“Tic²varañca patto ca, v±si s³ci ca bandhana½;
pariss±vanena aµµhete, yuttayogassa bhikkhuno”ti. (D². ni. aµµha. 1.215; ma. ni. aµµha. 1.294; 2.349; a. ni. aµµha. 2.4.198).
Te sabbe k±yaparih±rik±pi honti kucchiparih±rik±pi. Katha½? Tic²vara½ t±va niv±setv± ca p±rupitv± ca vicaraºak±le k±ya½ pariharati poset²ti k±yaparih±rika½ hoti. C²varakaººena udaka½ pariss±vetv± pivanak±le kh±ditabbaphal±phalaggahaºak±le ca kucchi½ pariharati poset²ti kucchiparih±rika½ hoti. Pattopi tena udaka½ uddharitv± nh±nak±le kuµiparibhaº¹akaraºak±le ca k±yaparih±riko hoti ¾h±ra½ gahetv± bhuñjanak±le kucchiparih±riko. V±sipi t±ya dantakaµµhacchedanak±le mañcap²µh±na½ aªgap±dac²varakuµidaº¹akasajjanak±le ca k±yaparih±rik± hoti. Ucchucchedanan±¼iker±ditacchanak±le kucchiparih±rik±. S³ci c²varasibbanak±le k±yaparih±rik± hoti. P³va½ v± phala½ v± vijjhitv± kh±danak±le kucchiparih±rik±. K±yabandhana½ bandhitv± vicaraºak±le k±yaparih±rika½. Ucchu-±d²ni bandhitv± gahaºak±le kucchiparih±rika½. Pariss±vana½ tena udaka½ pariss±vetv± nh±nak±le sen±sanaparibhaº¹akaraºak±le ca k±yaparih±rika½, p±n²yap±ºakapariss±vanak±le teneva tilataº¹ulaputhuk±d²ni gahetv± kh±danak±le ca kucchiparih±rika½. Paµisaªkh±yonisoti up±yena pathena paµisaªkh±ya ñatv±, paccavekkhitv±ti attho. Ettha ca “s²tassa paµigh±t±y±”ti-±din± nayena vuttapaccavekkhaºameva yoniso paµisaªkh±ti veditabba½. Tattha c²varanti antarav±sak±d²su ya½kiñci. Paµisevat²ti paribhuñjati niv±seti v± p±rupati v±. Y±vadev±ti payojan±vadhiparicchedaniyamavacana½. Ettakameva hi yogino c²varapaµisevane payojana½, yadida½ s²tassa paµigh±t±y±ti-±di, na ito bhiyyo. S²tass±ti ajjhattadh±tukkhobhavasena v± bahiddh± utupariº±manavasena v± uppannassa yassa kassaci s²tassa. Paµigh±t±y±ti paµihananattha½. Yath± sar²re ±b±dha½ na upp±deti, eva½ tassa vinodanattha½. S²tabbh±hate hi sar²re vikkhittacitto yoniso padahitu½ na sakkoti. Tasm± s²tassa paµigh±t±ya c²vara½ sevitabbanti bhagav± anuññ±si. Esa nayo sabbattha. Kevalañhettha uºhass±ti aggisant±passa, tassa vanad±h±d²su sambhavo veditabbo. Þa½samakasav±t±tapasar²sapasamphass±nanti ettha pana ¹a½s±ti ¹a½sanamakkhik±. “Andhamakkhik±”tipi vuccanti. Makas±ti makas± eva. V±t±ti saraja-araj±dibhed± ¾tapoti s³riy±tapo. Sar²sap±ti ye keci sarant± gacchanti d²ghaj±tik± sapp±dayo, tesa½ daµµhasamphasso ca phuµµhasamphasso c±ti duvidho samphasso; sopi c²vara½ p±rupitv± nisinna½ na b±dhati. Tasm± t±disesu µh±nesu tesa½ paµigh±tatth±ya paµisevati. Y±vadev±ti puna etassa vacana½ niyatapayojan±vadhiparicchedadassanattha½. Hirikop²napaµicch±danatthanti niyatapayojana½, itar±ni kad±ci honti. Tattha hirikop²nanti ta½ ta½ samb±dhaµµh±na½. Yasmi½ yasmiñhi aªge vivariyam±ne hir² kuppati vinassati, ta½ ta½ hiri½ kopanato hirikop²nanti vuccati. Tassa ca hirikop²nassa paµicch±danatthanti hirikop²napaµicch±danattha½. “Hirikop²na½ paµicch±danatthan”tipi p±µho. Piº¹ap±tanti ya½kiñci ±h±ra½. Yo hi koci ±h±ro bhikkhuno piº¹olyena patte patitatt± “piº¹ap±to”ti vuccati. Piº¹±na½ v± p±to piº¹ap±to, tattha tattha laddh±na½ bhikkh±na½ sannip±to, sam³hoti vutta½ hoti. Sesa½ heµµh± vuttanayameva. Sen±sananti sayanañca ±sanañca. Yattha yattha hi seti vih±re v± a¹¹hayog±dimhi v±, ta½ sena½. Yattha yattha ±sati nis²dati, ta½ ±sana½, ta½ ekato katv± “sen±sanan”ti vuccati. Utuparissayavinodanapaµisall±n±r±matthanti parisahanaµµhena utuyeva utuparissayo. Utuparissayassa vinodanatthañca paµisall±n±r±matthañca. Yo sar²r±b±dhacittavikkhepakaro asapp±yo utu sen±sanapaµisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanattha½ ek²bh±vasukhatthañc±ti vutta½ hoti. K±mañca s²tapaµigh±t±din±va utuparissayavinodana½ vuttameva. Yath± pana c²varapaµisevane “hirikop²napaµicch±dana½ niyatapayojana½, itar±ni kad±ci kad±ci bhavant²”ti vutta½, evamidh±pi niyata-utuparissayavinodana½ sandh±ya ida½ vuttanti veditabba½. Atha v± aya½ vuttappak±ro utu utuyeva. Parissayo pana duvidho p±kaµaparissayo ca paµicchannaparissayo ca. Tattha p±kaµaparissayo s²habyaggh±dayo, paµicchannaparissayo r±gados±dayo. Te yattha apariguttiy± ca asapp±yar³padassan±din± ca ±b±dha½ na karonti, ta½ sen±sana½ eva½ j±nitv± paccavekkhitv± paµisevanto bhikkhu paµisaªkh± yoniso sen±sana½ utuparissayavinodanattha½ paµisevat²ti veditabbo. Gil±napaccayabhesajjaparikkh±ranti ettha rogassa paµi-ayanaµµhena paccayo, paccan²kagamanaµµhen±ti attho. Yassa kassaci sapp±yasseta½ adhivacana½. Bhisakkassa kamma½ tena anuññ±tatt±ti bhesajja½. Gil±napaccayova bhesajja½ gil±napaccayabhesajja½, ya½ kiñci gil±nassa sapp±ya½ bhisakkakamma½ telamadhuph±ºit±d²ti vutta½ hoti. Parikkh±roti pana “sattahi nagaraparikkh±rehi suparikkhatta½ hot²”ti-±d²su (a. ni. 7.67) pariv±ro vuccati. “Ratho s²laparikkh±ro, jh±nakkho cakkav²riyo”ti-±d²su (sa½. ni. 5.4) alaªk±ro. “Ye ca kho ime pabbajitena j²vitaparikkh±r± samud±netabb±”ti-±d²su (ma. ni. 1.191-192) sambh±ro. Idha pana sambh±ropi pariv±ropi vaµµati. Tañca gil±napaccayabhesajja½ j²vitassa pariv±ropi hoti, j²vitan±sak±b±dhuppattiy± antara½ adatv± rakkhaºato sambh±ropi. Yath±cira½ pavattati, evamassa k±raºabh±vato; tasm± “parikkh±ro”ti vuccati. Eva½ gil±napaccayabhesajjañca ta½ parikkh±ro c±ti gil±napaccayabhesajjaparikkh±ro, ta½ gil±napaccayabhesajjaparikkh±ra½. Gil±nassa ya½ kiñci sapp±ya½ bhisakk±nuññ±ta½ telamadhuph±ºit±dij²vitaparikkh±ranti vutta½ hoti. Uppann±nanti j±t±na½ bh³t±na½ nibbatt±na½. Veyy±b±dhik±nanti ettha by±b±dhoti dh±tukkhobho ta½samuµµh±n± ca kuµµhagaº¹ap²¼ak±dayo, by±b±dhato uppannatt± veyy±b±dhik±. Vedan±nanti dukkhavedan±, akusalavip±kavedan±, t±sa½ veyy±b±dhik±na½ vedan±na½. Aby±bajjhaparamat±y±ti niddukkhaparamat±ya. Y±va ta½ dukkha½ sabba½ pah²na½ hoti, t±v±ti attho. Santuµµho hot²ti paccayasantosena santuµµho hoti. Itar²tarena c²varen±ti th³lasukhumal³khapaº²tathirajiºº±na½ yena kenaci. Atha kho yath±laddh±d²na½ itar²tarena yena kenaci santuµµho hot²ti attho. C²varasmiñhi tayo santos± yath±l±bhasantoso yath±balasantoso yath±s±ruppasantosoti. Piº¹ap±t±d²supi eseva nayo. Vaººav±d²ti eko santuµµho hoti, santosassa vaººa½ na katheti, eko na santuµµho hoti, santosassa vaººa½ katheti, eko neva santuµµho hoti, na santosassa vaººa½ katheti, eko santuµµho ca hoti, santosassa vaººa½ katheti, ta½ dassetu½ “itar²tarac²varasantuµµhiy± ca vaººav±d²”ti vutta½. Anesananti d³teyyapah²nagaman±nuyogappabheda½ n±nappak±ra½ anesana½. Appatir³panti ayutta½. Aladdh± c±ti alabhitv±. Yath± ekacco “katha½ nu kho c²vara½ labhiss±m²”ti puññavantehi bhikkh³hi saddhi½ ekato hutv± kohañña½ karonto uttassati paritassati, santuµµho bhikkhu eva½ aladdh± ca c²vara½ na paritassati. Laddh± c±ti dhammena samena labhitv±. Agadhitoti vigatalobhavanto. Amucchitoti adhimattataºh±ya muccha½ an±panno. Anajjh±pannoti taºh±ya anotthaµo apariyonaddho. ¾d²navadass±v²ti anesan±pattiyañca gadhitaparibhoge ca ±d²nava½ passam±no. Nissaraºapaññoti “y±vadeva s²tassa paµigh±t±y±”ti (ma. ni. 1.23) vutta½ nissaraºa½ eva paj±nanto. Itar²tarac²varasantuµµhiy±ti yena kenaci c²varena santuµµhiy±. Nevatt±nukka½set²ti “aha½ pa½suk³liko, may± upasampadam±¼eyeva pa½suk³likaªga½ gahita½, ko may± sadiso atth²”ti attukka½sana½ na karoti. Na para½ vambhet²ti “ime panaññe bhikkh³ na pa½suk³lik±”ti v± “pa½suk³likamattampi etesa½ natth²”ti v± eva½ para½ na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmi½ c²varasantose vaººav±d², t±su v± dakkho cheko byatto. Analasoti s±taccakiriy±ya ±lasiyavirahito. Sampaj±no paµissatoti sampaj±napaññ±ya ceva satiy± ca yutto. Por±ºeti na adhunuppattike. Aggaññeti “aggo”ti j±nitabbe. Ariyava½se µhitoti ariy±na½ va½se patiµµhito. Ariyava½soti ca yath± hi khattiyava½so br±hmaºava½so vessava½so suddava½so samaºava½so kulava½so r±java½so, eva½ ayampi aµµhamo ariyava½so ariyatanti ariyapaveº² n±ma hoti. So kho pan±ya½ ariyava½so imesa½ va½s±na½ m³lagandh±d²na½ k±¼±nus±rigandh±dayo viya aggamakkh±yati. Ke pana te ariy± yesa½ eso va½soti? Ariy± vuccanti buddh± ca paccekabuddh± ca tath±gatas±vak± ca, etesa½ ariy±na½ va½soti ariyava½so. Ito pubbe hi satasahassakapp±dik±na½ catunna½ asaªkhyeyy±na½ matthake taºhaªkaro meªkero saraºaªkaro d²paªkaroti catt±ro buddh± uppann±, te ariy±, tesa½ ariy±na½ va½soti ariyava½so. Tesa½ buddh±na½ parinibb±nato aparabh±ge eka½ asaªkhyeyya½ atikkamitv± koº¹añño n±ma buddho uppanno…pe… imasmi½ kappe kakusandho koº±gamano kassapo amh±ka½ bhagav± gotamoti catt±ro buddh± uppann±, tesa½ ariy±na½ va½soti ariyava½so. Api ca at²t±n±gatapaccuppann±na½ sabbabuddhapaccekabuddhas±vak±na½ ariy±na½ va½soti ariyava½so, tasmi½ ariyava½se patiµµhito. Itar²tarena piº¹ap±ten±ti yena kenaci piº¹ap±tena. Sen±san±d²supi eseva nayo. ¾yatanes³ti cakkh±d²su ±yatanesu. Yatoti saññato. Yattoti yattav±. Paµiyattoti ativiya yattav±. Guttoti rakkhito. Gopitoti mañj³s±ya viya paµµhapito. Rakkhitoti paµis±mito. Sa½vutoti dv±rasa½varaºena pihito. Khu½sitoti garahito. Vambhitoti apas±dito. Ghaµµitoti ghaµµanam±p±dito. Garahitoti avamaññito. Upavaditoti akkosito. Pharusen±ti mammacchedanavacanena. Kakkha¼en±ti d±ruºena. Nappaµivajj±ti paµippharitv± na katheyya. 207. Jh±n±nuyuttoti anuppannupp±danena uppannasevanena ca jh±nena anuyutto. Upekkham±rabbha sam±hitattoti catutthajjh±nupekkha½ upp±detv± sam±hitacitto. Takk±saya½ kukkuccañcupacchindeti k±mavitakk±divitakkañca k±masaññ±dika½ vitakkassa ±sayañca hatthakukkucc±dikukkuccañca upacchindeyya. Anuppannassa v± paµhamassa jh±nassa upp±d±y±ti tasmi½ attabh±ve anuppannassa v± uppajjitv± parih²nassa v± paµhamajjh±nassa upp±danattha½ attano sant±ne paµil±bhattha½. Uppanna½ v± paµhama½ jh±na½ ±sevat²ti-±d²su ettha ±darena sevati paguºa½ karoti bh±veti va¹¹heti bahul²karoti punappuna½ karoti.