Upekkh±ti catutthajjh±ne uppann± tatramajjhattupekkh±. Upekkh±ti sabh±vapada½. Upekkhan±ti upapattito ikkhan±k±ro. Ajjhupekkhan±ti adhik± hutv± ikkhan±. Cittasamat±ti cittassa samat± cittassa ³n±tirittata½ vajjetv± samabh±vo. Cittappassaddhat±ti cittassa appagabbhat±, athaddhabh±voti attho. Majjhattat± cittass±ti na sattassa na posassa, cittassa majjhattabh±voti attho. Catutthe jh±ne upekkha½ ±rabbh±ti catutthasmi½ jh±nasmi½ uppanna½ tatramajjhattupekkha½ paµicca. Ekaggacittoti ek±rammaºe pavattacitto. Avikkhittacittoti uddhaccavirahito na vikkhittacitto. Nava vitakk± vuttanay± eva. K±mavitakk±na½ k±masaññ±sayoti k±mavitakka½ vitakkentassa uppann± k±masaññ± tesa½ vitakk±na½ ±sayo vasanok±soti k±masaññ±sayo. By±p±davitakk±d²supi eseva nayo. 208. Cudito vac²bhi satim±bhinandeti upajjh±y±d²hi v±c±hi codito sam±no satim± hutv± ta½ codana½ abhinandeyya. V±ca½ pamuñce kusalanti ñ±ºasamuµµhita½ v±ca½ pamuñceyya. N±tivelanti ativela½ pana v±ca½ k±lavelañca s²lavelañca atikkanta½ nappamuñceyya. Janav±dadhamm±y±ti janapariv±dakath±ya. Na cetayeyy±ti cetana½ na upp±deyya. Ida½ te appattanti ida½ tava na patta½. As±ruppanti tava payoga½ as±ruppa½. As²laµµhanti tava payoga½ na s²le patiµµhanti as²laµµha½, s²le µhitassa payoga½ na hot²ti vutta½ hoti. Keci “asiliµµhan”ti paµhanti, amaµµhavacananti attha½ vaººayanti. Nidh²nanti tattha tattha nidahitv± µhapit±na½ hiraññasuvaºº±dip³r±na½ nidhikumbh²na½. Pavatt±ranti kicchaj²vike duggatamanusse anukampa½ katv± “ehi sukhena te j²vanup±ya½ dassess±m²”ti nidhiµµh±na½ netv± hattha½ pas±retv± “ima½ gahetv± sukha½ j²v±”ti ±cikkhit±ra½ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino “imin± na½ as±ruppena v± khalitena v± saªghamajjhe niggaºhiss±m²”ti randhagavesako ca aññ±ta½ ñ±panatth±ya ñ±ta½ anuggaºhatth±ya s²l±din± cassa vuddhik±mat±ya ta½ ta½ vajja½ olokanena ullapanasabh±vasaºµhito ca. Aya½ idha adhippeto. Yath± hi duggatamanusso “ima½ gaºh±h²”ti tajjetv± poµµhetv±pi nidhi½ dassente kopa½ na karoti, pamuditova hoti, evameva evar³pe puggale as±ruppa½ v± khalita½ v± disv± ±cikkhante kopo na k±tabbo, tuµµheneva bhavitabba½. “Bhante mahanta½ vo kata½ kamma½, mayha½ ±cariyupajjh±yaµµh±ne µhatv± ovadantehi punapi ma½ vadeyy±th±”ti pav±retabbameva. Niggayhav±dinti ekacco hi saddhivih±rik±d²na½ as±ruppa½ v± khalita½ v± disv± “aya½ me mukhodakad±n±d²hi sakkacca½ upaµµhahati, sace na½ vakkh±mi, na ma½ upaµµhahissati, eva½ mama parih±ni bhavissat²”ti vattu½ avisahanto na niggayhav±d² n±ma hoti, so imasmi½ s±sane kacavara½ ±kirati. Yo pana tath±r³pa½ vajja½ disv± vajj±nur³pa½ tajjetv± paº±mento daº¹akamma½ karonto vih±r± n²haranto sikkh±peti, aya½ niggayhav±d² n±ma seyyath±pi samm±sambuddho. Vuttañheta½– “niggayha niggayh±ha½, ±nanda, vakkh±mi, pavayha pavayh±ha½, ±nanda, vakkh±mi, yo s±ro so µhassat²”ti (ma. ni. 3.196). Medh±vinti dhammojapaññ±ya samann±gata½. T±disanti evar³pa½ paº¹ita½ bhajeyya payirup±seyya. T±disañhi ±cariya½ bhajam±nassa antev±sikassa seyyova hoti, na p±piyo, vu¹¹hiyeva hoti, no parih±n²ti. Ovadeyy±ti uppanne vatthusmi½ vadanto ovadati n±ma, anuppanne “ayasopi te siy±”ti-±divasena an±gata½ dassento anus±sati n±ma. Sammukh± vadantopi ovadati n±ma, parammukh± d³ta½ v± s±sana½ v± pesento anus±sati n±ma. Saki½ vadantopi ovadati n±ma, punappuna½ vadanto anus±sati n±ma. Ovadanto eva v± anus±sati n±m±ti eva½ ovadeyya anus±seyya. Asabbh±ti akusaladhamm± niv±reyya, kusaladhamme patiµµhapeyy±ti attho. Satañhi so piyo hot²ti so evar³po puggalo buddh±d²na½ sappuris±na½ piyo hoti. Ye pana adiµµhadhamm± avitiººaparalok± ±misacakkhuk± j²vikatth±ya pabbajit±, tesa½ asata½ so ov±dako anus±sako “na tva½ amh±ka½ upajjh±yo, na ±cariyo, kasm± amh±ka½ ovadas²”ti eva½ mukhasatt²hi vijjhant±na½ appiyo hot²ti. Ekakammanti apalokanakamm±dika½ ekakamma½. Ekuddesoti nid±nuddes±diko ekuddeso. Samasikkhat±ti sam±nasikkhat±. ¾hatacittatanti kodhena pahatacittabh±va½. Khilaj±tatanti thaddhabh±va½. Pañcapi cetokhileti buddhadhammasaªghasikkh±sabrahmac±r²su pañcasupi cittassa thaddhabh±ve. ѱºasamuµµhita½ v±canti ñ±ºasampayuttacittena upp±dita½ v±kya½. Muñceyy±ti vissajjeyya. Atth³pasa½hitanti atthasahita½ k±raºasahita½. Dhamm³pasa½hitanti dhammena yutta½. K±l±tikkanta½ v±ca½ na bh±seyy±ti k±l±t²ta½ v±ca½ na katheyya tassa k±lassa atikkantatt±. Vel±tikkantanti mariy±d±t²ta½ vacana½ na bhaºeyya vacanamariy±dassa atikkantatt±. Ubhayavasena k±lavel±. Yo ve k±le asampatteti attano vacanak±le asampatte. Ativelanti vel±tikkanta½ katv± atirekappam±ºa½ bh±sati. Nihato set²ti niggh±tito sayati. Kokil±yeva atrajoti k±kiy± paµijaggito kokil±ya abbhantare j±to kokilapotako viya. 209. Ath±paranti atha id±ni ito parampi. Pañca raj±n²ti r³par±g±d²ni pañca raj±ni. Yesa½ sat²m± vinay±ya sikkheti yesa½ upaµµhitassati hutv±va vinayanattha½ tisso sikkh± sikkheyya. Eva½ sikkhanto hi r³pesu…pe… phassesu sahetha r±ga½, na aññeti. R³parajoti r³p±rammaºa½ paµicca uppanno r±g±dirajo. Saddaraj±d²supi eseva nayo. 210. Tato so tesa½ vinay±ya sikkhanto anukkamena– etesu dhammes³ti g±th±. Tattha etes³ti r³p±d²su. K±lena so samm± dhamma½ pariv²ma½sam±noti so bhikkhu yv±ya½ “uddhate citte samathassa k±lo”ti-±din± (sa½. ni. 5.234) nayena k±lo vutto, tena k±lena sabba½ saªkhatadhamma½ anicc±dinayena pariv²ma½sam±no. Ekodibh³to vihane tama½ soti so ekaggacitto sabba½ moh±ditama½ vihaneyya, natthi ettha sa½sayo. Uddhate citteti v²riyindriyavasena citte av³pasante. Balavav²riyañhi mandasam±dhi½ v²riyassa uddhaccapakkhatt± uddhacca½ abhibhavati. Eva½ uddhate citte. Samathassa k±loti sam±dhissa bh±van±ya k±lo. Sam±hite citteti upac±rappan±hi citte sam±hite. Balavasam±dhi hi mandav²riya½ sam±dhissa kosajjapakkhatt± kosajja½ abhibhavati. Sam±dhi v²riyena saññojito kosajje patitu½ na labhati. V²riya½ sam±dhin± saññojita½ uddhacce patitu½ na labhati Tasm± tadubhaya½ sama½ k±tabba½. Ubhayasamat±ya hi appan± hoti. Vipassan±ya k±loti eva½ sam±hite anicc±divasena vividh±ya passan±ya k±lo, sam±dhikammikassa balavat²pi saddh± vaµµati. Eva½ saddahanto okappento appana½ p±puº±ti. Sam±dhipaññ±su pana sam±dhikammikassa balavat² ekaggat± vaµµati. Evañhi so appana½ p±puº±ti. Vipassan±kammikassa pana paññ± balavat² vaµµati. Evañhi so lakkhaºappaµivedha½ p±puº±ti. Ubhinna½ pana samattepi appan± hoti eva. K±le paggaºhati cittanti yasmi½ samaye atisithilav²riyat±d²hi l²na½ citta½ hoti, tasmi½ samaye dhammavicayav²riyap²tisambojjhaªgasamuµµh±panena ta½ citta½ paggaºh±ti. Niggaºhat²ti yasmi½ samaye acc±raddhav²riyat±d²hi uddhata½ citta½ hoti, tasmi½ samaye passaddhisam±dhi-upekkh±sambojjhaªgasamuµµh±panena ta½ citta½ niggaºh±ti. Sampaha½sati k±len±ti yasmi½ samaye citta½ paññ±payogamandat±ya v± upasamasukh±na½ vigamena v± nirass±da½ hoti tasmi½ samaye aµµhasa½vegavatthupaccavekkhaºena sa½vejeti. Aµµha sa½vegavatth³ni n±ma– j±tijar±by±dhimaraº±ni catt±ri, ap±yadukkha½ pañcama½, at²te vaµµam³laka½ dukkha½ an±gate vaµµam³laka½ dukkha½, paccuppanne ±h±rapariyeµµhim³laka½ dukkhanti. Ratanattayaguº±nussaraºen±ssa pas±da½ janeti. Aya½ vuccati “sampaha½sati k±len±”ti. K±le citta½ sam±daheti yasmi½ samaye saddh±paññ±na½ sam±dhiv²riy±nañca samabh±vo, tasmi½ k±le citta½ sam±daheyya. Ajjhupekkhati k±len±ti yasmi½ samaye samm± paµipatti½ ±gamma al²na½ anuddhata½ anirass±da½ ±rammaºe samappavatta½ samathav²thipaµipanna½ citta½ hoti, tad±ssa paggahaniggahasampaha½sanesu na by±p±ra½ ±pajjati s±rathi viya samappavattesu assesu. Aya½ vuccati “ajjhupekkhati k±len±”ti. So yog² k±lakovidoti eso vuttappak±ro kammaµµh±nayoge niyutto paggahaniggahasampaha½sanasam±dahana-ajjhupekkhanak±lesu cheko byatto. Kimhi k±lamh²ti-±din± paggah±dik±la½ pucchati. Id±ni paggah±dik±la½ vissajjento “l²ne cittamh²”ti-±dim±ha. Atisithilav²riyat±d²hi citte l²nabh±va½ gate dhammavicayav²riyap²tisambojjhaªgasamuµµh±panena paggaho. Uddhatasmi½ viniggahoti acc±raddhav²riyat±d²hi uddhate citte passaddhisam±dhi-upekkh±sambojjhaªgasamuµµh±panena niggaho. Nirass±dagata½ citta½, sampaha½seyya t±vadeti paññ±payogamandat±ya v± upasamasukh±na½ vigamena v± ass±davirahita½ gata½ aµµhasa½vegavatthupaccavekkhaºena v± ratanattayaguº±nussaraºena v± tasmi½ khaºe citta½ sampaha½seyya. Sampahaµµha½ yad± cittanti yasmi½ k±le vuttanayeneva sampaha½sita½ citta½ hoti. Al²na½ bhavati nuddhatanti v²riyasam±dh²hi saññojitatt± l²nuddhaccavirahitañca hoti. Samathanimittass±ti samatho ca nimittañca samathanimitta½, tassa samathanimittassa. So k±loti yo so l²nuddhaccavirahitak±lo vutto, so k±lo. Ajjhatta½ ramaye manoti jh±nasampayutta½ citta½ kasiº±digocarajjhatte toseyya abhiram±peyya. Etena mevup±yen±ti etena vutta-up±yena eva. Ma-k±ro padasandhivasena vutto. Ajjhupekkheyya t±vadeti yad± upac±rappan±hi ta½ citta½ sam±hita½, tad± “sam±hita½ cittan”ti j±nitv± paggahaniggahasampaha½sanesu by±p±ra½ akatv± tasmi½ khaºe ajjhupekkhanameva kareyya. Id±ni “kimhi k±lamhi pagg±ho”ti puµµhag±tha½ nigamento “eva½ k±lavid³ dh²ro”ti-±dim±ha. K±lena k±la½ cittassa, nimittamupalakkhayeti k±l±nuk±la½ sam±dhisampayuttacittassa ±rammaºa½ sallakkheyya, upaparikkheyy±ti attho. Sesa½ sabbattha p±kaµameva. Eva½ arahattanik³µena desana½ niµµh±pes²ti.
Saddhammappajjotik±ya mah±niddesaµµhakath±ya
S±riputtasuttaniddesavaººan± niµµhit±.
Aµµhakavaggavaººan± niµµhit±.
Saddhammappajjotik± n±ma mah±niddesa-aµµhakath± niµµhit±.