4. C³¼apanthakatthera-apad±navaººan±

Padumuttaro n±ma jinoti-±dika½ ±yasmato c³¼apanthakattherassa apad±na½. Ayampi purimabuddhesu kat±dhik±ro tattha tattha bhave vivaµµ³panissay±ni puññ±ni upacinanto padumuttarassa bhagavato k±le yadettha aµµhuppattivasena vattabba½, ta½ aµµhakanip±te mah±panthakavatthusmi½ (therag±. 510 ±dayo) vuttameva. Aya½ pana viseso– mah±panthakatthero arahatta½ patv± phalasam±pattisukhena v²tin±mento cintesi– “katha½ nu kho sakk± c³¼apanthakampi imasmi½ sukhe patiµµh±petun”ti. So attano ayyaka½ dhanaseµµhi½ upasaªkamitv± ±ha– “sace, mah±seµµhi anuj±n±tha, aha½ c³¼apanthaka½ pabb±jeyyan”ti. “Pabb±jetha, bhante”ti. Thero ta½ pabb±jesi. So dasasu s²lesu patiµµhito bh±tu santike–
“Paduma½ yath± kokanada½ sugandha½, p±to siy± phullamav²tagandha½;
aªg²rasa½ passa virocam±na½, tapantam±diccamivantalikkhe”ti. (Sa½. ni. 1.123; a. ni. 5.195)–

G±tha½ uggaºhanto cat³hi m±sehi uggahetu½ n±sakkhi, gahitampi hadaye na tiµµhati. Atha na½ mah±panthako, “c³¼apanthaka, tva½ imasmi½ s±sane abhabbo, cat³hi m±sehi eka½ g±thampi gahetu½ na sakkosi, pabbajitakicca½ pana tva½ katha½ matthaka½ p±pessasi, nikkhama ito”ti so therena paº±miko dv±rakoµµhakasam²pe rodam±no aµµh±si.

Tena ca samayena satth± j²vakambavane viharati. Atha j²vako purisa½ pesesi– “gaccha, pañcahi bhikkhusatehi saddhi½ satth±ra½ nimanteh²”ti. Tena ca samayena ±yasm± mah±panthako bhattuddesako hoti. So “pañcanna½ bhikkhusat±na½ bhikkha½ paµicchath±”ti vutto “c³¼apanthaka½ µhapetv± ses±na½ paµicch±m²”ti ±ha. Ta½ sutv± c³¼apanthako bhiyyosomatt±ya domanassappatto ahosi. Satth± tassa cittakkheda½ ñatv± “c³¼apanthako may± katena up±yena bujjhissat²”ti tassa avid³raµµh±ne att±na½ dassetv± “ki½, panthaka, rodas²”ti pucchi. “Bh±t± ma½, bhante, paº±met²”ti ±ha. “Panthaka, m± cintayi, mama s±sane tuyha½ pabbajj±, ehi ima½ gahetv± ‘rajoharaºa½, rajoharaºan’ti manasi karoh²”ti iddhiy± suddha½ co¼akkhaº¹a½ abhisaªkharitv± ad±si. So satth±r± dinna½ co¼akkhaº¹a½ “rajoharaºa½, rajoharaºan”ti hatthena parimajjanto nis²di. Tassa ta½ parimajjantassa kiliµµhadh±tuka½ j±ta½, puna parimajjantassa ukkhaliparipuñchanasadisa½ j±ta½. So ñ±ºaparip±katt± eva½ cintesi– “ida½ co¼akkhaº¹a½ pakatiy± parisuddha½, ima½ up±diººakasar²ra½ niss±ya kiliµµha½ aññath± j±ta½, tasm± anicca½ yath±peta½, eva½ cittamp²”ti khayavaya½ paµµhapetv± tasmi½yeva nimitte jh±n±ni nibbattetv± jh±nap±daka½ katv± vipassana½ paµµhapetv± saha paµisambhid±hi arahatta½ p±puºi. Arahattapattassevassa tepiµaka½ pañc±bhiññ± ca ±gami½su.
Satth± ek³nehi pañcabhikkhusatehi saddhi½ gantv± j²vakassa nivesane paññatte ±sane nis²di. C³¼apanthako pana attano bhikkh±ya appaµicchitatt± eva na gato. J²vako y±gu½ d±tu½ ±rabhi. Satth± hatthena patta½ pidahi. “Kasm±, bhante, na gaºhath±”ti vutte “vih±re eko bhikkhu atthi, j²vak±”ti. So purisa½ pesesi– “gaccha, bhaºe, vih±re nisinna½ ayya½ gahetv± eh²”ti. C³¼apanthakattheropi r³pena kiriy±ya ca ekampi ekena asadisa½ bhikkhusahassa½ nimminitv± nis²di. So puriso vih±re bhikkh³na½ bahubh±va½ disv± gantv± j²vakassa kathesi– “imasm± bhikkhusaªgh± vih±re bhikkhusaªgho bahutaro, pakkositabba½ ayya½ na j±n±m²”ti. J²vako satth±ra½ pucchi– “ko n±mo, bhante, vih±re nisinno bhikkh³”ti? “C³¼apanthako n±ma, j²vak±”ti. “Gaccha, bhaºe, ‘c³¼apanthako n±ma kataro’ti pucchitv± ta½ ±neh²”ti. So vih±ra½ gantv± “c³¼apanthako n±ma kataro, bhante”ti pucchi. “Aha½ c³¼apanthako, aha½ c³¼apanthako”ti ekappah±rena bhikkhusahassampi kathesi. So pun±gantv± ta½ pavatti½ j²vakassa ±rocesi j²vako paµividdhasaccatt± “iddhim± maññe, ayyo”ti nayato ñatv± “gaccha, bhaºe, paµhama½ kathenta½ ayyameva ‘tumhe satth± pakkosat²’ti vatv± c²varakaººe gaºh±h²”ti ±ha. So vih±ra½ gantv± tath± ak±si. T±vadeva nimmitabhikkh³ antaradh±yi½su. So thera½ gahetv± agam±si.
Satth± tasmi½ khaºe y±guñca khajjak±dibhedañca paµiggaºhi. Katabhattakicco bhagav± ±yasmanta½ c³¼apanthaka½ ±º±pesi “anumodana½ karoh²”ti. So pabhinnapaµisambhido sineru½ gahetv± mah±samudda½ manthento viya tepiµaka½ buddhavacana½ saªkhobhento satthu ajjh±saya½ gaºhanto anumodana½ ak±si. Dasabale bhattakicca½ katv± vih±ra½ gate dhammasabh±ya½ kath± udap±di ‘aho buddh±na½ ±nubh±vo, yatra hi n±ma catt±ro m±se ekag±tha½ gahetu½ asakkontampi lahukena khaºeneva eva½ mahiddhika½ aka½s³’ti, tath± hi j²vakassa nivesane nisinno bhagav± ‘eva½ c³¼apanthakassa citta½ sam±hita½, v²thipaµipann± vipassan±’ti ñatv± yath±nisinnoyeva att±na½ dassetv±, ‘panthaka, nev±ya½ pilotik± kiliµµh± raj±nukiºº±, ito pana aññopi ariyassa vinaye sa½kileso rajo’ti dassento–
“R±go rajo na ca pana reºu vuccati, r±gasseta½ adhivacana½ rajoti;
eta½ raja½ vippajahitv± bhikkhavo, viharanti te vigatarajassa s±sane.
“Doso rajo…pe… vigatarajassa s±sane.
“Moho rajo…pe… vigatarajassa s±sane”ti. (Mah±ni. 209; c³¼ani. udayam±ºavapucch±niddesa 74)–

Im± tisso g±th±yo abh±si. G±th±pariyos±ne c³¼apanthako sahapaµisambhid±hi arahatta½ p±puº²ti. Satth± tesa½ bhikkh³na½ kath±sall±pa½ sutv± ±gantv± buddh±sane nis²ditv± “ki½ vadetha, bhikkhave”ti pucchitv± “ima½ n±ma, bhante”ti vutte “bhikkhave, c³¼apanthakena id±ni mayha½ ov±de µhatv± lokuttharad±yajja½ laddha½, pubbe pana lokiyad±yajja½ laddhan”ti vatv± tehi y±cito c³¼aseµµhij±taka½ (j±. 1.1.4) kathesi. Aparabh±ge na½ satth± ariyagaºaparivuto dhamm±sane nisinno manomaya½ k±ya½ abhinimminant±na½ bhikkh³na½ cetovivaµµakusal±nañca aggaµµh±ne µhapesi.

35. Eva½ so patta-etadaggaµµh±no attano pubbakamma½ saritv± p²tisomanassavasena pubbacarit±pad±na½ pak±sento padumuttaro n±ma jinoti-±dim±ha. Tattha purimapadadvaya½ vuttatthameva. Gaºamh± v³pakaµµho soti so padumuttaro n±ma satth± gaºamh± mahat± bhikkhusam³hato v³pakaµµho visu½ bh³to viveka½ upagato. Tad± mama t±pasak±le himavante him±layapabbatasam²pe vasi v±sa½ kappesi, cat³hi iriy±pathehi vih±s²ti attho.
36. Ahampi…pe… tad±ti yad± so bhagav± himavanta½ upagantv± vasi, tad± ahampi himavantasam²pe kata-assame ± samantato k±yacittap²¼±saªkh±t± parissay± samanti etth±ti assamoti laddhan±me araññ±v±se vas±m²ti sambandho. Acir±gata½ mah±v²ranti acira½ ±gata½ mah±v²riyavanta½ lokan±yaka½ padh±na½ ta½ bhagavanta½ upesinti sambandho, ±gatakkhaºeyeva up±gaminti attho.
37. Pupphacchatta½ gahetv±n±ti eva½ upagacchanto ca padumuppalapupph±d²hi ch±dita½ pupphamaya½ chatta½ gahetv± nar±sabha½ nar±na½ seµµha½ bhagavanta½ ch±dento upagacchi½ sam²pa½ gatosm²ti attho. Sam±dhi½ sam±pajjantanti r³p±vacarasam±dhijjh±na½ sam±pajjanta½ appetv± nisinnassa antar±ya½ aha½ ak±sinti sambandho.
38. Ubho hatthehi paggayh±ti ta½ susajjita½ pupphacchatta½ dv²hi hatthehi ukkhipitv± aha½ bhagavato ad±sinti sambandho. Paµiggahes²ti ta½ may± dinna½ pupphacchatta½ padumuttaro bhagav± sampaµicchi, s±dara½ s±diy²ti attho.
41. Satapattachatta½ paggayh±ti ekekasmi½ padumapupphe satasatapatt±na½ vasena satapattehi padumapupphehi ch±dita½ pupphacchatta½ pak±rena ±darena gahetv± t±paso mama ad±s²ti attho. Tamaha½ kittayiss±m²ti ta½ t±pasa½ aha½ kittayiss±mi p±kaµa½ kariss±m²ti attho. Mama bh±sato bh±sam±nassa vacana½ suºotha manasi karotha.
42. Pañcav²satikapp±n²ti imin± pupphacchattad±nena pañcav²sativ±re t±vati½sabhavane sakko hutv± devarajja½ karissat²ti sambandho. Catutti½satikkhattuñc±ti catutti½sativ±re manussaloke cakkavatt² r±j± bhavissati.
43. Ya½ ya½ yoninti manussayoni-±d²su ya½ ya½ j±ti½ sa½sarati gacchati upapajjati. Tattha tattha yoniya½ abbhok±se suññaµµh±ne patiµµhanta½ nisinna½ µhita½ v± paduma½ dh±rayissati upari ch±dayissat²ti attho.
45. Pak±site p±vacaneti tena bhagavato sakalapiµakattaye pak±site d²pite manussatta½ manussaj±ti½ labhissati upapajjissati. Manomayamhi k±yamh²ti manena jh±nacittena nibbattoti manomayo, yath± citta½ pavattati, tath± k±ya½ pavatteti cittagatika½ karot²ti attho. Tamhi manomaye k±yamhi so t±paso c³¼apanthako n±ma hutv± uttamo aggo bhavissat²ti attho. Sesa½ heµµh± vuttatt± utt±natt± ca suviññeyyameva.
52. Sari½ kokanada½ ahanti aha½ bhagavato nimmitaco¼aka½ parimajjanto kokanada½ paduma½ sarinti attho. Tattha citta½ vimucci meti tasmi½ kokanade padume mayha½ citta½ adhimucci all²no, tato aha½ arahatta½ p±puºinti sambandho.
53. Aha½ manomayesu cittagatikesu k±yesu sabbattha sabbesu p±rami½ pariyos±na½ gato pattoti sambandho. Sesa½ vuttanayamev±ti.

C³¼apanthakatthera-apad±navaººan± samatt±.