6. ¾s²savaggo
[51] 1. Mah±s²lavaj±takavaººan±
¾s²setheva purisoti ida½ satth± jetavane viharanto ossaµµhav²riya½ bhikkhu½ ±rabbha kathesi. Tañhi satth± “sacca½ kira tva½ bhikkhu ossaµµhav²riyos²”ti pucchi. “¾ma, bhante”ti ca vutte “kasm± tva½ bhikkhu evar³pe niyy±nikas±sane pabbajitv± v²riya½ ossaji, pubbe paº¹it± rajj± parih±yitv±pi attano v²riye µhatv±va naµµhampi yasa½ puna upp±dayi½s³”ti vatv± at²ta½ ±hari. At²te b±r±ºasiya½ brahmadatte rajja½ k±rente bodhisatto rañño aggamahesiy± kucchimhi nibbatto. Tassa n±maggahaºadivase “s²lavakum±ro”ti n±ma½ aka½su. So so¼asavassuddesikova sabbasippesu nipphatti½ patv± aparabh±ge pitu accayena rajje patiµµhito mah±s²lavar±j± n±ma ahosi dhammiko dhammar±j±. So nagarassa cat³su dv±resu catasso, majjhe eka½, nivesanadv±re ekanti nicca½ cha d±nas±l±yo k±r±petv± kapaºaddhik±na½ d±na½ deti, s²la½ rakkhati, uposathakamma½ karoti, khantimett±nuddayasampanno aªke nisinna½ putta½ paritosayam±no viya sabbasatte paritosayam±no dhammena rajja½ k±reti. Tasseko amacco antepure padubbhitv± aparabh±ge p±kaµo j±to. Amacc± rañño ±rocesu½. R±j± pariggaºhanto attan± paccakkhato ñatv± ta½ amacca½ pakkos±petv± “andhab±la ayutta½ te kata½, na tva½ mama vijite vasitu½ arahasi, attano dhanañca puttad±re ca gahetv± aññattha y±h²”ti raµµh± pabb±jesi. So nikkhamitv± k±siraµµha½ atikkamma kosalajanapada½ gantv± kosalar±j±na½ upaµµhahanto anukkamena rañño abbhantariko viss±siko j±to. So ekadivasa½ kosalar±j±na½ ±ha– “deva b±r±ºasirajja½ n±ma nimmakkhikamadhupaµalasadisa½, r±j± atimuduko, appeneva balav±hanena sakk± b±r±ºasirajja½ gaºhitun”ti. R±j± tassa vacana½ sutv± “b±r±ºasirajja½ n±ma mah±, ayañca ‘appeneva balav±hanena sakk± b±r±ºasirajja½ gaºhitun’ti ±ha, ki½ nu kho pana payuttakacoro siy±”ti cintetv± “payuttakosi maññe”ti ±ha. “N±ha½, deva, payuttako, saccameva vad±mi. Sace me na saddahatha, manusse pesetv± paccantag±ma½ han±petha, te manusse gahetv± attano santika½ n²te dhana½ datv± vissajjessat²”ti. R±j± “aya½ ativiya s³ro hutv± vadati, v²ma½siss±mi t±v±”ti attano purise pesetv± paccantag±ma½ han±pesi. Manuss± te core gahetv± b±r±ºasirañño dassesu½. R±j± te disv± “t±t±, kasm± g±ma½ hanath±”ti pucchi. “J²vitu½ asakkont±, dev±”ti vutte r±j± “atha kasm± mama santika½ n±gamittha, itod±ni paµµh±ya evar³pa½ kamma½ m± karitth±”ti tesa½ dhana½ datv± vissajjesi. Te gantv± kosalarañño ta½ pavatti½ ±rocesu½. So ettaken±pi gantu½ avisahanto puna majjhejanapada½ han±pesi. Tepi core r±j± tatheva dhana½ datv± vissajjesi. So ettaken±pi agantv± puna pesetv± antarav²thiya½ vilump±pesi, r±j± tesampi cor±na½ dhana½ datv± vissajjesiyeva. Tad± kosalar±j± “ativiya dhammiko r±j±”ti ñatv± “b±r±ºasirajja½ gahess±m²”ti balav±hana½ ±d±ya niyy±si. Tad± pana b±r±ºasirañño mattav±raºepi abhimukha½ ±gacchante anivattanadhamm± asaniy±pi s²se patantiy± asantasanasabh±v± s²lavamah±r±jassa ruciy± sati sakalajambud²pe rajja½ gahetu½ samatth± sahassamatt± abhejjavaras³r± mah±yodh± honti. Te “kosalar±j± ±gacchat²”ti sutv± r±j±na½ upasaªkamitv± “deva, kosalar±j± kira ‘b±r±ºasirajja½ gaºhiss±m²’ti ±gacchati, gacch±ma, na½ amh±ka½ rajjas²ma½ anokkantameva pothetv± gaºh±m±”ti vadi½su. R±j± “t±t±, ma½ niss±ya aññesa½ kilamanakicca½ natthi, rajjatthiko rajja½ gaºh±tu, m±gamitth±”ti niv±resi. Kosalar±j± rajjas²ma½ atikkamitv± janapadamajjha½ p±visi. Amacc± punapi r±j±na½ upasaªkamitv± tatheva vadi½su, r±j± purimanayeneva niv±resi. Kosalar±j± bahinagare µhatv± “rajja½ v± detu yuddha½ v±”ti s²lavamah±r±jassa s±sana½ pesesi. R±j± ta½ sutv± “natthi may± saddhi½ yuddha½, rajja½ gaºh±t³”ti paµis±sana½ pesesi. Punapi amacc± r±j±na½ upasaªkamitv± “deva, na maya½ kosalarañño nagara½ pavisitu½ dema, bahinagareyeva na½ pothetv± gaºh±m±”ti ±ha½su, r±j± purimanayeneva niv±retv± nagaradv±r±ni vivar±petv± saddhi½ amaccasahassena mah±tale pallaªkamajjhe nis²di. Kosalar±j± mahantena balav±hanena b±r±ºasi½ p±visi. So ekampi paµisattu½ apassanto rañño nivesanadv±ra½ gantv± amaccagaºaparivuto ap±rutadv±re nivesane alaªkatapaµiyatta½ mah±tala½ ±ruyha nisinna½ nir±par±dha½ s²lavamah±r±j±na½ saddhi½ amaccasahassena gaºh±petv± “gacchatha, ima½ r±j±na½ saddhi½ amaccehi pacch±b±ha½ g±¼habandhana½ bandhitv± ±makasus±na½ netv± galappam±ºe ±v±µe khanitv± yath± ekopi hattha½ ukkhipitu½ na sakkoti, eva½ pa½su½ pakkhipitv± nikhanatha, ratti½ siªg±l± ±gantv± etesa½ k±tabbayuttaka½ karissant²”ti ±ha. Manuss± corarañño ±ºa½ sutv± r±j±na½ saddhi½ amaccehi pacch±b±ha½ g±¼habandhana½ bandhitv± nikkhami½su. Tasmimpi k±le s²lavamah±r±j± corarañño ±gh±tamattampi n±k±si. Tesupi amaccesu eva½ bandhitv± n²yam±nesu ekopi rañño vacana½ bhinditu½ samattho n±ma n±hosi. Eva½ suvin²t± kirassa paris±. Atha te r±japuris± s±macca½ s²lavamah±r±j±na½ ±makasus±na½ netv± galappam±ºe ±v±µe khanitv± s²lavamah±r±j±na½ majjhe ubhosu passesu sesa-amacceti eva½ sabbepi ±v±µesu ot±retv± pa½su½ ±kiritv± ghana½ ±koµetv± agama½su. Tad± s²lavamah±r±j± amacce ±mantetv± “corarañño upari kopa½ akatv± metta½ eva bh±vetha, t±t±”ti ovadi. Atha a¹¹harattasamaye “manussama½sa½ kh±diss±m±”ti siªg±l± ±gami½su. Te disv± r±j± ca amacc± ca ekappah±reneva saddamaka½su, siªg±l± bh²t± pal±yi½su. Te nivattitv± olokent± pacchato kassaci an±gamanabh±va½ ñatv± puna pacc±gami½su. Itarepi tatheva saddamaka½su. Eva½ y±vatatiya½ pal±yitv± puna olokent± tesu ekassapi an±gamanabh±va½ ñatv± “vajjhappatt± ete bhavissant²”ti s³r± hutv± nivattitv± puna tesu sadda½ karontesupi na pal±yi½su. Jeµµhakasiªg±lo r±j±na½ upagañchi, ses± siªg±l± ses±na½ amacc±na½ santika½ agama½su. Up±yakusalo r±j± tassa attano santika½ ±gatabh±va½ ñatv± ¹a½situ½ ok±sa½ dento viya g²va½ ukkhipitv± ta½ g²v±ya ¹a½sam±na½ hanukaµµhikena ±ka¹¹hitv± yante pakkhipitv± viya g±¼ha½ gaºhi, n±gabalena raññ± hanukaµµhikena ±ka¹¹hitv± g²v±ya g±¼ha½ gahitasiªg±lo att±na½ mocetu½ asakkonto maraºabhayatajjito mah±virava½ viravi. Avases± siªg±l± tassa ta½ aµµassara½ sutv± “ekena purisena suggahito bhavissat²”ti amacce upasaªkamitu½ asakkont± maraºabhayatajjit± sabbe pal±yi½su. Rañño hanukaµµhikena da¼ha½ katv± gahitasiªg±le apar±para½ sañcarante pa½su sithil± ahosi. Sopi siªg±lo maraºabhayabh²to cat³hi p±dehi rañño uparibh±ge pa½su½ apaby³hi, r±j± pa½suno sithilabh±va½ ñatv± siªg±la½ vissajjetv± n±gabalo th±masampanno apar±para½ sañcaranto ubho hatthe ukkhipitv± ±v±µamukhavaµµiya½ olubbha v±tacchinnaval±hako viya nikkhamitv± µhito amacce ass±setv± pa½su½ viy³hitv± sabbe uddharitv± amaccaparivuto ±makasus±ne aµµh±si. Tasmi½ samaye manuss± eka½ matamanussa½ ±makasus±ne cha¹¹ent± dvinna½ yakkh±na½ s²mantarik±ya cha¹¹esu½. Te yakkh± ta½ matamanussa½ bh±jetu½ asakkont± “na maya½ ima½ bh±jetu½ sakkoma, aya½ s²lavar±j± dhammiko, esa no bh±jetv± dassati, etassa santika½ gacch±m±”ti ta½ matamanussa½ p±de gahetv± ±ka¹¹hant± rañño santika½ gantv± “deva, amh±ka½ ima½ mataka½ bh±jetv± deh²”ti ±ha½su. “Bho yakkh±, aha½ ima½ tumh±ka½ bh±jetv± dadeyya½, aparisuddho panamhi, nh±yiss±mi t±v±”ti. Yakkh± corarañño µhapita½ v±sita-udaka½ attano ±nubh±vena ±haritv± rañño nh±natth±ya ada½su. Nhatv± µhitassa sa½haritv± µhapite corarañño s±µake ±haritv± ada½su, te niv±setv± µhitassa catujj±tiyagandhasamugga½ ±haritv± ada½su, gandhe vilimpitv± µhitassa suvaººasamugge maºit±lavaºµesu µhapit±ni n±n±pupph±ni ±haritv± ada½su. Pupph±ni pi¼andhitv± µhitak±le “añña½ ki½ karom±”ti pucchi½su. R±j± attano ch±tak±k±ra½ dassesi, te gantv± corarañño samp±dita½ n±naggarasabhojana½ ±haritv± ada½su, r±j± nh±t±nulitto sumaº¹itappas±dhito n±naggarasabhojana½ bhuñji. Yakkh± corarañño µhapita½ v±sitap±n²ya½ suvaººabhiªk±reneva suvaººasarakenapi saddhi½ ±hari½su. Athassa p±n²ya½ pivitv± mukha½ vikkh±letv± hatthe dhovitv± µhitak±le corarañño samp±dita½ pañcasugandhikasuparibh±vita½ tamb³la½ ±haritv± ada½su. Ta½ kh±ditv± µhitak±le “añña½ ki½ karom±”ti pucchi½su. Gantv± corarañño uss²sake nikkhitta½ maªgalakhagga½ ±harath±ti. Tampi gantv± ±hari½su. R±j± ta½ khagga½ gahetv± ta½ matamanussa½ ujuka½ µhap±petv± matthakamajjhe asin± paharitv± dve koµµh±se katv± dvinna½ yakkh±na½ samavibhattameva vibhajitv± ad±si, datv± ca pana khagga½ dhovitv± sannayhitv± aµµh±si. Atha te yakkh± manussama½sa½ kh±ditv± suhit± hutv± tuµµhacitt± “añña½ te, mah±r±ja, ki½ karom±”ti pucchi½su. Tena hi tumhe attano ±nubh±vena ma½ corarañño sirigabbhe ot±retha, ime ca amacce attano attano gehesu patiµµh±peth±ti. Te “s±dhu dev±”ti sampaµicchitv± tath± aka½su. Tasmi½ samaye corar±j± alaªkatasirigabbhe sirisayanapiµµhe nipanno nidd±yati. R±j± tassa pamattassa nidd±yantassa khaggatalena udara½ pahari. So bh²to pabujjhitv± d²p±lokena s²lavamah±r±j±na½ sañj±nitv± sayan± uµµh±ya sati½ upaµµhapetv± µhito r±j±na½ ±ha “mah±r±ja, evar³p±ya rattiy± gahit±rakkhe pihitadv±re bhavane ±rakkhamanussehi nirok±se µh±ne khagga½ sannayhitv± alaªkatapaµiyatto katha½ n±ma tva½ ima½ sayanapiµµha½ ±gatos²”ti. R±j± attano ±gaman±k±ra½ sabba½ vitth±rato kathesi. Ta½ sutv± corar±j± sa½viggam±naso “mah±r±ja, aha½ manussabh³topi sam±no tumh±ka½ guºe na j±n±mi, paresa½ lohitama½sakh±dakehi pana kakkha¼ehi pharusehi yakkhehi tava guº± ñ±t±, na d±n±ha½, narinda evar³pe s²lasampanne tayi dubbhiss±m²”ti khagga½ ±d±ya sapatha½ katv± r±j±na½ kham±petv± mah±sayane nipajj±petv± attan± khuddakamañcake nipajjitv± pabh±t±ya rattiy± uµµhite s³riye bheri½ car±petv± sabbaseniyo ca amaccabr±hmaºagahapatike ca sannip±t±petv± tesa½ purato ±k±se puººacanda½ ukkhipanto viya s²lavarañño guºe kathetv± parisamajjheyeva puna r±j±na½ kham±petv± rajja½ paµicch±petv± “mah±r±ja, ito paµµh±ya tumh±ka½ uppanno cor³paddavo mayha½ bh±ro, may± gahit±rakkh± tumhe rajja½ karoth±”ti vatv± pesuññak±rakassa ±ºa½ k±retv± attano balav±hana½ ±d±ya sakaraµµhameva gato. S²lavar±j±pi kho alaªkatapaµiyatto setacchattassa heµµh± sarabhap±dake kañcanapallaªke nisinno attano sampatti½ oloketv± “ayañca evar³p± sampatti amaccasahassassa ca j²vitapaµil±bho mayi v²riya½ akaronte na kiñci abhavissa, v²riyabalena pan±ha½ naµµhañca ima½ yasa½ paµilabhi½, amaccasahassassa ca j²vitad±na½ ad±si½, ±saccheda½ vata akatv± v²riyameva kattabba½. Katav²riyassa hi phala½ n±ma eva½ samijjhat²”ti cintetv± ud±navasena ima½ g±tham±ha–
51. “¾s²setheva puriso, na nibbindeyya paº¹ito;
pass±mi voha½ att±na½, yath± icchi½ tath± ah³”ti.
Tattha ±s²sethev±ti “ev±ha½ v²riya½ ±rabhanto imamh± dukkh± mucciss±m²”ti attano v²riyabalena ±sa½ karotheva. Na nibbindeyya paº¹itoti paº¹ito up±yakusalo yuttaµµh±ne v²riya½ karonto “aha½ imassa v²riyassa phala½ na labhiss±m²”ti na ukkaºµheyya, ±saccheda½ kareyy±ti attho. Pass±mi voha½ att±nanti ettha voti nip±tamatta½ aha½ ajja att±na½ pass±mi. Yath± icchi½ tath± ah³ti ahañhi ±v±µe nikh±to tamh± dukkh± muccitv± puna attano rajjasampatti½ icchi½, so aha½ ima½ sampatti½ patta½ att±na½ pass±mi. Yathev±ha½ pubbe icchi½, tatheva me att± j±toti. Eva½ bodhisatto “aho vata bho s²lasampann±na½ v²riyaphala½ n±ma samijjhat²”ti im±ya g±th±ya ud±na½ ud±netv± y±vaj²va½ puññ±ni katv± yath±kamma½ gato. Satth±pi ima½ dhammadesana½ ±haritv± sacc±ni pak±sesi, saccapariyos±ne ossaµµhav²riyo bhikkhu arahatte patiµµh±si. Satth± anusandhi½ ghaµetv± j±taka½ samodh±nesi– “tad± paduµµh±macco devadatto ahosi, amaccasahassa½ buddhaparis±, s²lavamah±r±j± pana ahameva ahosin”ti.
Mah±s²lavaj±takavaººan± paµham±.