K±mup±d±nena k±mehi sa½yujjati, aya½ vuccati k±mayogo; bhavup±d±nena bhavehi sa½yujjati, aya½ vuccati bhavayogo; diµµhup±d±nena p±pik±ya diµµhiy± sa½yujjati, aya½ vuccati diµµhiyogo; attav±dup±d±nena avijj±ya sa½yujjati, aya½ vuccati avijj±yogo.
Paµhame yoge µhito abhijjh±ya k±ya½ ganthati, aya½ vuccati abhijjh±k±yagantho; dutiye yoge µhito by±p±dena k±ya½ ganthati, aya½ vuccati by±p±dak±yagantho; tatiye yoge µhito par±m±sena k±ya½ ganthati, aya½ vuccati par±m±sak±yagantho; catutthe yoge µhito ida½sacc±bhinivesena k±ya½ ganthati, aya½ vuccati ida½sacc±bhinivesak±yagantho.
Tassa eva½ganthit± kiles± ±savanti. Kuto ca vuccati ±savant²ti? Anusayato v± pariyuµµh±nato v±. Tattha abhijjh±k±yaganthena k±m±savo, by±p±dak±yaganthena bhav±savo, par±m±sak±yaganthena diµµh±savo, ida½sacc±bhinivesak±yaganthena avijj±savo.
Tassa ime catt±ro ±sav± vepulla½ gat± ogh± bhavanti. Iti ±savavepull± oghavepulla½. Tattha k±m±savena k±mogho, bhav±savena bhavogho, diµµh±savena diµµhogho, avijj±savena avijjogho.
Tassa ime catt±ro ogh± anusayasahagat± ajjh±saya½ anupaviµµh± hadaya½ ±hacca tiµµhanti, tena vuccanti sall±-iti. Tattha k±moghena r±gasallo, bhavoghena dosasallo, diµµhoghena m±nasallo, avijjoghena mohasallo.
Tassa imehi cat³hi sallehi pariy±dinna½ [pariy±diººa½ (ka.)] viññ±ºa½ cat³su dhammesu saºµhahati r³pe vedan±ya saññ±ya saªkh±resu. Tattha r±gasallena nand³pasecanena viññ±ºena r³p³pag± viññ±ºaµµhiti, dosasallena nand³pasecanena viññ±ºena vedan³pag± viññ±ºaµµhiti, m±nasallena nand³pasecanena viññ±ºena saññ³pag± viññ±ºaµµhiti, mohasallena nand³pasecanena viññ±ºena saªkh±r³pag± viññ±ºaµµhiti.
Tassa im±hi cat³hi viññ±ºaµµhit²hi upatthaddha½ viññ±ºa½ cat³hi dhammehi agati½ gacchati chand± dos± bhay± moh±. Tattha r±gena chand±gati½ gacchati, dosena dos±gati½ gacchati, bhayena bhay±gati½ gacchati, mohena moh±gati½ gacchati. Iti kho tañca kamma½ ime ca kiles±, esa hetu sa½s±rassa, eva½ sabbe kiles± cat³hi vipall±sehi niddisitabb±.
85. Tattha im± catasso dis± kaba¼²k±ro ±h±ro “asubhe subhan”ti vipall±so, k±mup±d±na½, k±mayogo, abhijjh±k±yagantho, k±m±savo, k±mogho, r±gasallo, r³p³pag± viññ±ºaµµhiti, chand± agatigamananti paµham± dis±.
Phasso ±h±ro, “dukkhe sukhan”ti vipall±so, bhavup±d±na½, bhavayogo, by±p±dak±yagantho, bhav±savo, bhavogho, dosasallo, vedan³pag± viññ±ºaµµhiti, dos± agatigamananti dutiy± dis±.
Viññ±º±h±ro “anicce niccan”ti vipall±so, diµµhup±d±na½, diµµhiyogo par±m±sak±yagantho, diµµh±savo, diµµhogho, m±nasallo, saññ³pag± viññ±ºaµµhiti, bhay± agatigamananti tatiy± dis±.
Manosañcetan±h±ro “anattani att±”ti vipall±so, attav±dup±d±na½, avijj±yogo, ida½sacc±bhinivesak±yagantho, avijj±savo, avijjogho, mohasallo, saªkh±r³pag± viññ±ºaµµhiti, moh± agatigamananti catutth² dis±.
Tattha yo ca kaba¼²k±ro ±h±ro yo ca “asubhe subhan”ti vipall±so, k±mup±d±na½, k±mayogo, abhijjh±k±yagantho, k±m±savo k±mogho, r±gasallo, r³p³pag± viññ±ºaµµhiti chand± agatigamananti, imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ime r±gacaritassa puggalassa upakkiles±.
Tattha yo ca phasso ±h±ro yo ca “dukkhe sukhan”ti vipall±so, bhavup±d±na½, bhavayogo by±p±dak±yagantho, bhav±savo, bhavogho, dosasallo, vedan³pag± viññ±ºaµµhiti, dos± agatigamananti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho byañjanameva n±na½, ime dosacaritassa puggalassa upakkiles±.
Tattha yo ca viññ±º±h±ro yo ca “anicce niccan”ti vipall±so, diµµhup±d±na½, diµµhiyogo, par±m±sak±yagantho, diµµh±savo, diµµhogho, m±nasallo, saññ³pag± viññ±ºaµµhiti, bhay± agatigamananti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ime diµµhicaritassa mandassa upakkiles±.
Tattha yo ca manosañcetan±h±ro yo ca “anattani att±”ti vipall±so, attav±dup±d±na½, avijj±yogo, ida½sacc±bhinivesak±yagantho, avijj±savo, avijjogho, mohasallo, saªkh±r³pag± viññ±ºaµµhiti, moh± agatigamananti, imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ime diµµhicaritassa udattassa [udatthassa (s². ka.)] upakkiles±.
Tattha yo ca kaba¼²k±ro ±h±ro yo ca phasso ±h±ro, ime appaºihitena vimokkhamukhena pariñña½ gacchanti, viññ±º±h±ro suññat±ya, manosañcetan±h±ro animittena, tattha yo ca “asubhe subhan”ti vipall±so, yo ca “dukkhe sukhan”ti vipall±so, ime appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ abbhattha½ gacchanti. “Anicce niccan”ti vipall±so suññat±ya, “anattani att±”ti vipall±so animittena. Tattha k±mup±d±nañca bhavup±d±nañca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti. Diµµhup±d±na½ suññat±ya, attav±dup±d±na½ animittena. Tattha k±mayogo ca bhavayogo ca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, diµµhiyogo suññat±ya, avijj±yogo animittena. Tattha abhijjh±k±yagantho ca by±p±dak±yagantho ca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, par±m±sak±yagantho suññat±ya, ida½sacc±bhinivesak±yagantho animittena.
Tattha k±m±savo ca bhav±savo ca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, diµµh±savo suññat±ya, avijj±savo animittena. Tattha k±mogho ca bhavogho ca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, diµµhogho suññat±ya, avijjogho animittena. Tattha r±gasallo ca dosasallo ca appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, m±nasallo suññat±ya, mohasallo animittena. Tattha r³p³pag± ca viññ±ºaµµhiti vedan³pag± ca viññ±ºaµµhiti appaºihitena vimokkhamukhena pariñña½ gacchanti, saññ³pag± suññat±ya, saªkh±r³pag± animittena.
Tattha chand± ca agatigamana½ dos± ca agatigamana½ appaºihitena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti, bhay± agatigamana½ suññat±ya, moh± agatigamana½ animittena vimokkhamukhena pah±na½ gacchanti. Iti sabbe lokavaµµ±nus±rino dhamm± niyyanti. Te lok± t²hi vimokkhamukhehi.
86. Tatrida½ niyy±na½–
Catasso paµipad±, catt±ro satipaµµh±n±, catt±ri jh±n±ni, catt±ro vih±r±, catt±ro sammappadh±n±, catt±ro acchariy± abbhut± dhamm±, catt±ri adhiµµh±n±ni, catasso sam±dhibh±van±, catt±ro sukhabh±giy± dhamm±, catasso appam±º±.
Paµham± paµipad± paµhama½ satipaµµh±na½, dutiy± paµipad± dutiya½ satipaµµh±na½, tatiy± paµipad± tatiya½ satipaµµh±na½, catutth² paµipad± catuttha½ satipaµµh±na½. Paµhama½ satipaµµh±na½ paµhama½ jh±na½, dutiya½ satipaµµh±na½ dutiya½ jh±na½, tatiya½ satipaµµh±na½ tatiya½ jh±na½. Catuttha½ satipaµµh±na½ catuttha½ jh±na½. Paµhama½ jh±na½ paµhamo vih±ro, dutiya½ jh±na½ dutiyo vih±ro, tatiya½ jh±na½ tatiyo vih±ro, catuttha½ jh±na½ catuttho vih±ro. Paµhamo vih±ro paµhama½ sammappadh±na½, dutiyo vih±ro dutiya½ sammappadh±na½, tatiyo vih±ro tatiya½ sammappadh±na½, catuttho vih±ro catuttha½ sammappadh±na½. Paµhama½ sammappadh±na½ paµhamo acchariyo abbhuto dhammo, dutiya½ dutiyo, tatiya½ tatiyo, catuttha½ sammappadh±na½ catuttho acchariyo abbhuto dhammo. Paµhamo acchariyo abbhuto dhammo paµhama½ adhiµµh±na½, dutiyo acchariyo abbhuto dhammo dutiya½ adhiµµh±na½, tatiyo acchariyo abbhuto dhammo tatiya½ adhiµµh±na½, catuttho acchariyo abbhuto dhammo catuttha½ adhiµµh±na½. Paµhama½ adhiµµh±na½ paµham± sam±dhibh±van±, dutiya½ adhiµµh±na½ dutiy± sam±dhibh±van±, tatiya½ adhiµµh±na½ tatiy± sam±dhibh±van±, catuttha½ adhiµµh±na½ catutth² sam±dhibh±van±. Paµham± sam±dhibh±van± paµhamo sukhabh±giyo dhammo, dutiy± sam±dhibh±van± dutiyo sukhabh±giyo dhammo, tatiy± sam±dhibh±van± tatiyo sukhabh±giyo dhammo, catutth² sam±dhibh±van± catuttho sukhabh±giyo dhammo. Paµhamo sukhabh±giyo dhammo paµhama½ appam±ºa½, dutiyo sukhabh±giyo dhammo dutiya½ appam±ºa½, tatiyo sukhabh±giyo dhammo tatiya½ appam±ºa½, catuttho sukhabh±giyo dhammo catuttha½ appam±ºa½. Paµham± paµipad± bh±vit± bahul²kat± [bahulikat± (ka.)] paµhama½ satipaµµh±na½ parip³reti, dutiy± paµipad± bh±vit± bahul²kat± dutiya½ satipaµµh±na½ parip³reti, tatiy± paµipad± bh±vit± bahul²kat± tatiya½ satipaµµh±na½ parip³reti, catutth² paµipad± bh±vit± bahul²kat± catuttha½ satipaµµh±na½ parip³reti. Paµhamo satipaµµh±no bh±vito bahul²kato paµhama½ jh±na½ parip³reti, dutiyo satipaµµh±no bh±vito bahul²kato dutiya½ jh±na½ parip³reti, tatiyo satipaµµh±no bh±vito bahul²kato tatiya½ jh±na½ parip³reti, catuttho satipaµµh±no bh±vito bahul²kato catuttha½ jh±na½ parip³reti.
Paµhama½ jh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ paµhama½ vih±ra½ parip³reti, dutiya½ jh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ dutiya½ vih±ra½ parip³reti, tatiya½ jh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ tatiya½ vih±ra½ parip³reti, catuttha½ jh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ catuttha½ vih±ra½ parip³reti. Paµhamo vih±ro bh±vito bahul²kato anuppann±na½ p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ anupp±da½ parip³reti, dutiyo vih±ro bh±vito bahul²kato uppann±na½ p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ pah±na½ parip³reti, tatiyo vih±ro bh±vito bahul²kato anuppann±na½ kusal±na½ dhamm±na½ upp±da½ parip³reti, catuttho vih±ro bh±vito bahul²kato uppann±na½ kusal±na½ dhamm±na½ µhiti½ asammosa½ bhiyyobh±va½ parip³reti. Paµhama½ sammappadh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ m±nappah±na½ parip³reti, dutiya½ sammappadh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ ±layasamuggh±ta½ parip³reti, tatiya½ sammappadh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ avijj±pah±na½ parip³reti, catuttha½ sammappadh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ bhav³pasama½ parip³reti. M±nappah±na½ bh±vita½ bahul²kata½ sacc±dhiµµh±na½ parip³reti, ±layasamuggh±to bh±vito bahul²kato c±g±dhiµµh±na½ parip³reti, avijj±pah±na½ bh±vita½ bahul²kata½ paññ±dhiµµh±na½ parip³reti, bhav³pasamo bh±vito bahul²kato upasam±dhiµµh±na½ parip³reti. Sacc±dhiµµh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ chandasam±dhi½ parip³reti, c±g±dhiµµh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ v²riyasam±dhi½ parip³reti, paññ±dhiµµh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ cittasam±dhi½ parip³reti, upasam±dhiµµh±na½ bh±vita½ bahul²kata½ v²ma½s±sam±dhi½ parip³reti. Chandasam±dhi bh±vito bahul²kato indriyasa½vara½ parip³reti, v²riyasam±dhi bh±vito bahul²kato tapa½ parip³reti, cittasam±dhi bh±vito bahul²kato buddhi½ parip³reti, v²ma½s±sam±dhi bh±vito bahul²kato sabb³padhipaµinissagga½ parip³reti. Indriyasa½varo bh±vito bahul²kato metta½ parip³reti, tapo bh±vito bahul²kato karuºa½ parip³reti, buddhi bh±vit± bahul²kat± mudita½ parip³reti, sabb³padhipaµinissaggo bh±vito bahul²kato upekkha½ parip³reti.
87. Tattha im± catasso dis± paµham± paµipad± paµhamo satipaµµh±no paµhama½ jh±na½ paµhamo vih±ro paµhamo sammappadh±no paµhamo acchariyo abbhuto dhammo sacc±dhiµµh±na½ chandasam±dhi indriyasa½varo mett± iti paµham± dis±.
Dutiy± paµipad± dutiyo satipaµµh±no dutiyo vih±ro dutiyo sammappadh±no dutiyo acchariyo abbhuto dhammo bhav±dhiµµh±na½ v²riyasam±dhi tapo karuº± iti dutiy± dis±.
Tatiy± paµipad± tatiyo satipaµµh±no tatiya½ jh±na½ tatiyo vih±ro tatiyo sammappadh±no tatiyo acchariyo abbhuto dhammo paññ±dhiµµh±na½ cittasam±dhi buddhi mudit± iti tatiy± dis±.
Catutth² paµipad± catuttho satipaµµh±no catuttha½ jh±na½ catuttho vih±ro catuttho sammappadh±no catuttho acchariyo abbhuto dhammo upasam±dhiµµh±na½ v²ma½s±sam±dhi sabb³padhipaµinissaggo upekkh± iti catutth² dis±.
Tattha paµham± paµipad± paµhamo satipaµµh±no paµhama½ jh±na½ paµhamo vih±ro paµhamo sammappadh±no paµhamo acchariyo abbhuto dhammo sacc±dhiµµh±na½ chandasam±dhi indriyasa½varo, mett± iti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ida½ r±gacaritassa puggalassa bhesajja½.
Dutiy± paµipad± dutiyo satipaµµh±no dutiya½ jh±na½ dutiyo vih±ro dutiyo sammappadh±no dutiyo acchariyo abbhuto dhammo c±g±dhiµµh±na½ v²riyasam±dhi tapo karuº± iti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ida½ dosacaritassa puggalassa bhesajja½.
Tatiy± paµipad± tatiyo satipaµµh±no tatiya½ jh±na½ tatiyo vih±ro tatiyo sammappadh±no tatiyo acchariyo abbhuto dhammo paññ±dhiµµh±na½ cittasam±dhi buddhi mudit± iti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ida½ diµµhicaritassa mandassa bhesajja½.
Catutth² paµipad± catuttho satipaµµh±no catuttha½ jh±na½ catuttho vih±ro catuttho sammappadh±no catuttho acchariyo abbhuto dhammo upasam±dhiµµh±na½ v²ma½s±sam±dhi sabb³padhipaµinissaggo upekkh± iti imesa½ dasanna½ sutt±na½ eko attho, byañjanameva n±na½. Ida½ diµµhicaritassa udattassa bhesajja½.
Tattha dukkh± ca paµipad± dandh±bhiññ± dukkh± ca paµipad± khipp±bhiññ± appaºihita½ vimokkhamukha½, sukh± paµipad± dandh±bhiññ± suññata½ vimokkhamukha½, sukh± paµipad± khipp±bhiññ± animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha k±ye k±y±nupassit± satipaµµh±nañca vedan±su vedan±nupassit± satipaµµh±nañca appaºihita½ vimokkhamukha½, citte citt±nupassit± suññata½ vimokkhamukha½. Dhammesu dhamm±nupassit± animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha paµhamañca jh±na½ dutiyañca jh±na½ appaºihita½ vimokkhamukha½, tatiya½ jh±na½ suññata½ vimokkhamukha½, catuttha½ jh±na½ animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha paµhamo ca vih±ro dutiyo ca vih±ro appaºihita½ vimokkhamukha½, tatiyo vih±ro suññata½ vimokkhamukha½, catuttho vih±ro animitta½ vimokkhamukha½.
Yattha paµhamañca sammappadh±na½ dutiyañca sammappadh±na½ appaºihita½ vimokkhamukha½, tatiya½ sammappadh±na½ suññata½ vimokkhamukha½, catuttha½ sammappadh±na½ animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha m±nappah±nañca ±layasamuggh±to ca appaºihita½ vimokkhamukha½, avijj±pah±na½ suññata½ vimokkhamukha½, bhav³pasamo animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha sacc±dhiµµh±nañca c±g±dhiµµh±nañca appaºihita½ vimokkhamukha½, paññ±dhiµµh±na½ suññata½ vimokkhamukha½, upasam±dhiµµh±na½ animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha chandasam±dhi ca v²riyasam±dhi ca appaºihita½ vimokkhamukha½, cittasam±dhi suññata½ vimokkhamukha½, v²ma½s±sam±dhi animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha indriyasa½varo ca tapo ca appaºihita½ vimokkhamukha½, buddhi suññata½ vimokkhamukha½ sabb³padhipaµinissaggo animitta½ vimokkhamukha½.
Tattha mett± ca karuº± ca appaºihita½ vimokkhamukha½, mudit± suññata½ vimokkhamukha½ upekkh± animitta½ vimokkhamukha½.
Tesa½ vikk²¼ita½. Catt±ro ±h±r± tesa½ paµipakkho catasso paµipad±…pe… catt±ro vipall±s± tesa½ paµipakkho catt±ro satipaµµh±n±. Catt±ri up±d±n±ni tesa½ paµipakkho catt±ri jh±n±ni. Catt±ro yog± tesa½ paµipakkho catt±ro vih±r±. Catt±ro ganth± tesa½ paµipakkho catt±ro sammappadh±n±. Catt±ro ±sav± tesa½ paµipakkho catt±ro acchariy± abbhut± dhamm±. Catt±ro ogh± tesa½ paµipakkho catt±ri adhiµµh±n±ni. Catt±ro sall± tesa½ paµipakkho catasso sam±dhibh±van±. Catasso viññ±ºaµµhitiyo t±sa½ paµipakkho catt±ro sukhabh±giy± dhamm±. Catt±ri agatigaman±ni tesa½ paµipakkho catasso appam±º±.
S²h± buddh± paccekabuddh± s±vak± ca hatar±gadosamoh±, tesa½ vikk²¼ita½ bh±van± sacchikiriy± byant²kiriy± ca. Vikk²¼ita½ indriy±dhiµµh±na½ vikk²¼ita½ vipariy±s±nadhiµµh±nañca. Indriy±ni saddhammagocaro vipariy±s± kilesagocaro. Aya½ vuccati s²havikk²¼itassa ca nayassa dis±locanassa ca nayassa bh³m²ti. Ten±ha “yo neti vipall±sehi sa½kilese”ti. Veyy±karaºesu hi ye “kusal±kusal±”ti ca.
Tattha ye dukkh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti, ime dve puggal±; ye sukh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti, ime dve puggal±. Tesa½ catunna½ puggal±na½ aya½ sa½kileso, catt±ro ±h±r±, catt±ro vipall±s±, catt±ri up±d±n±ni, catt±ro yog±, catt±ro ganth±, catt±ro ±sav±, catt±ro ogh±, catt±ro sall±, catasso viññ±ºaµµhitiyo, catt±ri agatigaman±n²ti. Tesa½ catunna½ puggal±na½ ida½ vod±na½, catasso paµipad±, catt±ro satipaµµh±n±, catt±ri jh±n±ni, catt±ro vih±r±, catt±ro sammappadh±n±, catt±ro acchariy± abbhut± dhamm±, catt±ri adhiµµh±n±ni, catasso sam±dhibh±van±, catt±ro sukhabh±giy± dhamm±, catasso appam±º± iti.
88. Tattha ye dukkh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti ime dve puggal±. Ye sukh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti, ime dve puggal±. Tattha yo sukh±ya paµipad±ya khipp±bhiññ±ya niyy±ti, aya½ ugghaµitaññ³. Yo s±dh±raº±ya, aya½ vipañcitaññ³. Yo dukkh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya niyy±ti, aya½ neyyo.
Tattha bhagav± ugghaµitaññussa puggalassa samatha½ upadisati, neyyassa vipassana½, samathavipassana½ vipañcitaññussa. Tattha bhagav± ugghaµitaññussa puggalassa muduka½ dhammadesana½ upadisati, tikkha½ neyyassa, mudutikkha½ vipañcitaññussa, tattha bhagav± ugghaµitaññussa puggalassa sa½khittena dhamma½ desayati, sa½khittavitth±rena vipañcitaññussa, vitth±rena neyyassa. Tattha bhagav± ugghaµitaññussa puggalassa nissaraºa½ upadisati, vipañcitaññussa ±d²navañca nissaraºañca upadisati, neyyassa ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca upadisati. Tattha bhagav± ugghaµitaññussa adhipaññ±sikkha½ paññ±payati, adhicitta½ vipañcitaññussa, adhis²la½ neyyassa.
Tattha ye dukkh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti, ime dve puggal±. Ye sukh±ya paµipad±ya dandh±bhiññ±ya khipp±bhiññ±ya ca niyyanti. Ime dve puggal±. Iti kho catt±ri hutv± t²ºi bhavanti ugghaµitaññ³ vipañcitaññ³ neyyoti.
Tesa½ tiººa½ puggal±na½ aya½ sa½kileso, t²ºi akusalam³l±ni lobho akusalam³la½ doso akusalam³la½ moho akusalam³la½ t²ºi duccarit±ni– k±yaduccarita½ vac²duccarita½ manoduccarita½; tayo akusalavitakk±– k±mavitakko by±p±davitakko vihi½s±vitakko; tisso akusalasaññ±– k±masaññ± by±p±dasaññ± vihi½s±saññ±; tisso vipar²tasaññ±– niccasaññ± sukhasaññ± attasaññ±; tisso vedan±– sukh± vedan± dukkh± vedan± adukkhamasukh± vedan±; tisso dukkhat±– dukkhadukkhat± saªkh±radukkhat± vipariº±madukkhat±; tayo agg²– r±gaggi dosaggi mohaggi; tayo sall±– r±gasallo dosasallo mohasallo; tisso jaµ±– r±gajaµ± dosajaµ± mohajaµ±; tisso akusal³paparikkh±– akusala½ k±yakamma½ akusala½ vac²kamma½ akusala½ manokamma½. Tisso vipattiyo– s²lavipatti diµµhivipatti ±c±ravipatt²ti. Tesa½ tiººa½ puggal±na½ ida½ vod±na½. T²ºi kusalam³l±ni– alobho kusalam³la½ adoso kusalam³la½ amoho kusalam³la½. T²ºi sucarit±ni– k±yasucarita½ vac²sucarita½ manosucarita½. Tayo kusalavitakk±– nekkhammavitakko aby±p±davitakko avihi½s±vitakko. Tayo sam±dh²– savitakko savic±ro sam±dhi avitakko vic±ramatto sam±dhi avitakko avic±ro sam±dhi. Tisso kusalasaññ±– nekkhammasaññ± aby±p±dasaññ± avihi½s±saññ±. Tisso avipar²tasaññ±– aniccasaññ± dukkhasaññ± anattasaññ±. Tisso kusal³paparikkh±– kusala½ k±yakamma½ kusala½ vac²kamma½ kusala½ manokamma½. T²ºi soceyy±ni– k±yasoceyya½ vac²soceyya½ manosoceyya½; tisso sampattiyo– s²lasampatti sam±dhisampatti paññ±sampatti. Tisso sikkh±– adhis²lasikkh± adhicittasikkh± adhipaññ±sikkh±; tayo khandh±– s²lakkhandho sam±dhikkhandho paññ±kkhandho. T²ºi vimokkhamukh±ni– suññata½ animitta½ appaºihitanti.
Iti kho catt±ri hutv± t²ºi bhavanti, t²ºi hutv± dve bhavanti taºh±carito ca diµµhicarito ca.
Tesa½ dvinna½ puggal±na½ aya½ sa½kileso, taºh± ca avijj± ca ahirikañca anottappañca assati ca asampajaññañca ayoniso manasik±ro ca kosajjañca dovacassañca aha½k±ro ca mama½k±ro ca assaddh± ca pam±do ca asaddhammassavanañca asa½varo ca abhijjh± ca by±p±do ca n²varaºañca sa½yojanañca kodho ca upan±ho ca makkho ca pal±so ca iss± ca maccherañca m±y± ca s±µheyyañca sassatadiµµhi ca ucchedadiµµhic±ti.
Tesa½ dvinna½ puggal±na½ ida½ vod±na½, samatho ca vipassan± ca hir² ca ottappañca sati ca sampajaññañc yoniso manasik±ro ca v²riy±rambho ca sovacassañca dhamme ñ±ºañca anvaye ñ±ºañca khaye ñ±ºañca anupp±de ñ±ºañca saddh± ca appam±do ca saddhammassavanañca sa½varo ca anabhijjh± ca aby±p±do ca r±gavir±g± ca cetovimutti avijj±vir±g± ca paññ±vimutti abhisamayo ca appicchat± ca santuµµhi ca akkodho ca anupan±ho ca amakkho ca apal±so ca iss±pah±nañca macchariyappah±nañca vijj± ca vimutti ca saªkhat±rammaºo ca vimokkho asaªkhat±rammaºo ca vimokkho sa-up±dises± ca nibb±nadh±tu anup±dises± ca nibb±nadh±t³ti.
Aya½ vuccati tipukkhalassa ca nayassa aªkusassa ca nayassa bh³m²ti. Ten±ha “yo akusale sam³lehi net²”ti “oloketv± disalocanen±”ti ca.

Niyutta½ nayasamuµµh±na½.