2. Guhaµµhakasuttaniddesavaººan±
7. Dutiye sattoti laggo. Guh±yanti k±ye. K±yo hi r±g±d²na½ v±¼±na½ vasanok±sato “guh±”ti vuccati. Bahun±bhichannoti bahun± r±g±dikilesaj±tena abhicchanno. Etena ajjhattabandhana½ vutta½. Tiµµhanti r±g±divasena tiµµhanto. Mohanasmi½ pag±¼hoti mohana½ vuccati k±maguºo. Ettha hi devamanuss± muyhanti tesu ajjhog±¼h± hutv±; etena b±hirabandhana½ vutta½. D³re vivek± hi tath±vidho soti so tath±r³po naro tividh±pi k±yavivek±divivek± d³re an±sanne. Ki½k±raº±? K±m± hi loke na hi suppah±y±ti yasm± loke k±m± suppah±y± na honti, tasm±ti vutta½ hoti. Sattoti hi kho vuttanti “satto, naro, m±navo”ti evam±din± nayena kathitoyeva. Guh± t±va vattabb±ti guh± t±va kathetabb±. K±yoti v±ti-±d²su aya½ t±va padayojan±– k±yo iti v± guh± iti v±…pe… kumbho iti v±ti. Tattha k±yoti “kucchit±na½ ±yoti k±yo”ti-±din± heµµh± satipaµµh±nakath±ya½ vuttoyeva. R±g±div±¼±na½ vasanok±saµµhena guh±, “paµicch±danaµµhen±”tipi eke. “D³raªgama½ ekacara½, asar²ra½ guh±sayan”ti-±d²su (dha. pa. 37) viya. R±g±d²hi jh±panaµµhena deho “te hitv± m±nusa½ dehan”ti-±d²su (d². ni. 2.332 thoka½ visadisa½) viya. Pamattakaraºaµµhena sandeho “bhijjati p³tisandeho, maraºantañhi j²vitan”ti-±d²su (dha. pa. 148) viya. Sa½s±re sañcaraºaµµhena n±v± “siñca bhikkhu ima½ n±va½, sitt± te lahumessat²”ti-±d²su (dha. pa. 369) viya. Iriy±pathassa atthibh±vaµµhena ratho “ratho s²laparikkh±ro, jh±nakkho cakkav²riyo”ti-±d²su (sa½. ni. 5.4) viya. Accuggataµµhena dhajo “dhajo rathassa paññ±ºan”ti-±d²su (j±. 2.22.1841) viya. Kimikul±na½ ±v±sabh±vena vammiko “vammikoti kho, bhikkhu, imasseta½ c±tumah±bh³tikassa k±yassa adhivacanan”ti-±d²su (ma. ni. 1.251) viya. Yatheva hi b±hirako vammiko, vamati vantako vantussayo vantasinehasambaddhoti cat³hi k±raºehi “vammiko”ti vuccati. So hi ahinakula-und³ragharago¼ik±dayo n±nappak±re p±ºake vamat²ti vammiko. Upacik±hi vantakoti vammiko. Upacik±hi vamitv± mukhatuº¹akehi ukkhittapa½sucuººena kaµippam±ºenapi porisappam±ºenapi ussitoti vammiko. Upacik±hi vantakhe¼asinehena ±baddhat±ya sattasatt±ha½ deve vassantepi na vippakir²yati, nid±ghepi tato pa½sumuµµhi½ gahetv± tasmi½ muµµhin± p²¼iyam±ne sineho nikkhamati, eva½ vantasinehena sambaddhoti vammiko. Evamaya½ k±yopi “akkhimh± aggig³thako”ti-±din± nayena n±nappak±ra½ asucikalimala½ vamat²ti vammiko. Buddhapaccekabuddhakh²º±sav± imasmi½ attabh±ve nikantipariy±d±nena attabh±va½ cha¹¹etv± gat±ti ariyehi vantakotipi vammiko. Yehi c±ya½ t²hi aµµhisatehi ussito nah±rusambaddho ma½s±valepano allacammapariyonaddho chavirañjito satte vañceti, ta½ sabba½ ariyehi vantamev±ti vantussayotipi vammiko. “Taºh± janeti purisa½, cittamassa vidh±vat²”ti (sa½. ni. 1.55-57) eva½ taºh±ya janitatt± ariyehi vanteneva taºh±sinehena sambaddho ayanti vantasinehena sambaddhotipi vammiko. Yath± ca vammikassa anto n±nappak±r± p±ºak± tattheva j±yanti, ucc±rapass±va½ karonti, gil±n± sayanti, mat± nipatanti. Iti so tesa½ s³tighara½ vaccakuµi gil±nas±l± sus±nañca hoti. Eva½ khattiyamah±s±l±d²nampi k±yo “aya½ gopitarakkhito maº¹itapas±dito mah±nubh±v±na½ k±yo”ti acintetv± chavinissit± p±º± cammanissit± p±º± ma½sanissit± p±º± nah±runissit± p±º± aµµhinissit± p±º± aµµhimiñjanissit± p±º±ti eva½ kulagaºan±ya as²timatt±ni kimikulasahass±ni antok±yasmi½yeva j±yanti, ucc±rapass±va½ karonti, gelaññena ±turit±ni sayanti, mat±mat± nipatanti. Iti ayampi tesa½ p±º±na½ s³tighara½ vaccakuµi gil±nas±l± sus±nañca hot²ti “vammiko”ti saªkha½ gato. Man±p±man±papatanaµµhena nagara½ “sakk±yanagaran”ti-±d²su viya. Rog±d²na½ n²¼abh±vena kul±vakabh±vena n²¼a½ “rogan²¼a½ pabhaªguran”ti-±d²su (dha. pa. 148) viya. Paµisandhiy± niv±sagehaµµhena kuµi “pañcadv±r±ya½ kuµik±ya½ pasakkiy±”ti-±d²su (therag±. 125) viya. P³tibh±vena gaº¹o “rogoti bhikkhave, gaº¹oti bhikkhave, salloti bhikkhave, k±yasseta½ adhivacanan”ti-±d²su (a. ni. 9.15) viya. Bhijjanaµµhena kumbho “kumbh³pama½ k±yamima½ viditv±”ti-±d²su (dha. pa. 40) viya. K±yasseta½ adhivacananti eta½ vuttappak±ra½ catumah±bh³tamayassa kucchitadhamm±na½ ±yassa adhivacana½, kathananti attho. Guh±yanti sar²rasmi½ Sattoti all²no. Visattoti vaººar±g±divasena vividho all²no. Saºµh±nar±gavasena ±satto. Tattheva “subha½ sukhan”ti gahaºavasena laggo. Attaggahaºavasena laggito. Palibuddhoti phassar±gavasena amuñcitv± µhito. Bhittikhileti bhittiya½ ±koµitakh±ºuke. N±gadanteti tatheva hatthidantasadise vaªkadaº¹ake. Sattanti bhittikhile lagga½. Visattanti n±gadante lagga½. ¾sattanti c²varava½se lagga½. Lagganti c²vararajjuy± lagga½. Laggitanti p²µhap±de lagga½. Palibuddhanti mañcap±de lagganti evam±din± nayena yojetabba½. Laggan±dhivacananti visesena all²yanakathana½. Channoti vuttappak±rehi kilesehi ch±dito. Punappuna½ uppattivasena upar³pari channoti ucchanno. ¾vutoti ±varito. Nivutoti v±rito. Ophutoti avattharitv± ch±dito. Pihitoti bh±janena ukkhalimukha½ viya paliguºµhito. Paµicchannoti ±vaµo. Paµikujjitoti adhomukha½ µhapito. Tattha tiºapaºº±d²hi ch±dita½ viya channo. Ucchanno nadi½ ±varaºasetu viya. ¾vuto janasañcaraºamagg±varaºa½ viya. Vinibaddho m±navasen±ti n±n±vidhena m±n±tim±navasena n±n±vidhe ±rammaºe baddho hutv± tiµµhati. Par±maµµho diµµhivasen±ti dv±saµµhidiµµh²na½ vasena par±maµµho ±masitv± gahito. Vikkhepagato uddhaccavasen±ti ±rammaºe asantiµµhanavasena cittavikkhepa½ patto upagato. Aniµµhaªgato vicikicch±vasen±ti ratanattay±d²su kaªkh±saªkh±t±ya vicikicch±ya vasena sanniµµh±na½ appatto. Th±magato anusayavasen±ti dunn²haraºa-appah²n±nusayavasena thirabh±va½ patto upagato hutv± tiµµhati. R³p³payanti taºh±diµµh³payavasena r³pa½ upagantv± ±rammaºa½ katv±. Viññ±ºa½ tiµµham±na½ tiµµhat²ti tasmi½ ±rammaºe r³p±rammaºa½ viññ±ºa½ tiµµhanta½ tiµµhati. R³p±rammaºa½ r³papatiµµhanti r³pameva ±rammaºa½ ±lambitv± r³pameva patiµµha½ katv±. Nand³pasecananti sapp²tikataºhodakena ±sitta½ viññ±ºa½. Vuddhinti vuddhibh±va½. Vir³¼hinti javanavasena uparito vir³¼hibh±va½. Vepullanti tad±rammaºavasena vepulla½. Atthi r±goti-±d²ni lobhasseva n±m±ni. So hi rañjanavasena r±go, nandanavasena nand², taºh±yanavasena taºh±ti vuccati. Patiµµhita½ tattha viññ±ºa½ vir³¼hanti kamma½ jav±petv± paµisandhi-±ka¹¹hanasamatthat±ya patiµµhitañceva vir³¼hañca. Yatth±ti tebh³makavaµµe bhumma½. Sabbattha v± purimapade eta½ bhumma½. Atthi tattha saªkh±r±na½ vuddh²ti ida½ imasmi½ vip±kavaµµe µhitassa ±yati½ vaµµahetuke saªkh±re sandh±ya vutta½. Yattha atthi ±yati½ punabbhav±bhinibbatt²ti yasmi½ µh±ne ±yati½ punabbhav±bhinibbatti atthi. Tattha purimasutta½ r³p±di-±rammaºalagganavasena vutta½, dutiyasutta½ tadev±rammaºa½ abhinandanavasena vutta½, tatiya½ viññ±ºapatiµµh±navasena vutta½, catuttha½ catubbidha-±h±ravasena, kusal±kusalaviññ±ºapatiµµh±navasena vuttanti ñ±tabba½. Yebhuyyen±ti p±yena. Muyhant²ti moha½ ±pajjanti. Sammuyhant²ti visesena muyhanti. Sampamuyhant²ti sabb±k±rena muyhanti. Atha v± r³p±rammaºa½ paµicca muyhanti, sadd±rammaºa½ paµicca sammuyhanti, mut±rammaºa½ paµicca sampamuyhanti. Avijj±ya andh²kat±ti aµµhasu µh±nesu aññ±º±ya avijj±ya andh²kat±. “Gat±”ti v± p±µho, andhabh±va½ upagat±ti attho. Pag±¼hoti paviµµho. Og±¼hoti heµµh±bh±ga½ paviµµho. Ajjhog±¼hoti adhi-og±hitv± avattharitv± visesena paviµµho nimuggoti adhomukha½ hutv± paviµµho. Atha v± dassanasa½saggena og±¼ho. Savanasa½saggena ajjhog±¼ho. Vacanasa½saggena nimuggo. Sappurisasa½saggavirahito v± og±¼ho. Saddhammasevanavirahito v± ajjhog±¼ho. Dhamm±nudhammapaµipattivirahito v± nimuggo. Vivek±ti vivitti, viviccana½ v± viveko. Tayoti gaºanaparicchedo. K±yavivekoti k±yena vivitti, vin± apasakkana½. Cittavivek±d²supi eseva nayo. Idha bhikkh³ti imasmi½ s±sane. Sa½s±re bhaya½ ikkhanato bhikkhu. Vivittanti suñña½, appasadda½ appanigghosanti attho. Etadeva hi sandh±ya vibhaªge “vivittanti santike cepi sen±sana½ hoti, tañca an±kiººa½ gahaµµhehi pabbajitehi, tena ta½ vivittan”ti (vibha. 526) vutta½. Seti ceva ±sati ca etth±ti sen±sana½, mañcap²µh±d²nametamadhivacana½. Ten±ha–
“Sen±sananti mañcopi sen±sana½, p²µhampi… bhisipi… bibbohanampi… vih±ropi… a¹¹hayogopi… p±s±dopi… aµµopi… m±¼opi… leºampi… guh±pi… rukkham³lampi… ve¼ugumbopi… yattha v± pana bhikkh³ paµikkamanti, sabbameta½ sen±sanan”ti (vibha. 527).
Api ca vih±ro a¹¹hayogo p±s±do hammiya½ guh±ti ida½ vih±rasen±sana½ n±ma. Mañco p²µha½ bhisi bibbohananti ida½ mañcap²µhasen±sana½ n±ma. Cimilik± cammakhaº¹o tiºasanth±ro paººasanth±roti ida½ santhatasen±sana½ n±ma. Yattha v± pana bhikkh³ paµikkamanti, ida½ ok±sasen±sana½ n±m±ti eva½ catubbidha½ sen±sana½ hoti. Ta½ sabbampi sen±sanaggahaºena gahitameva. Idha panassa sakuºasadisassa c±tuddisassa bhikkhuno anucchavikasen±sana½ dassento “arañña½ rukkham³lan”ti-±dim±ha. Tattha araññanti “nikkhamitv± bahi indakh²l± sabbameta½ araññan”ti (vibha. 529) ida½ bhikkhun²na½ vasena ±gata½. “¾raññaka½ n±ma sen±sana½ pañcadhanusatika½ pacchiman”ti (p±r±. 654) ida½ pana imassa bhikkhuno anur³pa½. Tassa lakkhaºa½ visuddhimagge dhutaªganiddese (visuddhi. 1.31) vutta½. Rukkham³lanti ya½kiñci santacch±ya½ vivitta½ rukkham³la½. Pabbatanti sela½. Tattha hi udakasoº¹²su udakakicca½ katv± s²t±ya rukkhacch±y±ya nisinnassa n±n±dis±su kh±yam±n±su s²tena v±tena b²jiyam±nassa citta½ ekagga½ hoti. Kandaranti ka½ vuccati udaka½, tena d±rita½, udakena bhinna½ pabbatapadesa½. Ya½ “nad²tumban”tipi “nad²kuñjan”tipi vadanti. Tattha hi rajatapaµµasadis± v±luk± hoti, matthake maºivit±na½ viya vanagahana½, maºikhandhasadisa½ udaka½ sandati. Evar³pa½ kandara½ oruyha p±n²ya½ pivitv± gatt±ni s²t±ni katv± v±luka½ uss±petv± pa½suk³lac²vara½ paññapetv± nisinnassa samaºadhamma½ karoto citta½ ekagga½ hoti. Giriguhanti dvinna½ pabbat±na½ antara½, ekasmi½yeva v± umaªgasadisa½ mah±vivara½. Sus±nalakkhaºa½ visuddhimagge (visuddhi. 1.34) vutta½.