Ten±ha bhagav±–
“Atta½ pah±ya anup±diy±no, ń±ŗenapi so nissaya½ no karoti;
sa ve viyattesu na vaggas±r², diµµhimpi so na pacceti kińc²”ti.
36. Yass³bhayante paŗidh²dha natthi, bhav±bhav±ya idha v± hura½ v±;
nivesan± tassa na santi keci, dhammesu niccheyya samuggah²ta½.
Yass³bhayante paŗidh²dha natthi, bhav±bhav±ya idha v± hura½ v±ti yass±ti arahato kh²ŗ±savassa. Antoti [ant±ti (sy±.)] phasso eko anto, phassasamudayo dutiyo anto; at²to eko anto, an±gato dutiyo anto; sukh± vedan± eko anto, dukkh± vedan± dutiyo anto; n±ma½ eko anto, r³pa½ dutiyo anto; cha ajjhattik±ni ±yatan±ni eko anto, cha b±hir±ni ±yatan±ni dutiyo anto; sakk±yo eko anto, sakk±yasamudayo dutiyo anto. Paŗidhi vuccati taŗh±. Yo r±go s±r±go…pe… abhijjh± lobho akusalam³la½.
Bhav±bhav±y±ti bhav±bhav±ya kammabhav±ya punabbhav±ya k±mabhav±ya, kammabhav±ya k±mabhav±ya punabbhav±ya r³pabhav±ya, kammabhav±ya r³pabhav±ya punabbhav±ya ar³pabhav±ya, kammabhav±ya ar³pabhav±ya punabbhav±ya punappunabhav±ya punappunagatiy± punappuna-upapattiy± punappunapaµisandhiy± punappuna-attabh±v±bhinibbattiy±. Idh±ti sakattabh±vo, hur±ti parattabh±vo; idh±ti sakar³pavedan±sańń±saŖkh±ravińń±ŗa½, hur±ti parar³pavedan±sańń±saŖkh±ravińń±ŗa½; idh±ti cha ajjhattik±ni ±yatan±ni, hur±ti cha b±hir±ni ±yatan±ni; idh±ti manussaloko, hur±ti devaloko idh±ti k±madh±tu, hur±ti r³padh±tu ar³padh±tu; idh±ti k±madh±tu r³padh±tu. Hur±ti ar³padh±tu. Yass³bhayante paŗidh²dha natthi bhav±bhav±ya idha v± hura½ v±ti. Yassa ubho ante ca bhav±bhav±ya ca idha hurańca paŗidhi taŗh± natthi na santi na sa½vijjanti nupalabbhanti, pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ń±ŗaggin± da¹¹h±ti– yass³bhayante paŗidh²dha natthi bhav±bhav±ya idha v± hura½ v±.
Nivesan± tassa na santi kec²ti. Nivesan±ti dve nivesan±– taŗh±nivesan± ca diµµhinivesan± ca…pe… aya½ taŗh±nivesan±…pe… aya½ diµµhinivesan±. Tass±ti arahato kh²ŗ±savassa. Nivesan± tassa na santi kec²ti nivesan± tassa na santi keci natthi na santi na sa½vijjanti nupalabbhanti, pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ń±ŗaggin± da¹¹h±ti– nivesan± tassa na santi keci.
Dhammesu niccheyya samuggah²tanti. Dhammes³ti dv±saµµhiy± diµµhigatesu. Niccheyy±ti nicchinitv± vinicchinitv± vicinitv± pavicinitv± tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv±. Samuggah²tanti odhigg±ho bilagg±ho varagg±ho koµµh±sagg±ho uccayagg±ho samuccayagg±ho, “ida½ sacca½ taccha½ tatha½ bh³ta½ y±th±va½ avipar²tan”ti gahita½ par±maµµha½ abhiniviµµha½ ajjhosita½ adhimutta½ natthi na santi na sa½vijjanti nupalabbhanti, pah²na½ samucchinna½ v³pasanta½ paµipassaddha½ abhabbuppattika½ ń±ŗaggin± da¹¹hanti– dhammesu niccheyya samuggah²ta½.
Ten±ha bhagav±–
“Yass³bhayante paŗidh²dha natthi, bhav±bhav±ya idha v± hura½ v±;
nivesan± tassa na santi keci, dhammesu niccheyya samuggah²tan”ti.
37. Tass²dha diµµhe va sute mute v±, pakappit± natthi aŗ³pi sańń±;
ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diy±na½, ken²dha lokasmi½ vikappayeyya.
Tass²dha diµµhe va sute mute v±, pakappit± natthi aŗ³pi sańń±ti. Tass±ti arahato kh²ŗ±savassa. Tassa diµµhe v± diµµhasuddhiy± v± sute v± sutasuddhiy± v± mute v± mutasuddhiy± v± sańń±pubbaŖgamat± sańń±vikappayeyyat± sańń±viggahena sańń±ya uµµhapit± samuµµhapit± kappit± pakappit± saŖkhat± abhisaŖkhat± saŗµhapit±, diµµhi natthi na santi na sa½vijjanti nupalabbhanti, pah²n± samucchinn± v³pasant± paµipassaddh± abhabbuppattik± ń±ŗaggin± da¹¹h±ti– tass²dha diµµhe va sute mute v± pakappit± natthi aŗ³pi sańń±.
Ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diy±nanti. Br±hmaŗoti sattanna½ dhamm±na½ b±hitatt± br±hmaŗo– sakk±yadiµµhi b±hit± hoti…pe… asito t±di pavuccate sa brahm±. Ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diy±nanti. Ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diyanta½ agaŗhanta½ apar±masanta½ anabhinivesantanti– ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diy±na½.
Ken²dha lokasmi½ vikappayeyy±ti. Kapp±ti dve kapp±– taŗh±kappo ca diµµhikappo ca…pe… aya½ taŗh±kappo…pe… aya½ diµµhikappo. Tassa taŗh±kappo pah²no, diµµhikappo paµinissaµµho. Taŗh±kappassa pah²natt±, diµµhikappassa paµinissaµµhatt± kena r±gena kappeyya kena dosena kappeyya kena mohena kappeyya kena m±nena kappeyya k±ya diµµhiy± kappeyya kena uddhaccena kappeyya k±ya vicikicch±ya kappeyya kehi anusayehi kappeyya– rattoti v± duµµhoti v± m³¼hoti v± vinibaddhoti v± par±maµµhoti v± vikkhepagatoti v± aniµµhaŖgatoti v± th±magatoti v±. Te abhisaŖkh±r± pah²n±. AbhisaŖkh±r±na½ pah²natt± gatiyo kena kappeyya– nerayikoti v± tiracch±nayonikoti v± pettivisayikoti v± manussoti v± devoti v± r³p²ti v± ar³p²ti v± sańń²ti v± asańń²ti v± nevasańń²n±sańń²ti v±. So hetu natthi paccayo natthi k±raŗa½ natthi, yena kappeyya vikappeyya vikappa½ ±pajjeyya. Lokasminti ap±yaloke…pe… ±yatanaloketi– ken²dha lokasmi½ vikappayeyya.
Ten±ha bhagav±–
“Tass²dha diµµhe va sute mute v±, pakappit± natthi aŗ³pi sańń±;
ta½ br±hmaŗa½ diµµhiman±diy±na½, ken²dha lokasmi½ vikappayeyy±”ti.
38. Na kappayanti na purekkharonti, dhamm±pi tesa½ na paµicchit±se;
na br±hmaŗo s²lavatena neyyo, p±raŖgato na pacceti t±d².
Na kappayanti na purekkharont²ti. Kapp±ti dve kapp±– taŗh±kappo ca diµµhikappo ca. Katamo taŗh±kappo? Y±vat± taŗh±saŖkh±tena s²makata½ mariy±dikata½ odhikata½ pariyantakata½ pariggahita½ mam±yita½– “ida½ mama½, eta½ mama½, ettaka½ mama½, ett±vat± mama½, mama r³p± sadd± gandh± ras± phoµµhabb±, attharaŗ± p±vuraŗ± d±sid±s± [d±s²d±s± (sy±. ka.)] aje¼ak± kukkuµas³kar± hatthigav±ssava¼av± khetta½ vatthu hirańńa½ suvaŗŗa½ g±manigamar±jadh±niyo raµµhańca janapado ca koso ca koµµh±g±rańca, kevalampi mah±pathavi½ taŗh±vasena mam±yati, y±vat± aµµhasatataŗh±vicarita½– aya½ taŗh±kappo. Katamo diµµhikappo? V²sativatthuk± sakk±yadiµµhi, dasavatthuk± micch±diµµhi, dasavatthuk± antagg±hik±diµµhi, y± evar³p± diµµhi diµµhigata½ diµµhigahana½ diµµhikant±ra½ diµµhivis³k±yika½ diµµhivipphandita½ diµµhisańńojana½ g±ho paµigg±ho abhiniveso par±m±so kummaggo micch±patho micchatta½ titth±yatana½ vipariy±sagg±ho [vipariyesagg±ho (s². sy±. ka.)] vipar²tagg±ho vipall±sagg±ho micch±g±ho, ay±th±vakasmi½ y±th±vakanti g±ho, y±vat± dv±saµµhi diµµhigat±ni– aya½ diµµhikappo. Tesa½ taŗh±kappo pah²no, diµµhikappo paµinissaµµho. Taŗh±kappassa pah²natt±, diµµhikappassa paµinissaµµhatt± taŗh±kappa½ v± diµµhikappa½ v± na kappenti na janenti na sańjanenti na nibbattenti na abhinibbattent²ti– na kappayanti.
Na purekkharont²ti. Purekkh±r±ti dve purekkh±r±– taŗh±purekkh±ro ca diµµhipurekkh±ro ca…pe… aya½ taŗh±purekkh±ro…pe… aya½ diµµhipurekkh±ro. Tesa½ taŗh±purekkh±ro pah²no, diµµhipurekkh±ro paµinissaµµho. Taŗh±purekkh±rassa pah²natt±, diµµhipurekkh±rassa paµinissaµµhatt± na taŗha½ v± na diµµhi½ v± purato katv± caranti na taŗh±dhaj± na taŗh±ket³ na taŗh±dhipateyy± na diµµhidhaj± na diµµhiket³ na diµµh±dhipateyy±. Na taŗh±ya v± na diµµhiy± v± pariv±retv± carant²ti– na kappayanti na purekkharonti.
Dhamm±pi tesa½ na paµicchit±seti. Dhamm± vuccanti dv±saµµhi diµµhigat±ni. Tesanti tesa½ arahant±na½ kh²ŗ±sav±na½. Na paµicchit±seti “sassato loko, idameva sacca½ moghamańńan”ti na paµicchit±se. “Asassato loko… antav± loko… anantav± loko… ta½ j²va½ ta½ sar²ra½… ańńa½ j²va½ ańńa½ sar²ra½… hoti tath±gato para½ maraŗ±… na hoti tath±gato para½ maraŗ±… hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraŗ±… neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraŗ±, idameva sacca½ moghamańńan”ti na paµicchit±seti– dhamm±pi tesa½ na paµicchit±se.
Na br±hmaŗo s²lavatena neyyoti. ti paµikkhepo. Br±hmaŗoti sattanna½ dhamm±na½ b±hitatt± br±hmaŗo– sakk±yadiµµhi b±hit± hoti…pe… asito t±di vuccate sa brahm± Na br±hmaŗo s²lavatena neyyoti. Br±hmaŗo s²lena v± vatena v± s²labbatena v± na y±yati na niyyati na vuyhati na sa½har²yat²ti– na br±hmaŗo s²lavatena neyyo.
P±raŖgato na pacceti t±d²ti. P±ra½ vuccati amata½ nibb±na½. Yo so sabbasaŖkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taŗhakkhayo vir±go nirodho nibb±na½. So p±raŖgato p±rappatto antagato antappatto koµigato koµippatto [vitth±ro] j±timaraŗasa½s±ro, natthi tassa punabbhavoti– p±raŖgato. Na paccet²ti sot±pattimaggena ye kiles± pah²n±, te kilese na puneti na pacceti na pacc±gacchati. Sakad±g±mimaggena ye kiles± pah²n±, te kilese na puneti na pacceti na pacc±gacchati. An±g±mimaggena ye kiles± pah²n±, te kilese na puneti na pacceti na pacc±gacchati. Arahattamaggena ye kiles± pah²n±, te kilese na puneti na pacceti na pacc±gacchat²ti p±raŖgato na pacceti. T±d²ti arah± pańcah±k±rehi t±d²– iµµh±niµµhe t±d², catt±v²ti t±d², tiŗŗ±v²ti t±d², mutt±v²ti t±d², ta½niddes± t±d².
Katha½ arah± iµµh±niµµhe t±d²? Arah± l±bhepi t±d², al±bhepi t±d², yasepi t±d², ayasepi t±d², pasa½s±yapi t±d², nind±yapi t±d², sukhepi t±d², dukkhepi t±d². Ekacce b±ha½ [aŖga½ (s².)] gandhena limpeyyu½, ekacce b±ha½ [aŖga½ (s².)] v±siy± taccheyyu½– amusmi½ natthi r±go, amusmi½ natthi paµigha½, anunayapaµighavippah²no uggh±tinigh±tiv²tivatto anurodhavirodhasamatikkanto. Eva½ arah± iµµh±niµµhe t±d².
Katha½ arah± catt±v²ti t±d²? Arahato r±go catto vanto mutto pah²no paµinissaµµho. Doso…pe… moho… kodho… upan±ho… makkho… pa¼±so… iss±… macchariya½… m±y±… s±µheyya½… thambho… s±rambho… m±no… atim±no… mado… pam±do… sabbe kiles±… sabbe duccarit±… sabbe darath±… sabbe pari¼±h±… sabbe sant±p±… sabb±kusal±bhisaŖkh±r± catt± vant± mutt± pah²n± paµinissaµµh±. Eva½ arah± catt±v²ti t±d².
Katha½ arah± tiŗŗ±v²ti t±d²? Arah± k±mogha½ tiŗŗo bhavogha½ tiŗŗo diµµhogha½ tiŗŗo avijjogha½ tiŗŗo sabba½ sa½s±rapatha½ tiŗŗo uttiŗŗo nittiŗŗo atikkanto samatikkanto v²tivatto So vuµµhav±so ciŗŗacaraŗo j±timaraŗasa½s±ro, natthi tassa punabbhavoti. Eva½ arah± tiŗŗ±v²ti t±d².
Katha½ arah± mutt±v²ti t±d²? Arahato r±g± citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½, dos± citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½, moh± citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½, kodh±…pe… upan±h±… makkh±… pa¼±s±… iss±ya… macchariy±… m±y±ya… s±µheyy±… thambh±… s±rambh±… m±n±… atim±n±… mad±… pam±d±… sabbakilesehi… sabbaduccaritehi… sabbadarathehi… sabbapari¼±hehi… sabbasant±pehi… sabb±kusal±bhisaŖkh±rehi citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½. Eva½ arah± mutt±v²ti t±d².
Katha½ arah± ta½niddes± t±d²? Arah± s²le sati s²lav±ti ta½niddes± t±d²; saddh±ya sati saddhoti ta½niddes± t±d²; v²riye sati v²riyav±ti ta½niddes± t±d²; satiy± sati satim±ti ta½niddes± t±d²; sam±dhimhi sati sam±hitoti ta½niddes± t±d²; pańń±ya sati pańńav±ti ta½niddes± t±d²; vijj±ya sati tevijjoti ta½niddes± t±d²; abhińń±ya sati cha¼abhińńoti ta½niddes± t±d². Eva½ arah± ta½niddes± t±d²ti– p±raŖgato na pacceti t±d².
Ten±ha bhagav±–
“Na kappayanti na purekkharonti, dhamm±pi tesa½ na paµicchit±se;
na br±hmaŗo s²lavatena neyyo, p±raŖgato na pacceti t±d²”ti.

Paramaµµhakasuttaniddeso pańcamo.