± “bhante …pe… vaµµat²”ti ±ha½su. Thero atikukkuccat±yaca “etampi, ±vuso, na vaµµat²”ti ±ha. Roganiggahatth±ya eva vas±ya anuññ±tatta½sallakkhetv± pacch± “s±dh³”ti sampaµicchi.“Madhukar²hi n±ma madhumakkhik±h²”ti ida½ khuddakabhamar±na½ dvinna½ eva visesanantikeci vadanti aññe pana “daº¹akesu madhuk±rik± madhukar²makkhik± n±ma, t±hisaha tisso madhumakkhik±j±tiyo”ti vadanti. Bhamaramakkhik±ti mah±paµalak±rik±.Silesasadisanti sukkhat±ya v± pakkat±ya v± ghan²bh³ta½. Itaranti tanukamadhu.Ucchurasa½ up±d±y±ti nikkasaµarasassapi satt±hak±likata½ dasseti “ucchumh± nibbattan”tip±¼iya½ s±maññato vuttatt±. Ya½ pana suttantaµµhakath±ya½ “ucchu ce, y±vak±liko.Ucchuraso ce, y±mak±liko. Ph±ºita½ ce, satt±hak±lika½. Taco ce, y±vaj²vako”tivutta½, ta½ ambaphalaras±dimissat±ya y±mak±likatta½ sandh±ya vuttanti gahetabba½, avinayavacanatt±ta½ appam±ºanti. Teneva “purebhatta½ paµiggahitena apariss±vita-ucchurasen±”ti-±divutta½. Nir±misameva vaµµati tattha paviµµhay±vak±likassa abboh±rikatt±ti ida½gu¼e kate tattha vijjam±nampi kasaµa½ p±kena sukkhat±ya y±vaj²vikatta½ bhajat²ti vutta½.Tassa y±vak±likatte hi s±ma½p±kena purebhattepi anajjhoharaº²ya½ siy±ti. “Savatthukapaµiggahitatt±”tiida½ ucchurase cuººavicuººa½ hutv± µhitakasaµa½ sandh±ya vutta½, tena ca apariss±vitenaappaµiggahitena anupasampannehi kata½ satt±ha½ vaµµat²ti dasseti. Jh±ma-ucchuph±ºitantiaggimhi ucchu½ t±petv± kata½. Koµµita-ucchuph±ºitanti khudd±nukhuddaka½ chinditv±koµµetv± nipp²¼etv± pakka½.Ta½ tattha vijjam±nampi kasaµa½ pakkak±le y±vak±likatta½ vijahat²ti ±ha “ta½ yuttan”ti.S²todakena katanti madhukapupph±ni s²todakena madditv± pariss±vetv± pacitv±kata½, amadditv± katanti keci, tattha k±raºa½ na dissati. Kh²rajallikanti kh²rapheºa½.Madhukapuppha½ pan±ti-±di y±vak±likar³pena µhitassapi avaµµanakamerayab²javatthu½ dassetu½±raddha½.Sabb±nip²ti sappi-±d²ni pañcapi. ¾h±rakicca½ karont±ni et±nikasm± eva½ paribhuñjitabb±n²ti codan±parih±r±ya bhesajjodissa½ dassentena tappasaªgenasabb±nipi odissak±ni ekato dassetu½ “sattavidha½ h²”ti-±di vutta½. Apakatibhesajjatt±vikaµ±ni vir³p±ni visaharaºato mah±visayatt± mahant±ni c±ti mah±vikaµ±ni. Upasampad±d²n²ti±di-saddena gaºaªgaº³p±han±di½ saªgaºh±ti.Adhiµµhet²ti b±hiraparibhogatthametanti citta½ upp±deti, eva½ paribhoge anapekkhat±yapaµiggahaºa½ vijahat²ti adhipp±yo. Eva½ aññesupi k±likesu anajjhoharituk±mat±yasuddhacittena b±hiraparibhogatth±ya niyamepi paµiggahaºa½ vijahat²ti idampi visu½ eka½paµiggahaºavijahanak±raºanti daµµhabba½. 625. Sace dvinna½…pe… na vaµµat²ti ettha p±µho ga¼ito, eva½ panettha p±µho veditabbo“sace dvinna½ santaka½ ekena paµiggahita½ avibhatta½ hoti, satt±h±tikkame dvinnampian±patti, paribhuñjitu½ pana na vaµµat²”ti. Aññath± hi saddappayogopi na saªgaha½ gacchati.“Gaºµhipadepi ca ayameva p±µho dassito”ti (s±rattha. µ². 2.625) s±ratthad²paniya½vutta½. Dvinnampi an±patt²ti avibhattatt± vutta½. “Paribhuñjitu½ pana na vaµµat²”tiida½ “satt±haparama½ sannidhik±raka½ paribhuñjitabban”ti vacanato vutta½. “Yenapaµiggahita½, tena vissajjitatt±”ti imin± upasampannassa d±nampi sandh±ya “vissajjet²”tiida½ vuttanti dasseti. Upasampannassa nirapekkhadinnavatthumhi paµiggahaºassa avigatattepisakasantakat± vigat±va hoti, tena nissaggiya½ na hoti. Attan±va paµiggahitatta½, sakasantakattañc±tiimehi dv²hi k±raºehi nissaggiya½ hoti, na ekena. Anupasampannassa nirapekkhad±nepana tadubhayampi vijahati, paribhogopettha vaµµati, na s±pekkhad±ne d±nalakkhaº±bh±vato. “Vissajjet²”tietasmiñca p±¼ipade kassaci adatv± anapekkhat±ya cha¹¹anampi saªgahitanti veditabba½.“Anapekkho datv±”ti idañca paµiggahaºavijahanavidhidassanatthameva vutta½. Paµiggahaºehi vijahite puna paµiggahetv± paribhogo sayameva vaµµissati, tabbijahanañca vatthunosakasantakat±paricc±gena hot²ti, etena ca vatthumhi ajjhoharaº±pekkh±ya sati paµiggahaºavissajjana½n±ma visu½ na labbhat²ti sijjhati. Itarath± hi “paµiggahaºe anapekkhova aµiggahaºa½ vissajjetv± puna paµiggahetv± bhuñjat²”ti vattabba½ siy±. “Appaµiggahitatt±”tiimin± ekassa santaka½ aññena paµiggahitampi nissaggiya½ hot²ti dasseti.Evanti “puna gahess±m²”ti apekkha½ akatv± suddhacittena pariccattata½ par±masati.Paribhuñjantassa an±pattidassanatthanti nissaggiyam³lik±hi p±cittiy±di-±patt²hian±pattidassanatthanti adhipp±yo. Paribhoge an±pattidassanatthanti ettha pana nissaµµhapaµiladdhassak±yikaparibhog±d²su y± dukkaµ±patti vutt±, t±ya an±pattidassanatthanti adhipp±yo.Sappi-±d²na½ paµiggahitabh±vo, attano santakat±, satt±h±tikkamoti im±nettha t²ºiaªg±ni.
Bhesajjasikkh±padavaººan± niµµhit±.