Chakhattiyakammavaººan±

J±likum±ro mucalindasarat²re khandh±v±ra½ niv±s±petv± cuddasa rathasahass±ni ±gatamagg±bhimukh±neva µhap±petv± tasmi½ tasmi½ padese s²habyagghad²pi-±d²su ±rakkha½ sa½vidahi. Hatthi-±d²na½ saddo mah± ahosi. Atha mah±satto ta½ sadda½ sutv± “ki½ nu kho me pacc±mitt± mama pitara½ gh±tetv± mamatth±ya ±gat±”ti maraºabhayabh²to maddi½ ±d±ya pabbata½ ±ruyha sena½ olokesi. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2368. “Tesa½ sutv±na nigghosa½, bh²to vessantaro ahu;
pabbata½ abhiruhitv±, bh²to sena½ udikkhati.
2369. “Iªgha maddi nis±mehi, nigghoso y±diso vane;
±j±n²y± hasiyanti, dhajagg±ni ca dissare.
2370. “Ime n³na araññasmi½, migasaªgh±ni luddak±;
v±gur±hi parikkhippa, sobbha½ p±tetv± t±vade;
vikkosam±n± tibb±hi, hanti nesa½ vara½ vara½.
2371. “Yath± maya½ ad³sak±, araññe avaruddhak±;
amittahatthatta½ gat±, passa dubbalagh±takan”ti.
Tattha iªgh±ti codanatthe nip±to. Nis±meh²ti sakasen± v± parasen± v±ti olokehi upadh±rehi. “Ime n³na araññasmin”ti-±d²na½ a¹¹hateyyag±th±na½ evamatthasambandho veditabbo “maddi yath± araññamhi migasaªgh±ni luddak± v±gur±hi parikkhippa atha v± pana sobbha½ p±tetv± t±vadeva ‘hanatha, are, duµµhamige’ti vikkosam±n± tibb±hi migam±raºasatt²hi nesa½ mig±na½ vara½ vara½ th³la½ th³la½ hananti, ime ca n³na tatheva amhe asabbh±hi v±c±hi vikkosam±n± tibb±ti satt²hi hanissanti, mayañca ad³sak± araññe avaruddhak± raµµh± pabb±jit± vane vas±ma, eva½ santepi amitt±na½ hatthatta½ gat±, passa dubbalagh±takan”ti. Eva½ so maraºabhayena paridevi.
S± tassa vacana½ sutv± sena½ oloketv± “sakasen±ya bhavitabban”ti mah±satta½ ass±sent² ima½ g±tham±ha–
2372. “Amitt± nappas±heyyu½, agg²va udakaººave;
tadeva tva½ vicintehi, api sotthi ito siy±”ti.
Tattha agg²va udakaººaveti yath± tiºukk±d²na½ vasena upan²to aggi aººavasaªkh±t±ni puthulagambh²r±ni udak±ni nappasahati, t±petu½ na sakkoti tath± ta½ amitt± nappasaheyyu½ n±bhibhavissanti. Tadev±ti ya½ sakkena tuyha½ vara½ datv± “mah±r±ja, na cirasseva te pit± ehit²”ti vutta½, tadeva tva½ vicintehi, api n±ma ito balak±yato amh±ka½ sotthi siy±ti mah±satta½ ass±sesi.
Atha mah±satto soka½ tanuka½ katv± t±ya saddhi½ pabbat± oruyha paººas±l±dv±re nis²di, itar±pi attano paººas±l±dv±re nis²di. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2373. “Tato vessantaro r±j±, orohitv±na pabbat±;
nis²di paººas±l±ya½, da¼ha½ katv±na m±nasan”ti.
Tattha da¼ha½ katv±na m±nasanti maya½ pabbajit± n±ma, amh±ka½ ko ki½ karissat²ti thira½ hadaya½ katv± nis²di.
Tasmi½ khaºe sañjayo r±j± devi½ ±mantetv±– “bhadde, phussati amhesu sabbesu ekato gatesu soko mah± bhavissati, paµhama½ t±va aha½ gacch±mi, tato ‘id±ni soka½ vinodetv± nisinn± bhavissant²’ti sallakkhetv± tva½ mahantena pariv±rena ±gaccheyy±si. Atha thoka½ k±la½ v²tin±metv± j±likaºh±jin± pacchato ±gacchant³”ti vatv± ratha½ nivatt±petv± ±gatamagg±bhimukha½ katv± tattha tattha ±rakkha½ sa½vidahitv± alaªkatahatthikkhandhato oruyha puttassa santika½ agam±si. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2374. “Nivattayitv±na ratha½, vuµµhapetv±na seniyo;
eka½ araññe viharanta½, pit± putta½ up±gami.
2375. “Hatthikkhandhato oruyha, eka½so pañjal²kato;
parikiººo amaccehi, putta½ siñcitum±gami.
2376. “Tatthaddasa kum±ra½ so, rammar³pa½ sam±hita½;
nisinna½ paººas±l±ya½, jh±yanta½ akutobhayan”ti.
Tattha vuµµhapetv±na seniyoti ±rakkhatth±ya balak±ye µhapetv±. Eka½soti eka½sakata-uttar±saªgo. Siñcitum±gam²ti rajje abhisiñcitu½ up±gami. Rammar³panti anañjita½ amaº¹ita½.
2377. “Tañca disv±na ±yanta½, pitara½ puttagiddhina½;
vessantaro ca madd² ca, paccuggantv± avandisu½.
2378. “Madd² ca siras± p±de, sasurass±bhiv±dayi;
madd² ahañhi te deva, p±de vand±mi te suºh±;
te su tattha palissajja, p±ºin± parimajjath±”ti.
Tattha p±de vand±mi te suºh±ti aha½, deva, tava suºh± p±de vand±m²ti eva½ vatv± vandi. Te su tatth±ti te ubhopi jane tasmi½ sakkadattiye assame palissajitv± hadaye nipajj±petv± s²se paricumbitv± mudukena p±ºin± parimajjatha, piµµhiyo nesa½ parimajji.
Tato roditv± paridevitv± r±j± soke parinibbute tehi saddhi½ paµisanth±ra½ karonto ±ha–
2379. “Kacci vo kusala½ putta, kacci putta an±maya½;
kacci uñchena y±petha, kacci m³laphal± bah³.
2380. “Kacci ¹a½s± makas± ca, appameva sar²sap±;
vane v±¼amig±kiººe, kacci hi½s± na vijjat²”ti.
Pitu vacana½ sutv± mah±satto ±ha–
2381. “Atthi no j²vik± deva, s± ca y±disak²dis±;
kasir± j²vik± homa, uñch±cariy±ya j²vita½.
2382. “Aniddhina½ mah±r±ja, dametassa½va s±rathi;
tyamh± aniddhik± dant±, asamiddhi dameti no.
2383. “Api no kis±ni ma½s±ni, pitu m±tu adassan±;
avaruddh±na½ mah±r±ja, araññe j²vasokinan”ti.
Tattha y±disak²dis±ti y± v± s± v±, l±mak±ti attho. Kasir± j²vik± hom±ti t±ta, amh±ka½ uñch±cariy±ya j²vita½ n±ma kiccha½, dukkh± no j²vik± ahosi. Aniddhinanti mah±r±ja, aniddhi½ asamiddhi½ daliddapurisa½ n±ma s±va aniddhi cheko s±rathi assa½ viya dameti, nibbisevana½ karoti, te maya½ idha vasant± aniddhik± dant± nibbisevan± kat±, asamiddhiyeva no damet²ti. “Dametha no”tipi p±µho, damayittha noti attho. J²vasokinanti avigatasok±na½ araññe vasant±na½ ki½ n±ma amh±ka½ sukhanti vadati.
Evañca pana vatv± puna putt±na½ pavatti½ pucchanto ±ha–
2384. “Yepi te siviseµµhassa, d±y±d±pattam±nas±;
j±l² kaºh±jin± cubho, br±hmaºassa vas±nug±;
acc±yikassa luddassa, yo ne g±vova sumbhati.
2385. “Te r±japuttiy± putte, yadi j±n±tha sa½satha;
pariy±puº±tha no khippa½, sappadaµµha½va m±ºavan”ti.
Tattha d±y±d±pattam±nas±ti mah±r±ja, yepi te tava siviseµµhassa d±y±d± apattam±nas± asampuººamanorath± hutv± br±hmaºassa vas±nug± j±t±, te dve kum±re yo br±hmaºo g±vova sumbhati paharati, te r±japuttiy± putte yadi diµµhavasena v± sutavasena v± j±n±tha sa½satha. Sappadaµµha½va m±ºavanti visanimmadanatth±ya sappadaµµha½ m±ºava½ tikicchant± viya khippa½ no pariy±puº±tha katheth±ti vadati.
R±j± ±ha–
2386. “Ubho kum±r± nikk²t±, j±l² kaºh±jin± cubho;
br±hmaºassa dhana½ datv±, putta m± bh±yi assas±”ti.
Tattha nikk²t±ti nikkaya½ datv± gahit±.
Ta½ sutv± mah±satto paµiladdhass±so pitar± saddhi½ paµisanth±ramak±si–
2387. “Kacci nu t±ta kusala½, kacci t±ta an±maya½;
kacci nu t±ta me m±tu, cakkhu na parih±yat²”ti.
Tattha cakkhu na parih±yat²ti puttasokena rodantiy± cakkhu na parih±yat²ti.
R±j± ±ha–
2388. “Kusalañceva me putta, atho putta an±maya½;
atho ca putta te m±tu, cakkhu na parih±yat²”ti.
Bodhisatto ±ha–
2389. “Kacci aroga½ yogga½ te, kacci vahati v±hana½;
kacci ph²to janapado, kacci vuµµhi na chijjat²”ti.
Tattha vuµµh²ti vuµµhidh±r±.
R±j± ±ha–
2390. “Atho aroga½ yogga½ me, atho vahati v±hana½;
atho ph²to janapado, atho vuµµhi na chijjat²”ti.
Eva½ tesa½ sallapant±naññeva phussat² dev² “id±ni soka½ tanuka½ katv± nisinn± bhavissant²”ti sallakkhetv± mah±pariv±rena saddhi½ puttassa santika½ agam±si. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2391. “Icceva½ mantayant±na½, m±t± nesa½ adissatha;
r±japutt² giridv±re, pattik± anup±han±.
2392. “Tañca disv±na ±yanti½, m±tara½ puttagiddhini½;
vessantaro ca madd² ca, paccuggantv± avandisu½.
2393. “Madd² ca siras± p±de, sassuy± abhiv±dayi;
madd² ahañhi te ayye, p±de vand±mi te suºh±”ti.
Tesa½ phussatidevi½ vanditv± µhitak±le puttak± kum±rakum±rik±hi parivut± ±gami½su. Madd² ca tesa½ ±gamanamagga½ olokent²yeva aµµh±si. S± te sotthin± ±gacchante disv± sakabh±vena saºµh±tu½ asakkont² taruºavacch± viya g±v² paridevam±n± tato p±y±si. Tepi ta½ disv± paridevant± m±tar±bhimukh±va padh±vi½su. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2394. “Maddiñca puttak± disv±, d³rato sotthim±gat±;
kandant± mabhidh±vi½su, vacchab±l±va m±tara½.
2395. “Madd² ca puttake disv±, d³rato sotthim±gate;
v±ruº²va pavedhent², thanadh±r±bhisiñcath±”ti.
Tattha kandant± mabhidh±vi½s³ti kandant± abhidh±vi½su. V±ruº²v±ti yakkh±viµµh± ikkhaºik± viya pavedham±n± thanadh±r± abhisiñcath±ti.
S± kira mah±saddena paridevitv± kampam±n± visaññ² hutv± d²ghato pathaviya½ pati. Kum±r±pi vegen±gantv± visaññino hutv± m±tu upariyeva pati½su. Tasmi½ khaºe tass± dv²hi thanehi dve kh²radh±r± nikkhamitv± tesa½ mukheyeva pavisi½su. Sace kira ettako ass±so n±bhavissa, dve kum±r± sukkhahaday± hutv± addh± nassissanti. Vessantaropi piyaputte disv± soka½ sandh±retu½ asakkonto visaññ² hutv± tattheva pati. M±t±pitaropissa visaññino hutv± tattheva pati½su, tath± sahaj±t± saµµhisahass± amacc±. Ta½ k±ruñña½ passantesu ekopi sakabh±vena saºµh±tu½ n±sakkhi. Sakala½ assamapada½ yugantav±tena pamaddita½ viya s±lavana½ ahosi. Tasmi½ khaºe pabbat± nadi½su, mah±pathav² kampi, mah±samuddo saªkhubhi, sineru girir±j± onami. Cha k±m±vacaradevalok± ekakol±hal± ahesu½.
Sakko devar±j± “cha khattiy± saparis± visaññino j±t±, tesu ekopi uµµh±ya kassaci sar²re udaka½ siñcitu½ samattho n±ma natthi, aha½ d±ni imesa½ pokkharavassa½ vass±pess±m²”ti cintetv± chakhattiyasam±game pokkharavassa½ vass±pesi. Tattha ye temituk±m±, te tementi, atemituk±m±na½ upari ekabindumattampi na patati, padumapattato udaka½ viya nivattitv± gacchati. Iti pokkharavane patita½ vassa½ viya ta½ vassa½ ahosi. Cha khattiy± ass±sa½ paµilabhi½su. Mah±jano tampi disv± “aho acchariya½, aho abbhuta½ evar³pe ñ±tisam±game pokkharavassa½ vassi, mah±pathav² kamp²”ti acchariya½ pavedesi. Tamattha½ pak±sento satth± ±ha–
2396. “Sam±gat±na½ ñ±t²na½, mah±ghoso aj±yatha;
pabbat± saman±di½su, mah² pakampit± ahu.
2397. “Vuµµhidh±ra½ pavattento, devo p±vassi t±vade;
atha vessantaro r±j±, ñ±t²hi samagacchatha.
2398. “Natt±ro suºis± putto, r±j± dev² ca ekato;
yad± sam±gat± ±su½, tad±si lomaha½sana½.
2399. “Pañjalik± tassa y±canti, rodant± bherave vane;
vessantarañca maddiñca, sabbe raµµh± sam±gat±;
tva½ nosi issaro r±j±, rajja½ k±retha no ubho”ti.
Tattha ghosoti k±ruññaghoso. Pañjalik±ti sabbe n±gar± ceva negam± ca j±napad± ca paggahitañjalik± hutv±. Tassa y±cant²ti tassa p±desu patitv± roditv± kanditv± “deva, tva½ no s±mi issaro, pit± te idheva abhisiñcitv± nagara½ netuk±mo, kulasantaka½ setacchatta½ paµicchath±”ti y±ci½su.

Chakhattiyakammavaººan± niµµhit±.