K³janti n±n±madhurassarehi, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Suv±dik± nekadij± manuññ±, vicittapattehi vir±jam±n±;
girimhi µhatv± abhin±dayanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Suphullapupph±karam±bhikiºº± sugandhan±n±dalalaªkat± ca;
gir² virocanti dis± samant±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Jal±say± nekasugandhagandh±, surinda-uyy±najal±say±va;
savanti najjo suvir±jam±n±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicittatitthehi alaªkat± ca, manuññan±n±migapakkhip±s±;
najjo virocanti susandam±n±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Ubhosu passesu jal±sayesu, supupphit± c±rusugandharukkh±;
vibh³sitagg± surasundar² ca, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Sugandhan±n±dumaj±lakiººa½ vana½ vicitta½ suranandana½va;
manobhir±ma½ satata½ gat²na½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Sampannan±n±suci-annap±n±, sabyañjan± s±durasena yutt±;
pathesu g±me sulabh± manuññ±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vir±jit± ±si mah² samant±, vicittavaºº± kusum±sanassa;
rattindagopehi alaªkat±va samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Visuddhasaddh±diguºehi yutt±, sambuddhar±ja½ abhipatthayant±;
bah³hi tattheva jan± samant±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicitra-±r±masupokkharañño, vicitran±n±padumehi chann±;
bhisehi kh²ra½va rasa½ pav±yati, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicitran²lacchadanenalaªkat±, manuññarukkh± ubhatovak±se;
samuggat± sattasam³habh³t±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicitran²labbhamiv±yata½ vana½, surindaloke iva nandana½ vana½;
sabbotuka½ s±dhusugandhapuppha½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Subhañjasa½ yojanayojanesu, subhikkhag±m± sulabh± manuññ±;
jan±bhikiºº± sulabhannap±n±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Pah³tach±y³dakarammabh³t±, niv±sina½ sabbasukhappad±t±;
vis±las±l± ca sabh± ca bah³, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicittan±n±dumasaº¹amaº¹it±, manuñña-uyy±nasupokkharañño;
sum±pit± s±dhusugandhagandh±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“V±to mud³s²talas±dhur³po, nabh± ca abbh± vigat± samant±;
dis± ca sabb±va virocayanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Pathe rajonuggamanatthameva, ratti½ pavassanti ca mandavuµµh²;
nabhe ca s³ro mudukova t±po, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Madappab±h± madahatthisaªgh±, kareºusaªghehi suk²¼ayanti;
dis± vidh±vanti ca gajjayant±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vana½ sun²la½ abhidassan²ya½, n²labbhak³µa½ iva rammabh³ta½;
vilokit±na½ ativimhan²ya½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Visuddhamabbha½ gagana½ suramma½, maºimayehi samalaªkat±va;
dis± ca sabb± atirocayanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Gandhabbavijj±dharakinnar± ca, sug²tiyant± madhurassarena;
caranti tasmi½ pavane suramme, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Kilesasaªghassa bhit±sakehi, tapassisaªghehi nisevita½ vana½;
vih±ra-±r±masamiddhibh³ta½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Samiddhin±n±phalino vanant±, an±kul± niccamanobhiramm±;
sam±dhip²ti½ abhiva¹¹hayanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Nisevita½ nekadijehi nicca½, g±mena g±ma½ satata½ vasant±;
pure pure g±mavar± ca santi, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vatthannap±na½ sayan±sanañca, gandhañca m±lañca vilepanañca;
tahi½ samiddh± janat± bah³ ca, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Puññiddhiy± sabbayasaggapatt±, jan± ca tasmi½ sukhit± samiddh±;
pah³tabhog± vividh± vasanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Nabhe ca abbh± suvisuddhavaºº±, dis± ca cando suvir±jitova;
rattiñca v±to mudus²talo ca, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Canduggame sabbajan± pahaµµh±, sakaªgaºe citrakath± vadant±;
piyehi saddhi½ abhimodayanti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Candassa ra½s²hi nabha½ viroci, mah² ca sa½suddhamanuññavaºº±;
dis± ca sabb± parisuddhar³p±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“D³re ca disv± varacandara½si½, pupphi½su pupph±ni mah²talasmi½;
samantato gandhaguºatthik±na½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Candassa ra½s²hi vilimpit±va, mah² samant± kusumenalaªkat±;
viroci sabbaªgasum±lin²va, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Kucanti hatth²pi madena matt±, vicittapiñch± ca dij± samant±;
karonti n±da½ pavane suramme, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Pathañca sabba½ paµipajjanakkhama½, iddhañca raµµha½ sadhana½ sabhoga½;
sabbatthuta½ sabbasukhappad±na½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vanañca sabba½ suvicittar³pa½, sum±pita½ nandanak±nana½va;
yat²na p²ti½ satata½ janeti, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Alaªkata½ devapura½va ramma½, kap²lavatthu½ iti n±madheyya½;
kulanagara½ idha sassirika½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Manuñña-aµµ±lavicittar³pa½, suphullapaªkeruhasaº¹amaº¹ita½;
vicittaparikh±hi pura½ suramma½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Vicittap±k±rañca toraºañca, subhaªgaºa½ devaniv±sabh³ta½;
manuññav²thi suralokasannibha½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Alaªkat± s±kiyar±japutt±, vir±jam±n± varabh³sanehi;
surindaloke iva devaputt±, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Suddhodano munivara½ abhidassan±ya, amaccaputte dasadh± apesayi;
balena saddhi½ mahat± muninda, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Nev±gata½ passati neva v±ca½, sok±bhibh³ta½ narav²raseµµha½;
tosetumicch±mi nar±dhipatta½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“Ta½dassanenabbhutap²tir±si, udikkham±na½ dvipad±naminda½;
tosehi ta½ muninda guºaseµµha½, samayo mah±v²ra aªg²ras±na½.
“¾s±ya kassate khetta½, b²ja½ ±s±ya vappati;
±s±ya v±ºij± yanti, samudda½ dhanah±rak±;
y±ya ±s±ya tiµµh±mi, s± me ±s± samijjhatu.
“N±tis²ta½ n±ti-uºha½, n±tidubbhikkhach±taka½;
saddal± harit± bh³mi, esa k±lo mah±mun²”ti.
Atha na½ satth±– “ki½ nu kho, ud±yi, gamanavaººa½ vaººes²”ti ±ha. “Bhante, tumh±ka½ pit± suddhodanamah±r±j± daµµhuk±mo, karotha ñ±tak±na½ saªgahan”ti ±ha. “S±dhu, ud±yi, kariss±mi ñ±tisaªgaha½, tena hi bhikkhusaªghassa ±rocehi gamiyavatta½ p³ressant²”ti ±ha. “S±dhu, bhante”ti thero bhikkhusaªghassa ±rocesi. Satth± aªgamagadhav±s²na½ kulaputt±na½ dasahi sahassehi, kapilavatthuv±s²na½ dasahi sahasseh²ti sabbeheva v²satiy± kh²º±savabhikkhusahassehi parivuto r±jagah± nikkhamitv± divase divase yojana½ yojana½ gacchanto dv²hi m±sehi kapilavatthupura½ samp±puºi. S±kiy±pi anuppatteyeva bhagavati– “amh±ka½ ñ±tiseµµha½ passiss±m±”ti bhagavato vasanaµµh±na½ v²ma½sam±n± “nigrodhasakkass±r±mo ramaº²yo”ti sallakkhetv± sabba½ paµijagganavidhi½ k±retv± gandhapupphahatth± paccuggamana½ karont± sabb±laªk±rehi samalaªkatagatt± gandhapupphacuºº±d²hi p³jayam±n± bhagavanta½ purakkhatv± nigrodh±r±mameva agama½su. Tatra bhagav± v²satiy± kh²º±savasahassehi parivuto paññattavarabuddh±sane nis²di. S±kiy± pana m±naj±tik± m±natthaddh±, “siddhatthakum±ro amhehi daharataro, amh±ka½ kaniµµho bh±t±, putto, bh±gineyyo, natt±”ti cintetv± daharadahare r±jakum±re ±ha½su– “tumhe vandatha, maya½ tumh±ka½ piµµhito piµµhito nis²diss±m±”ti. Tesveva½ nisinnesu bhagav± tesa½ ajjh±saya½ oloketv±– “ime ñ±tak± attano moghajiººabh±vena na ma½ vandanti, na panete j±nanti ‘buddho n±ma k²diso, buddhabala½ n±ma k²disan’ti v±, ‘buddho n±ma ediso, buddhabala½ n±ma edisan’ti v±, hand±ha½ attano buddhabala½ iddhibalañca dassento p±µih±riyañca kareyya½, ±k±se dasasahassacakkav±¼avitthata½ sabbaratanamaya½ caªkama½ m±petv± tattha caªkamanto mah±janassa ajjh±saya½ oloketv± dhammañca deseyyan”ti cintesi. Tena vutta½ saªg²tik±rakehi bhagavato parivitakkadassanattha½– 3. “Na hete j±nanti sadevam±nus±, buddho aya½ k²disako naruttamo;
iddhibala½ paññ±balañca k²disa½, buddhabala½ lokahitassa k²disa½.
4. “Na hete j±nanti sadevam±nus±, buddho aya½ edisako naruttamo;
iddhibala½ paññ±balañca edisa½, buddhabala½ lokahitassa edisa½.
5. “Hand±ha½ dassayiss±mi, buddhabalamanuttara½;
caªkama½ m±payiss±mi, nabhe ratanamaº¹itan”ti.
Tattha na hete j±nant²ti na hi ete j±nanti. Na-k±ro paµisedhattho. Hi-k±ro k±raºatthe nip±to. Yasm± panete mama ñ±ti-±dayo devamanuss± may± buddhabale ca iddhibale ca an±vikate na j±nanti “ediso buddho, edisa½ iddhibalan”ti, tasm± aha½ mama buddhabalañca iddhibalañca dasseyyanti attho. Sadevam±nus±ti ettha dev±ti upapattidev± adhippet±. Saha deveh²ti sadev±. Ke te? M±nus±, sadev± eva m±nus± sadevam±nus±. Atha v± devoti sammutidevo, suddhodano r±j± adhippeto. Saha devena raññ± suddhodanen±ti sadev±. M±nus±ti ñ±tim±nus±, sadev± sasuddhodan± m±nus± sadevam±nus± sar±j±no v± ete mama ñ±tim±nus± mama bala½ na vij±nant²ti attho. Sesadev±pi saªgaha½ gacchantiyeva. Sabbepi dev± devanaµµhena “dev±”ti vuccanti. Devana½ n±ma dh±tu-attho k²¼±di. Atha v± dev± ca m±nus± ca devam±nus±, saha devam±nusehi sadevam±nus±. Ke te? Lok±ti vacanaseso daµµhabbo. Buddhoti catusaccadhamme buddho anubuddhoti buddho. Yath±ha–
“Abhiññeyya½ abhiññ±ta½, bh±vetabbañca bh±vita½;
pah±tabba½ pah²na½ me, tasm± buddhosmi br±hmaº±”ti. (Ma. ni. 2.399; su. ni. 563).
Idha pana kattuk±rake buddhasaddasiddhi daµµhabb±. Adhigatavisesehi devamanussehi “samm±sambuddho vata so bhagav±”ti eva½ buddhatt± ñ±tatt± buddho. Idha kammak±rake buddhasaddasiddhi daµµhabb±. Buddhamassa atth²ti v± buddho, buddhavantoti attho. Ta½ sabba½ saddasatth±nus±rena veditabba½. K²disakoti k²diso ki½sarikkhako ki½sadiso ki½vaººo ki½saºµh±no d²gho v± rasso v±ti attho.