Katama½ s±mantajappanasaªkh±ta½ kuhanavatthu? Idhekacco p±piccho icch±pakato sambh±van±dhipp±yo “eva½ ma½ jano sambh±vessat²”ti, ariyadhammasannissita½ v±ca½ bh±sati. “Yo evar³pa½ c²vara½ dh±reti so samaºo mahesakkho”ti bhaºati; “yo evar³pa½ patta½ dh±reti… lohath±laka½ dh±reti… dhammakaraºa½ [dhammakaraka½ (s². sy±.) abhidh±nappad²pik±bhinavanissaya½ oloketabba½] dh±reti… pariss±vana½ dh±reti… kuñcika½ dh±reti… up±hana½ dh±reti… k±yabandhana½ dh±reti… ±yoga½ dh±reti, so samaºo mahesakkho”ti bhaºati; “yassa evar³po upajjh±yo so samaºo mahesakkho”ti bhaºati; “yassa evar³po ±cariyo… evar³p± sam±nupajjh±yak±… sam±n±cariyak±… mitt±… sandiµµh±… sambhatt±… sah±y±, so samaºo mahesakkho”ti bhaºati; “yo evar³pe vih±re vasati, so samaºo mahesakkho”ti bhaºati; “yo evar³pe a¹¹hayoge vasati… p±s±de vasati… hammiye vasati… guh±ya½ vasati… leºe vasati… kuµiy± vasati… k³µ±g±re vasati… aµµe vasati m±¼e vasati… uddaº¹e vasati… upaµµh±nas±l±ya½ vasati… maº¹ape vasati… rukkham³le vasati, so samaºo mahesakkho”ti bhaºati. Atha v± korajikakorajiko, bh±kuµikabh±kuµiko, kuhakakuhako, lapakalapako, mukhasambh±vito “aya½ samaºo im±sa½ evar³p±na½ vih±rasam±patt²na½ l±bh²”ti. T±disa½ gambh²ra½ g³¼ha½ nipuºa½ paµicchanna½ lokuttara½ suññat±paµisaññutta½ katha½ katheti. Y± evar³p± bh±kuµik± bh±kuµiya½ kuhan± kuh±yan± kuhitatta½– ida½ s±mantajappanasaªkh±ta½ kuhanavatthu. Buddhassa bhagavato im±ni t²ºi kuhanavatth³ni pah²n±ni samucchinn±ni v³pasant±ni paµipassaddh±ni abhabbuppattik±ni ñ±ºaggin± da¹¹h±ni. Tasm± buddho akuhoti– akuha½. Gaºim±gatanti. Gaº²ti gaº² bhagav±. Gaº±cariyoti gaº², gaºassa satth±ti gaº², gaºa½ pariharat²ti gaº², gaºa½ ovadat²ti gaº², gaºa½ anus±sat²ti gaº², vis±rado gaºa½ upasaªkamat²ti gaº², gaºassa suss³sati sota½ odahati aññ± citta½ upaµµhapet²ti gaº², gaºa½ akusal± vuµµh±petv± kusale patiµµh±pet²ti gaº², bhikkhugaºassa gaº², bhikkhun²gaºassa gaº², up±sakagaºassa gaº², up±sik±gaºassa gaº², r±jagaºassa gaº², khattiyagaºassa gaº², br±hmaºagaºassa gaº², vessagaºassa gaº², suddagaºassa gaº², brahmagaºassa gaº², devagaºassa gaº², saªghi½ [sa½ghagaºassa gaº² (s².)] gaºi½ gaº±cariya½. ¾gatanti upagata½ samupagata½ samupapanna½ [sampatta½ (bah³su)] saªkassanagaranti– akuha½ gaºim±gata½. Bah³namidha baddh±nanti. Bah³na½ khattiy±na½ br±hmaº±na½ vess±na½ sudd±na½ gahaµµh±na½ pabbajit±na½ dev±na½ manuss±na½. Baddh±nanti baddh±na½ baddhacar±na½ paric±rak±na½ siss±nanti– bah³namidha baddh±na½. Atthi pañhena ±gamanti. Pañhena atthiko ±gatomhi [atthik±mha ±gat± (s². ka.) evam²disesu dv²su padesupi bahuvacanena], pañha½ pucchituk±mo ±gatomhi, pañha½ sotuk±mo ±gatomh²ti. Evampi atthi pañhena ±gama½. Atha v± pañhatthik±na½ pañha½ pucchituk±m±na½ pañha½ sotuk±m±na½ ±gamana½ abhikkamana½ upasaªkamana½ payirup±sana½ [payirup±san± (sy±. ka.)] siy± atth²ti. Evampi atthi pañhena ±gama½. Atha v± pañh±gamo tuyha½ atthi, tvampi pahu [im±ni t²ºi pad±ni natthi sy±. potthake], tvamasi alamattho may± pucchita½ kathetu½ visajjetu½ “vahasseta½ bh±ran”ti. Evampi atthi pañhena ±gama½. Ten±ha thero s±riputto–
“Ta½ buddha½ asita½ t±di½, akuha½ gaºim±gata½;
bah³namidha baddh±na½, atthi pañhena ±gaman”ti.
193. Bhikkhuno vijigucchato, bhajato rittam±sana½;
rukkham³la½ sus±na½ v±, pabbat±na½ guh±su v±.
Bhikkhuno vijigucchatoti. Bhikkhunoti puthujjanakaly±ºassa v± bhikkhuno sekkhassa v± bhikkhuno. Vijigucchatoti j±tiy± vijigucchato, jar±ya… by±dhin±… maraºena… sokehi… paridevehi… dukkhehi… domanassehi… up±y±sehi vijigucchato, nerayikena dukkhena… tiracch±nayonikena dukkhena… pettivisayikena dukkhena… m±nusikena [m±nusakena (s². sy±.) mah±ni. 171] dukkhena… gabbhokkantim³lakena dukkhena… gabbhaµµhitim³lakena dukkhena… gabbhavuµµh±nam³lakena dukkhena… j±tass³panibandhakena dukkhena… j±tassa par±dheyyakena dukkhena… att³pakkamena dukkhena… par³pakkamena dukkhena… dukkhadukkhena… saªkh±radukkhena vipariº±madukkhena… cakkhurogena dukkhena… sotarogena dukkhena… gh±narogena dukkhena… jivh±rogena dukkhena… k±yarogena dukkhena… s²sarogena dukkhena… kaººarogena dukkhena… mukharogena dukkhena… dantarogena dukkhena… k±sena… s±sena… pin±sena… ¹±hena… jarena… kucchirogena… mucch±ya… pakkhandik±ya… s³l±ya… vis³cik±ya… kuµµhena… gaº¹ena… kil±sena… sosena… apam±rena… dadduy±… kaº¹uy±… kacchuy±… rakhas±ya… vitacchik±ya… lohitena… pittena… madhumehena… a½s±ya… pi¼ak±ya… bhagandalena… pittasamuµµh±nena ±b±dhena… semhasamuµµh±nena ±b±dhena… v±tasamuµµh±nena ±b±dhena… sannip±tikena ±b±dhena… utupariº±majena ±b±dhena… visamaparih±rajena ±b±dhena… opakkamikena ±b±dhena… kammavip±kajena ±b±dhena… s²tena… uºhena… jighacch±ya… pip±s±ya… ucc±rena pass±vena… ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphassena dukkhena… m±tumaraºena dukkhena… pitumaraºena dukkhena… bh±tumaraºena… bhaginimaraºena… puttamaraºena dh²tumaraºena… ñ±tibyasanena… bhogabyasanena… rogabyasanena… s²labyasanena… diµµhibyasanena dukkhena vijigucchato aµµ²yato har±yato jigucchatoti– bhikkhuno vijigucchato. Bhajato rittam±sananti. ¾sana½ vuccati yattha nis²dati– mañco p²µha½ bhisi taµµik± cammakhaº¹o tiºasanth±ro paººasanth±ro pal±lasanth±ro [pal±sasanth±ro (s². sy±.)]. Ta½ ±sana½ asapp±yar³padassanena ritta½ vivitta½ pavivitta½ asapp±yasaddassavanena ritta½ vivitta½ pavivitta½, asapp±yehi pañcahi k±maguºehi ritta½ vivitta½ pavivitta½. Ta½ pavivitta½ ±sana½ bhajato sambhajato sevato nisevato sa½sevato paµisevatoti– bhajato rittam±sana½. Rukkham³la½ sus±na½ v±ti. Rukkham³la½yeva rukkham³la½, sus±na½yeva sus±nanti– rukkham³la½ sus±na½ v±. Pabbat±na½ guh±su v±ti. Pabbat±yeva pabbat±, kandar±yeva kandar±, giriguh±yeva giriguh±. Pabbatantarik±yo vuccanti pabbatapabbh±r±ti– pabbat±na½ guh±su v±. Ten±ha thero s±riputto–
“Bhikkhuno vijigucchato, bhajato rittam±sana½;
rukkham³la½ sus±na½ v±, pabbat±na½ guh±su v±”ti.
194. Ucc±vacesu sayanesu, kivanto [g²vanto (sy±.) moggall±naby±karaºa½ oloketabba½] tattha bherav±;
ye hi bhikkhu na vedheyya, nigghose sayan±sane.
Ucc±vacesu sayanes³ti. Ucc±vaces³ti ucc±vacesu h²nappaº²tesu chekap±pakesu. Sayana½ vuccati sen±sana½ vih±ro a¹¹hayogo p±s±do hammiya½ guh±ti– ucc±vacesu sayanesu. Kivanto tattha bherav±ti. Kivantoti kivanto [kuvanto (s².), g²vanto (sy±.)] k³janto nadanto sadda½ karonto. Atha v± kivantoti kati kittak± k²vatak± k²vabahuk± te. Bherav±ti s²h± byaggh± d²p² acch± taracch± kok± mahi½s± hatth² ahi vicchik± satapad², cor± v± assu m±nav± v± katakamm± v± akatakamm± v±ti– kivanto tattha bherav±. Ye hi bhikkhu na vedheyy±ti. Ye h²ti ye hi bherave passitv± v± suºitv± v± na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na taseyya na uttaseyya na parittaseyya na bh±yeyya na sant±sa½ ±pajjeyya, abh²r³ assa acchambh² anutr±s² apal±y², pah²nabhayabheravo vigatalomaha½so vihareyy±ti– ye hi bhikkhu na vedheyya. Nigghose sayan±saneti. Appasadde appanigghose vijanav±te manussar±hasseyyake paµisall±nas±ruppe sen±saneti– nigghose sayan±sane. Ten±ha thero s±riputto–
“Ucc±vacesu sayanesu, kivanto tattha bherav±;
ye hi bhikkhu na vedheyya, nigghose sayan±sane”ti.
195. Kati parissay± loke, gacchato agata½ disa½;
ye bhikkhu abhisambhave, pantamhi sayan±sane.
Kati parissay± loketi. Kat²ti kati kittak± k²vatak± k²vabahuk±. Parissay±ti dve parissay±– p±kaµaparissay± ca paµicchannaparissay± ca. Katame p±kaµaparissay±? S²h± byaggh± d²p² acch± taracch± kok± mahi½s± hatth² ahi vicchik± satapad², cor± v± assu m±nav± v± katakamm± v± akatakamm± v±, cakkhurogo sotarogo gh±narogo jivh±rogo k±yarogo s²sarogo kaººarogo mukharogo dantarogo k±so s±so pin±so ¹±ho jaro kucchirogo mucch± pakkhandik± s³l± vis³cik± kuµµha½ gaº¹o kil±so soso apam±ro daddu kaº¹u kacchu rakhas± vitacchik± lohita½ pitta½ madhumeho a½s± pi¼ak± bhagandal±, pittasamuµµh±n± ±b±dh±…pe… s²ta½ uºha½ jighacch± pip±s± ucc±ro pass±vo ¹a½samakasav±t±tapasar²sapasamphass±– ime vuccanti p±kaµaparissay±. Katame paµicchannaparissay±? K±yaduccarita½ vac²duccarita½ manoduccarita½ k±macchandan²varaºa½ by±p±dan²varaºa½ thinamiddhan²varaºa½ uddhaccakukkuccan²varaºa½ vicikicch±n²varaºa½ r±go doso moho kodho upan±ho makkho pa¼±so iss± macchariya½ m±y± s±µheyya½ thambho s±rambho m±no atim±no mado pam±do, sabbe kiles± sabbe duccarit± sabbe darath± sabbe pari¼±h± sabbe sant±p± sabb±kusal±bhisaªkh±r±– ime vuccanti paµicchannaparissay±. Parissay±ti kenaµµhena parissay±? Parisahant²ti parissay±, parih±n±ya sa½vattant²ti parissay±, tatr±say±ti parissay±. Katha½ parisahant²ti parissay±? Te parissay± ta½ puggala½ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariy±diyanti maddanti. Eva½ parisahant²ti– parissay±. Katha½ parih±n±ya sa½vattant²ti parissay±? Te parissay± kusal±na½ dhamm±na½ antar±y±ya parih±n±ya sa½vattanti. Katamesa½ kusal±na½ dhamm±na½? Samm±paµipad±ya anulomapaµipad±ya apaccan²kapaµipad±ya aviruddhapaµipad±ya anvatthapaµipad±ya dhamm±nudhammapaµipad±ya s²lesu parip³rak±rit±ya indriyesu guttadv±rat±ya bhojane mattaññut±ya j±gariy±nuyogassa satisampajaññassa catunna½ satipaµµh±n±na½ bh±van±nuyogassa catunna½ sammappadh±n±na½ catunna½ iddhip±d±na½ pañcanna½ indriy±na½ pañcanna½ bal±na½ sattanna½ bojjhaªg±na½ ariyassa aµµhaªgikassa maggassa bh±van±nuyogassa– imesa½ kusal±na½ dhamm±na½ antar±y±ya parih±n±ya sa½vattanti. Eva½ parih±n±ya sa½vattant²ti– parissay±. Katha½ tatr±say±ti parissay±? Tatthete p±pak± akusal± dhamm± uppajjanti attabh±vasannissay±. Yath± bile bil±say± p±º± sayanti, dake dak±say± p±º± sayanti, vane van±say± p±º± sayanti, rukkhe rukkh±say± p±º± sayanti; evameva tatthete p±pak± akusal± dhamm± uppajjanti attabh±vasannissay±ti. Evampi tatr±say±ti– parissay±.