So hi bhagav± j±na½ j±n±ti, passa½ passati, cakkhubh³to ñ±ºabh³to dhammabh³to brahmabh³to vatt± pavatt± atthassa ninnet± amatassa d±t± dhammass±m² tath±gato. Natthi tassa bhagavato aññ±ta½ adiµµha½ avidita½ asacchikata½ aphassita½ paññ±ya. At²ta½ an±gata½ paccuppanna½ up±d±ya sabbe dhamm± sabb±k±rena buddhassa bhagavato ñ±ºamukhe ±p±tha½ ±gacchanti. Ya½ kiñci neyya½ n±ma atthi j±nitabba½ [atthi dhamma½ j±nitabba½ (ka.) mah±ni. 156] attattho v±, parattho v±, ubhayattho v±, diµµhadhammiko v± attho, sampar±yiko v± attho, utt±no v± attho, gambh²ro v± attho, g³¼ho v± attho, paµicchanno v± attho, neyyo v± attho, n²to v± attho, anavajjo v± attho, nikkileso v± attho, vod±no v± attho, paramattho v± attho, sabba½ ta½ antobuddhañ±ºe parivattati.
At²te buddhassa bhagavato appaµihata½ ñ±ºa½, an±gate appaµihata½ ñ±ºa½, paccuppanne appaµihata½ ñ±ºa½. Sabba½ k±yakamma½ buddhassa bhagavato ñ±º±nuparivatti. Sabba½ vac²kamma½… sabba½ manokamma½ buddhassa bhagavato ñ±º±nuparivatti. Y±vataka½ neyya½ t±vataka½ ñ±ºa½, y±vataka½ ñ±ºa½ t±vataka½ neyya½; neyyapariyantika½ ñ±ºa½, ñ±ºapariyantika½ neyya½; neyya½ atikkamitv± ñ±ºa½ nappavattati, ñ±ºa½ atikkamitv± neyyapatho natthi; aññamaññapariyantaµµh±yino te dhamm±. Yath± dvinna½ samuggapaµal±na½ samm±phusit±na½ heµµhima½ samuggapaµala½ uparima½ n±tivattati, uparima½ samuggapaµala½ heµµhima½ n±tivattati, aññamaññapariyantaµµh±yino; evameva½ buddhassa bhagavato neyyañca ñ±ºañca aññamaññapariyantaµµh±yino Y±vataka½ neyya½ t±vataka½ ñ±ºa½, y±vataka½ ñ±ºa½ t±vataka½ neyya½, neyyapariyantika½ ñ±ºa½, ñ±ºapariyantika½ neyya½; neyya½ atikkamitv± ñ±ºa½ na pavattati, ñ±ºa½ atikkamitv± neyyapatho natthi; aññamaññapariyantaµµh±yino te dhamm±.
Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñ±ºa½ pavattati. Sabbe dhamm± buddhassa bhagavato ±vajjanapaµibaddh± ±kaªkhapaµibaddh± manasik±rapaµibaddh± cittupp±dapaµibaddh±. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñ±ºa½ pavattati. Sabbesa½ satt±na½ bhagav± ±saya½ j±n±ti, anusaya½ j±n±ti, carita½ j±n±ti, adhimutti½ j±n±ti, apparajakkhe mah±rajakkhe tikkhindriye mudindriye sv±k±re dv±k±re suviññ±paye duviññ±paye bhabb±bhabbe satte paj±n±ti. Sadevako loko sam±rako sabrahmako sassamaºabr±hmaº² paj± sadevamanuss± antobuddhañ±ºe parivattati.
Yath± ye keci macchakacchap± antamaso timitimiªgala½ up±d±ya antomah±samudde parivattanti; evameva sadevako loko sam±rako sabrahmako sassamaºabr±hmaº² paj± sadevamanuss± antobuddhañ±ºe parivattati. Yath± ye keci pakkh² antamaso garu¼a½ venateyya½ up±d±ya ±k±sassa padese parivattanti; evameva yepi te s±riputtasam± paññ±ya tepi buddhañ±ºassa padese parivattanti; buddhañ±ºa½ devamanuss±na½ pañña½ pharitv± abhibhavitv± tiµµhati. Yepi te khattiyapaº¹it± br±hmaºapaº¹it± gahapatipaº¹it± samaºapaº¹it± nipuº± kataparappav±d± v±lavedhir³p± vobhindant± maññe caranti paññ±gatena diµµhigat±ni, te pañhe abhisaªkharitv± abhisaªkharitv± tath±gata½ upasaªkamitv± pucchanti g³¼h±ni ca paµicchann±ni ca. Kathit± visajjit±va te pañh± bhagavat± honti niddiµµhak±raº± upakkhittak± ca. Te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagav±va tattha atirocati yadida½ paññ±y±ti. Eva½ bhagav± paññ±cakkhun±pi cakkhum±.
Katha½ bhagav± buddhacakkhun±pi cakkhum±? Bhagav± buddhacakkhun± loka½ volokento [olokento (s².)] addasa satte apparajakkhe mah±rajakkhe tikkhindriye mudindriye sv±k±re dv±k±re suviññ±paye duviññ±paye appekacce paralokavajjabhayadass±vino viharante appekacce naparalokavajjabhayadass±vino viharante. Seyyath±pi n±ma uppaliniya½ v± paduminiya½ v± puº¹ar²kiniya½ v± appekacc±ni uppal±ni v± padum±ni v± puº¹ar²k±ni v± udake j±t±ni udake sa½va¹¹h±ni udak±nuggat±ni antonimuggapos²ni, appekacc±ni uppal±ni v± padum±ni v± puº¹ar²k±ni v± udake j±t±ni udake sa½va¹¹h±ni samodaka½ µhit±ni, appekacc±ni uppal±ni v± padum±ni v± puº¹ar²k±ni v± udake j±t±ni udake sa½va¹¹h±ni udaka½ accuggamma tiµµhanti anupalitt±ni udakena; evameva½ bhagav± buddhacakkhun± loka½ volokento addasa satte apparajakkhe mah±rajakkhe tikkhindriye mudindriye sv±k±re dv±k±re suviññ±paye duviññ±paye appekacce paralokavajjabhayadass±vino viharante appekacce naparalokavajjabhayadass±vino viharante. J±n±ti bhagav±– “aya½ puggalo r±gacarito, aya½ dosacarito, aya½ mohacarito, aya½ vitakkacarito, aya½ saddh±carito, aya½ ñ±ºacarito”ti. R±gacaritassa bhagav± puggalassa asubhakatha½ katheti; dosacaritassa bhagav± puggalassa mett±bh±vana½ ±cikkhati; mohacaritassa bhagav± puggalassa uddese paripucch±ya k±lena dhammassavane k±lena dhammas±kacch±ya garusa½v±se niveseti; vitakkacaritassa bhagav± puggalassa ±n±p±nassati½ ±cikkhati; saddh±caritassa bhagav± puggalassa pas±dan²ya½ nimitta½ ±cikkhati buddhasubodhi½ dhammasudhammata½ saªghasuppaµipatti½ s²l±ni ca attano; ñ±ºacaritassa bhagav± puggalassa vipassan±nimitta½ ±cikkhati anicc±k±ra½ dukkh±k±ra½ anatt±k±ra½.
“Sele yath± pabbatamuddhaniµµhito, yath±pi passe janata½ samantato;
tath³pama½ dhammamaya½ sumedha, p±s±dam±ruyha samantacakkhu;
sok±vatiººa½ janatamapetasoko, avekkhassu j±tijar±bhibh³tan”ti.
Eva½ bhagav± buddhacakkhun±pi cakkhum±.
Katha½ bhagav± samantacakkhun±pi cakkhum±? Samantacakkhu vuccati sabbaññutañ±ºa½. Bhagav± sabbaññutañ±ºena upeto samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samann±gato.
“Na tassa adiµµhamidhatthi kiñci, atho aviññ±tamaj±nitabba½;
sabba½ abhiññ±si yadatthi neyya½, tath±gato tena samantacakkh³”ti.
Eva½ bhagav± samantacakkhun±pi cakkhum±ti– yath± dissati cakkhum±.
Sabba½ tama½ vinodetv±ti sabba½ r±gatama½ dosatama½ mohatama½ m±natama½ diµµhitama½ kilesatama½ duccaritatama½ andhakaraºa½ acakkhukaraºa½ aññ±ºakaraºa½ paññ±nirodhika½ vigh±tapakkhika½ anibb±nasa½vattanika½ nuditv± panuditv± jahitv± pajahitv± vinodetv± byanti½ karitv± anabh±va½ gametv±ti– sabba½ tama½ vinodetv±.
Ekova ratimajjhag±ti. Ekoti bhagav± pabbajj±saªkh±tena eko, adutiyaµµhena eko, taºh±ya pah±naµµhena eko, ekantav²tar±goti eko, ekantav²tadosoti eko, ekantav²tamohoti eko, ekantanikkilesoti eko, ek±yanamagga½ gatoti eko, anuttara½ samm±sambodhi½ abhisambuddhoti eko.
Katha½ bhagav± pabbajj±saªkh±tena eko? Bhagav± daharova sam±no susu k±¼akeso bhadrena [bhaddena (sy±.)] yobbanena samann±gato paµhamena vayas± ak±mak±na½ m±t±pit³na½ assumukh±na½ rudant±na½ vilapant±na½ ñ±tisaªgha½ pah±ya sabba½ ghar±v±sapalibodha½ chinditv± puttad±rapalibodha½ chinditv± ñ±tipalibodha½ chinditv± mitt±maccapalibodha½ chinditv± sannidhipalibodha½ chinditv± kesamassu½ oh±retv± k±s±y±ni vatth±ni acch±detv± ag±rasm± anag±riya½ pabbajitv± akiñcanabh±va½ upagantv± eko carati viharati iriyati vattati p±leti yapeti y±peti– eva½ bhagav± pabbajj±saªkh±tena eko.
Katha½ bhagav± adutiyaµµhena eko? So eva½ pabbajito sam±no eko araññavanapatth±ni pant±ni sen±san±ni paµisevati appasadd±ni appanigghos±ni vijanav±t±ni manussar±hasseyyak±ni paµisall±nas±rupp±ni. So eko carati, eko gacchati, eko tiµµhati, eko nis²dati, eko seyya½ kappeti, eko g±ma½ piº¹±ya pavisati, eko paµikkamati, eko raho nis²dati, eko caªkama½ adhiµµh±ti, eko carati viharati iriyati vattati p±leti yapeti y±peti– eva½ bhagav± adutiyaµµhena eko.
Katha½ bhagav± taºh±ya pah±naµµhena eko? So eva½ eko adutiyo appamatto ±t±p² pahitatto viharanto najj± nerañjar±ya t²re bodhirukkham³le mah±padh±na½ padahanto m±ra½ sasena½ kaºha½ namuci½ pamattabandhu½ vidhamitv± taºh±j±lini½ visarita½ visattika½ pajahasi vinodesi byanti½ ak±si anabh±va½ gamesi.
“Taºh±dutiyo puriso, d²ghamaddh±nasa½sara½;
itthabh±vaññath±bh±va½ [ittha½ bh±vaññath±bh±va½ (ka.) itivu. 15, 105], sa½s±ra½ n±tivattati.
“Etam±d²nava½ ñatv±, taºha½ dukkhassa sambhava½;
v²tataºho an±d±no, sato bhikkhu paribbaje”ti.
Eva½ bhagav± taºh±ya pah±naµµhena eko.
Katha½ bhagav± ekantav²tar±goti eko? R±gassa pah²natt± ekantav²tar±goti eko, dosassa pah²natt± ekantav²tadosoti eko, mohassa pah²natt± ekantav²tamohoti eko, kiles±na½ pah²natt± ekantanikkilesoti eko.
Katha½ bhagav± ek±yanamagga½ gatoti eko? Ek±yanamaggo vuccati catt±ro satipaµµh±n± catt±ro sammappadh±n± catt±ro iddhip±d± pañcindriy±ni pañca bal±ni satta bojjhaªg± ariyo aµµhaªgiko maggo.
“Ek±yana½ j±tikhayantadass², magga½ paj±n±ti hit±nukamp²;
etena maggena tari½su [atari½su (sy±.)] pubbe, tarissanti ye ca taranti oghan”ti.
Eva½ bhagav± ek±yanamagga½ gatoti eko.
Katha½ bhagav± eko anuttara½ samm±sambodhi½ abhisambuddhoti eko? Bodhi vuccati cat³su maggesu ñ±ºa½ paññindriya½ paññ±bala½ dhammavicayasambojjhaªgo v²ma½s± vipassan± samm±diµµhi. Bhagav± tena bodhiñ±ºena “sabbe saªkh±r± anicc±”ti bujjhi, “sabbe saªkh±r± dukkh±”ti bujjhi, “sabbe dhamm± anatt±”ti bujjhi, “avijj±paccay± saªkh±r±”ti bujjhi…pe… “j±tipaccay± jar±maraºan”ti bujjhi; “avijj±nirodh± saªkh±ranirodho”ti bujjhi…pe… “j±tinirodh± jar±maraºanirodho”ti bujjhi; “ida½ dukkhan”ti bujjhi, “aya½ dukkhasamudayo”ti bujjhi, “aya½ dukkhanirodho”ti bujjhi, “aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±”ti bujjhi; “ime ±sav±”ti bujjhi…pe… “aya½ ±savanirodhag±min² paµipad±”ti bujjhi; “ime dhamm± pariññeyy±”ti bujjhi… pah±tabb±ti… bh±vetabb±ti… sacchik±tabb±ti bujjhi, channa½ phass±yatan±na½ samudayañca atthaªgamañca ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca bujjhi, pañcanna½ up±d±nakkhandh±na½ samudayañca atthaªgamañca ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca bujjhi, catunna½ mah±bh³t±na½ samudayañca atthaªgamañca ass±dañca ±d²navañca nissaraºañca bujjhi, “ya½ kiñci samudayadhamma½, sabba½ ta½ nirodhadhamman”tntti bujjhi.
Atha v± ya½ kiñci bujjhitabba½ anubujjhitabba½ paµibujjhitabba½ sambujjhitabba½ adhigantabba½ phassitabba½ sacchik±tabba½, sabba½ ta½ tena bodhiñ±ºena bujjhi anubujjhi paµibujjhi sambujjhi samm±bujjhi adhigacchi phassesi sacch±k±si. Eva½ bhagav± eko anuttara½ samm±sambodhi½ abhisambuddhoti eko.
Ratimajjhag±ti. Ratinti nekkhammarati½ vivekarati½ upasamarati½ sambodhirati½ ajjhag± samajjhag± adhigacchi phassesi sacch±k±s²ti– ekova ratimajjhag±.