4. Paµiniddesav±ro
1. Desan±h±ravibhaªgo
5. Tattha katamo desan±h±ro? “Ass±d±d²navat±”ti g±th± aya½ desan±h±ro. Ki½ desayati? Ass±da½ ±d²nava½ nissaraºa½ phala½ up±ya½ ±ºatti½. Dhamma½ vo, bhikkhave, desess±mi ±dikaly±ºa½ majjhekaly±ºa½ pariyos±nakaly±ºa½ s±ttha½ sabyañjana½ kevalaparipuººa½ parisuddha½ brahmacariya½ pak±sess±m²ti. Tattha katamo ass±do?
“K±ma½ [k±mam±dik± im± cha g±th± su. ni. 772 passitabb±] k±mayam±nassa, tassa ceta½ samijjhati;
addh± p²timano hoti, laddh± macco yadicchat²”ti.
Aya½ ass±do. Tattha katamo ±d²navo?
“Tassa ce k±may±nassa, chandaj±tassa jantuno;
te k±m± parih±yanti, sallaviddhova ruppat²”ti.
Aya½ ±d²navo. Tattha katama½ nissaraºa½?
“Yo k±me parivajjeti, sappasseva pad± siro;
soma½ visattika½ loke, sato samativattat²”ti.
Ida½ nissaraºa½. Tattha katamo ass±do?
“Khetta½ vatthu½ hirañña½ v±, gav±ssa½ d±saporisa½;
thiyo bandh³ puth³ k±me, yo naro anugijjhat²”ti.
Aya½ ass±do. Tattha katamo ±d²navo?
“Abal± na½ bal²yanti, maddante na½ parissay±;
tato na½ dukkhamanveti, n±va½ bhinnamivodakan”ti.
Aya½ ±d²navo. Tattha katama½ nissaraºa½?
“Tasm± jantu sad± sato, k±m±ni parivajjaye;
te pah±ya tare ogha½, n±va½ sitv±va p±rag³”ti.
Ida½ nissaraºa½. Tattha katama½ phala½?
“Dhammo have rakkhati dhammac±ri½, chatta½ mahanta½ yatha vassak±le;
es±nisa½so dhamme suciººe, na duggati½ gacchati dhammac±r²”ti.
Ida½ phala½. Tattha katamo up±yo?
“Sabbe saªkh±r± anicc±”ti…pe…
“sabbe saªkh±r± [passa dha. pa. 277] dukkh±”ti…pe…
“sabbe dhamm± anatt±”ti, yad± paññ±ya passati;
atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiy±”ti.
Aya½ up±yo. Tattha katam± ±ºatti?
“Cakkhum± [passa ud±. 43] visam±n²va, vijjam±ne parakkame;
paº¹ito j²valokasmi½, p±p±ni parivajjaye”ti.
Aya½ ±ºatti.
“‘Suññato loka½ avekkhassu,
moghar±j±’ti ±ºatti, ‘sad± sato’ti up±yo;
‘att±nudiµµhi½ ³hacca [uhacca (ka.) passa su. ni. 1125], eva½ maccutaro siy±”’.
Ida½ phala½. 6. Tattha bhagav± ugghaµitaññussa puggalassa nissaraºa½ desayati, vipañcitaññussa puggalassa ±d²navañca nissaraºañca desayati, neyyassa puggalassa ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca desayati. Tattha catasso paµipad±, catt±ro puggal±. Taºh±carito mando satindriyena dukkh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya niyy±ti satipaµµh±nehi nissayehi. Taºh±carito udatto [udattho (s².) u + ± + d± + ta] sam±dhindriyena dukkh±ya paµipad±ya khipp±bhiññ±ya niyy±ti jh±nehi nissayehi. Diµµhicarito mando v²riyindriyena sukh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya niyy±ti sammappadh±nehi nissayehi. Diµµhicarito udatto paññindriyena sukh±ya paµipad±ya khipp±bhiññ±ya niyy±ti saccehi nissayehi. Ubho taºh±carit± samathapubbaªgam±ya vipassan± niyyanti r±gavir±g±ya cetovimuttiy±. Ubho diµµhicarit± vipassan±pubbaªgame samathena niyyanti avijj±vir±g±ya paññ±vimuttiy±. Tattha ye samathapubbaªgam±hi paµipad±hi niyyanti, te nandiy±vaµµena nayena h±tabb±, ye vipassan±pubbaªgam±hi paµipad±hi niyyanti, te s²havikk²¼itena nayena h±tabb±. 7. Sv±ya½ h±ro kattha sambhavati, yassa satth± v± dhamma½ desayati aññataro v± garuµµh±n²yo sabrahmac±r², so ta½ dhamma½ sutv± saddha½ paµilabhati. Tattha y± v²ma½s± uss±han± tulan± upaparikkh±, aya½ sutamay² paññ±. Tath± sutena nissayena y± v²ma½s± tulan± upaparikkh± manas±nupekkhaº±, aya½ cint±may² paññ±. Im±hi dv²hi paññ±hi manasik±rasampayuttassa ya½ ñ±ºa½ uppajjati dassanabh³miya½ v± bh±van±bh³miya½ v±, aya½ bh±van±may² paññ±. 8. Paratoghos± sutamay² paññ±. Paccattasamuµµhit± yoniso manasik±r± cint±may² paññ±. Ya½ parato ca ghosena paccattasamuµµhitena ca yonisomanasik±rena ñ±ºa½ uppajjati, aya½ bh±van±may² paññ±. Yassa im± dve paññ± atthi sutamay² cint±may² ca, aya½ ugghaµitaññ³. Yassa sutamay² paññ± atthi, cint±may² natthi, aya½ vipañcitaññ³ [vipaccitaññ³ (s².)]. Yassa neva sutamay² paññ± atthi na cint±may², aya½ neyyo. 9. S±ya½ dhammadesan± ki½ desayati? Catt±ri sacc±ni dukkha½ samudaya½ nirodha½ magga½. ¾d²navo ca phalañca dukkha½, ass±do samudayo, nissaraºa½ nirodho, up±yo ±ºatti ca maggo. Im±ni catt±ri sacc±ni. Ida½ dhammacakka½. Yath±ha bhagav±– “ida½ dukkhan”ti me, bhikkhave, b±r±ºasiya½ isipatane migad±ye anuttara½ dhammacakka½ pavattita½ appaµivattiya½ samaºena v± br±hmaºena v± devena v± m±rena v± brahmun± v± kenaci v± lokasmi½, sabba½ dhammacakka½. Tattha aparim±º± pad±, aparim±º± akkhar±, aparim±º± byañjan±, aparim±º± ±k±r± nerutt± niddes±. Etasseva atthassa saªk±san± pak±san± vivaraº± vibhajan± utt±n²kamma½ [utt±nikamma½ (ka.)] paññatti, itipida½ dukkha½ ariyasacca½. “Aya½ dukkhasamudayo”ti me, bhikkhave, b±r±ºasiya½ isipatane migad±ye anuttara½ dhammacakka½ pavattita½…pe… “aya½ dukkhanirodho”ti me, bhikkhave…pe… “aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±”ti me, bhikkhave, b±r±ºasiya½ isipatane migad±ye anuttara½ dhammacakka½ pavattita½ appaµivattiya½ samaºena v± br±hmaºena v± devena v± m±rena v± brahmun± v± kenaci v± lokasmi½. Tattha aparim±º± pad±, aparim±º± akkhar±, aparim±º± byañjan±, aparim±º± ±k±r± nerutt± niddes±. Etasseva atthassa saªk±san± pak±san± vivaraº± vibhajan± utt±n²kamma½ paññatti itipida½ dukkhanirodhag±min² paµipad± ariyasacca½. Tattha bhagav± akkharehi saªk±seti, padehi pak±seti, byañjanehi vivarati, ±k±rehi vibhajati, nirutt²hi utt±n²karoti [utt±ni½ karoti (ka.)], niddesehi paññapeti. Tattha bhagav± akkharehi ca padehi ca ugghaµeti [uggh±µeti (s².)], byañjanehi ca ±k±rehi ca vipañcayati, nirutt²hi ca niddesehi ca vitth±reti. Tattha ugghaµan± [uggh±µan± (s².)] ±di, vipañcan± majjhe, vitth±raº± pariyos±na½. Soya½ dhammavinayo ugghaµ²yanto ugghaµitaññ³puggala½ vineti, tena na½ ±hu “±dikaly±ºo”ti. Vipañc²yanto vipañcitaññ³puggala½ vineti, tena na½ ±hu “majjhekaly±ºo”ti. Vitth±r²yanto neyya½ puggala½ vineti, tena na½ ±hu “pariyos±nakaly±ºo”ti. 10. Tattha chappad±ni attho saªk±san± pak±san± vivaraº± vibhajan± utt±n²kamma½ paññatti, im±ni chappad±ni attho. Chappad±ni byañjana½ akkhara½ pada½ byañjana½ ±k±ro nirutti niddeso, im±ni chappad±ni byañjana½. Ten±ha bhagav± “dhamma½ vo, bhikkhave, desess±mi ±dikaly±ºa½ majjhekaly±ºa½ pariyos±nakaly±ºa½ s±ttha½ sabyañjanan”ti. Kevalanti lokuttara½, na missa½ lokiyehi dhammehi. Paripuººanti parip³ra½ an³na½ anatireka½. Parisuddhanti nimmala½ sabbamal±pagata½ pariyod±ta½ upaµµhita½ sabbavises±na½, ida½ vuccati tath±gatapada½itipi tath±gatanisevita½itipi tath±gat±rañjita½itipi, atoceta½ brahmacariya½ paññ±yati. Ten±ha bhagav± “kevalaparipuººa½ parisuddha½ brahmacariya½ pak±sess±m²”ti. Kesa½ aya½ dhammadesan±, yog²na½. Ten±ha ±yasm± mah±kacc±yano–
“Ass±d±d²navat±, nissaraºampi ca phala½ up±yo ca;
±ºatt² ca bhagavato, yog²na½ desan±h±ro”ti.
Niyutto desan±h±ro.