523. R³padakkhe aha½ ajj±ti ajja etarahi k±le sakyaputtassa bhagavato s±sane p±vacane aha½ r³padakkhe r³padassane vinayavinicchayadassane sabba½ kaªkha½ sakala½ sa½saya½ vinodemi vin±sem²ti sambandho. Chind±mi sabbasa½sayanti “ahosi½ nu kho ahamat²tamaddh±nan”ti-±dika½ (ma. ni. 1.18; sa½. ni. 2.20; mah±ni. 174) k±lattaya½ ±rabbha uppanna½ sabba½ so¼asavidha½ kaªkha½ chind±mi v³pasamemi sabbaso viddha½sem²ti attho. 524. Pada½ anupadañc±p²ti pada½ pubbapadañca anupada½ parapadañca akkhara½ ekekamakkharañca byañjana½ sithiladhanit±didasavidha½ byañjanavidh±nañca. Nid±neti tena samayen±ti-±dike nid±ne ca. Pariyos±neti nigamane. Sabbattha kovidoti sabbesu chasu µh±nesu chekoti attho. 525. Tato para½ bhagavatoyeva guºe pak±sento yath±pi r±j± balav±ti-±dim±ha. Tattha yath± balav± th±mabalasampanno sen±balasampanno v± r±j±, para½ paresa½ paµir±j³na½ sena½ niggaºhitv± nissesato gahetv± pal±petv± v±, tape tapeyya santapeyya dukkh±peyya. Vijinitv±na saªg±manti saªg±ma½ parasen±ya sam±gama½ yuddha½ vijinitv± visesena jinitv± jaya½ patv±. Nagara½ tattha m±payeti tattha tasmi½ vijitaµµh±ne nagara½ p±s±dahammiy±divibh³sita½ vasanaµµh±na½ m±paye k±r±peyy±ti attho. 526. P±k±ra½ parikhañc±p²ti tattha m±pitanagare p±k±ra½ sudh±dhavala-iµµhak±mayap±k±rañca k±rayeti sambandho. Parikhañc±pi kaddamaparikha½, udakaparikha½, sukkhaparikhañca api k±raye. Esika½ dv±rakoµµhakanti nagarasobhanattha½ uss±pita-esik±thambhañca mahanta½ koµµhakañca catubh³mak±didv±rakoµµhakañca k±raye. Aµµ±lake ca vividheti catubh³mak±dibhede ati-ucca-aµµ±lake ca vividhe n±nappak±rake bah³ k±raye k±r±peyy±ti sambandho. 527. Siªgh±µaka½ caccarañc±ti na kevala½ p±k±r±dayo k±raye, siªgh±µaka½ catumaggasandhiñca caccara½ antar±v²thiñca k±rayeti sambandho. Suvibhattantar±paºanti suµµhu vibhatta½ vibh±gato koµµh±savanta½ antar±paºa½ anek±paºasahassa½ k±r±peyy±ti attho. K±rayeyya sabha½ tatth±ti tasmi½ m±pitanagare sabha½ dhamm±dhikaraºas±la½ k±raye. Atth±natthavinicchaya½ va¹¹hiñca ava¹¹hiñca vinicchayakaraºattha½ vinicchayas±la½ k±rayeti sambandho. 528. Niggh±tattha½ amitt±nanti paµir±j³na½ paµib±hanattha½. Chidd±chiddañca j±nitunti dosañca adosañca j±nitu½. Balak±yassa rakkh±y±ti hatthi-assarathapattisaªkh±tassa balak±yassa sen±sam³hassa ±rakkhaºatth±ya so nagaras±miko r±j±, sen±pacca½ sen±pati½ sen±n±yaka½ mah±matta½ µhapeti µh±nantare patiµµhapet²ti attho. 529. ¾rakkhatth±ya bhaº¹ass±ti j±tar³parajatamutt±maºi-±dir±jabhaº¹assa ±rakkhaºatth±ya samantato gopanatth±ya me mayha½ bhaº¹a½ m± vinass²ti nidh±nakusala½ rakkhaºe kusala½ cheka½ nara½ purisa½ bhaº¹arakkha½ bhaº¹arakkhanta½ so r±j± bhaº¹±g±re µhapet²ti sambandho. 530. Mamatto hoti yo raññoti yo paº¹ito rañño mamatto m±mako pakkhap±to hoti. Vuddhi½ yassa ca icchat²ti assa rañño vuddhiñca vir³¼hi½ yo icchati k±meti, tassa itthambh³tassa paº¹itassa r±j± adhikaraºa½ vinicchay±dhipacca½ deti mittassa mittabh±vassa paµipajjitunti sambandho. 531. Upp±tes³ti ukk±p±tadis±¹±h±di-upp±tesu ca. Nimittes³ti m³sikacchinn±d²su “ida½ nimitta½ subha½, ida½ nimitta½ asubhan”ti eva½ nimittaj±nanasatthesu ca. Lakkhaºesu c±ti itthipuris±na½ hatthap±dalakkhaºaj±nanasatthesu ca kovida½ cheka½ ajjh±yaka½ anekesa½ siss±na½ by±karaºav±caka½ mantadhara½ vedattayasaªkh±tamantadh±raka½ paº¹ita½ so r±j± porohicce purohitaµµh±nantare µhapet²ti sambandho. 532. Etehaªgehi sampannoti etehi vuttappak±rehi aªgehi avayavehi sampanno samaªg²bh³to so r±j± “khattiyo”ti pavuccati kath²yat²ti sambandho. Sad± rakkhanti r±j±nanti ete sen±pacc±dayo amacc± sad± sabbak±la½ ta½ r±j±na½ rakkhanti gopenti. Kimiva? Cakkav±kova dukkhita½ dukkhappatta½ sakañ±ti½ rakkhanto cakkav±ko pakkh² iv±ti attho. 533. Tatheva tva½ mah±v²r±ti v²ruttama, yath± so r±j± sen±pacc±di-aªgasampanno nagaradv±ra½ thaketv± paµivasati, tatheva tuva½ hat±mitto nihatapaccatthiko khattiyo iva sadevakassa lokassa saha devehi pavattam±nassa lokassa dhammar±j± dhammena samena r±j± dasap±ramit±dhammaparip³raºena r±jabh³tatt± “dhammar±j±”ti pavuccati kath²yat²ti sambandho. 534. Titthiye n²haritv±n±ti dhammar±jabh±vena paµipakkhabh³te sakalatitthiye n²haritv± nissesena haritv± nibbisevana½ katv± sasenaka½ dh±rañc±pi sen±ya saha vasavattim±rampi n²haritv± Tamandhak±ra½ vidhamitv±ti tamasaªkh±ta½ mohandhak±ra½ vidhamitv± viddha½setv±. Dhammanagara½ sattati½sabodhipakkhiyadhammasaªkh±ta½, khandh±yatanadh±tupaµiccasamupp±dabalabojjhaªgagambh²ranayasamantapaµµh±nadhammasaªkh±ta½ v± nagara½ am±payi nimmini patiµµh±pes²ti attho. 535. S²la½ p±k±raka½ tatth±ti tasmi½ patiµµh±pite dhammanagare catup±risuddhis²la½ p±k±ra½. ѱºa½ te dv±rakoµµhakanti te tuyha½ sabbaññutaññ±ºa-±say±nusayañ±ºa-an±gata½sañ±ºa-at²ta½sañ±º±dikameva ñ±ºa½ dv±rakoµµhakanti attho. Saddh± te esik± v²r±ti, bhante, asithilaparakkama te tuyha½ d²paªkarap±dam³lato pabhuti sabbaññutaññ±ºak±raº± saddahanasaddh± uss±pita-alaªk±ra-alaªkatathambhoti attho. Dv±rap±lo ca sa½varoti te tuyha½ chadv±rikasa½varo rakkh±varaºagutti dv±rap±lo dv±rarakkhakoti attho. 536. Satipaµµh±namaµµ±lanti te tuyha½ catusatipaµµh±na-aµµ±lamuº¹acchadana½. Paññ± te caccara½ muneti, bhante, mune ñ±ºavanta te tuyha½ p±µih±riy±di-anekavidh± paññ± caccara½ maggasamodh±na½ nagarav²th²ti attho. Iddhip±dañca siªgh±µanti tuyha½ chandav²riyacittav²ma½sasaªkh±t± catt±ro iddhip±d± siªgh±µa½ catumaggasanti. Dhammav²thi sum±pitanti sattati½sabodhipakkhiyadhammasaªkh±t±ya v²thiy± suµµhu m±pita½ sajjita½, ta½ dhammanagaranti attho. 537. Suttanta½ abhidhammañc±ti tava tuyha½ ettha dhammanagare suttanta½ abhidhamma½ vinayañca kevala½ sakala½ suttageyy±dika½ navaªga½ buddhavacana½ dhammasabh± dhamm±dhikaraºas±l±ti attho. 538. Suññata½ animittañc±ti anatt±nupassan±vasena paµiladdha½ suññatavih±rañca, anicc±nupassan±vasena paµiladdha½ animittavih±rañca. Vih±rañcappaºihitanti dukkh±nupassan±vasena paµiladdha½ appaºihitavih±rañca. ¾neñjañc±ti acala½ aphandita½ catus±maññaphalasaªkh±ta½ ±neñjavih±rañca. Nirodho c±ti sabbadukkhanirodha½ nibb±nañca. Es± dhammakuµ² tav±ti es± sabbanavalokuttaradhammasaªkh±t± tava tuyha½ dhammakuµi vasanagehanti attho. 539. Paññ±ya aggo nikkhittoti paññ±vasena paññavant±na½ aggo. Iti bhagavat± nikkhitto µhapito thero paµibh±ne ca paññ±ya kattabbe kicce, yuttamuttapaµibh±ne v± kovido cheko n±mena s±riputtoti p±kaµo tava tuyha½ dhammasen±pati tay± desitassa piµakattayadhammasam³hassa dh±raºato pati padh±no hutv± sen±kicca½ karot²ti attho. 540. Cut³pap±takusaloti bhante muni, cut³pap±te cutiy± upapattiy± ca kusalo cheko. Iddhiy± p±rami½ gatoti “ekopi hutv± bahudh± hoti, bahudh±pi hutv± eko hot²”ti-±din± (d². ni. 1.238; paµi. ma. 1.102) vutt±ya iddhippabhed±ya p±rami½ pariyos±na½ gato patto n±mena kolito n±ma moggall±natthero porohicco tava tuyha½ purohitoti sambandho. 541. Por±ºakava½sadharoti bhante mune, ñ±ºavanta½ por±ºassa va½sassa dh±rako, paramparaj±nanako v± uggatejo p±kaµatejo, dur±sado ±s±detu½ ghaµµetu½ dukkho asakkuºeyyoti attho. Dhutav±diguºenaggoti tec²varikaªg±d²ni terasa dhutaªg±ni vadati ovadat²ti dhutav±d²guºena dhutaªgaguºena aggo seµµho mah±kassapatthero tava tuyha½ akkhadasso voh±rakaraºe padh±noti attho. 542. Bahussuto dhammadharoti bhante mune, bah³na½ catur±s²tidhammakkhandhasahass±na½ sutatt± bhagavat± bhikkhusaªghato ca uggahitatt± bahussuto anekesa½ chasatasahassasaªkhy±na½ ±gamadhamm±na½ satipaµµh±n±d²nañca paramatthadhamm±na½ dh±raºato dhammadharo ±nando. Sabbap±µh² ca s±saneti buddhas±sane sabbesa½ p±µh²na½ paµhant±na½ sajjh±yant±na½ bhikkh³na½ aggo seµµhoti sabbap±µh² n±mena ±nando n±ma thero. Dhamm±rakkho tav±ti tava tuyha½ dhammassa piµakattayadhammabhaº¹assa ±rakkho rakkhako p±lako, dhammabhaº¹±g±rikoti attho. 543. Ete sabbe atikkamm±ti bhagav± bhagyav± samm±sambuddho ete s±riputt±dayo mah±nubh±vepi there atikkamma vajjetv± mama½yeva pamesi pam±ºa½ ak±si, manasi ak±s²ti attho. Vinicchaya½ me p±d±s²ti vinayaññ³hi paº¹itehi desita½ pak±sita½ vinaye vinicchaya½ dosavic±raºa½ me mayha½ bhagav± p±d±si pak±rena ad±si, mayhameva bh±ra½ ak±s²ti sambandho. 544. Yo koci vinaye pañhanti yo koci bhikkhu buddhas±vako vinayanissita½ pañha½ ma½ pucchati, tattha tasmi½ pucchitapañhe me mayha½ cintan± vimati kaªkh± natthi. Tañhevattha½ ta½ eva pucchita½ attha½ aha½ kathem²ti sambandho. 545. Y±vat± buddhakhettamh²ti y±vat± yattake µh±ne buddhassa ±º±khette ta½ mah±muni½ samm±sambuddha½ µhapetv± vinaye vinayapiµake vinayavinicchayakaraºe v± m±diso may± sadiso natthi, ahameva aggo, bhiyyo mam±dhiko kuto bhavissat²ti sambandho. 546. Bhikkhusaªghe nis²ditv± bhikkhusaªghamajjhe nisinno gotamo bhagav± eva½ gajjati s²han±da½ karoti. Katha½? Vinaye ubhatovibhaªge, khandhakesu mah±vaggac³¼avaggesu, ca-saddena pariv±re, up±lissa up±lin± samo sadiso natth²ti eva½ gajjati. 547. Y±vat±ti yattaka½ buddhabhaºita½ buddhena desita½ navaªga½ suttageyy±disatthus±sana½ satthun± pak±sita½ sabba½ vinayogadha½ ta½ vinaye antopaviµµha½ vinayam³laka½ icceva½ passino passantassa. 548. Mama kamma½ saritv±n±ti gotamo sakyapuªgavo sakyava½sappadh±no, mama kamma½ mayha½ pubbapatthan±kamma½ at²ta½sañ±ºena saritv±na paccakkhato ñatv± bhikkhusaªghamajjhe gato “etadagga½, bhikkhave, mama s±vak±na½ bhikkh³na½ vinayadhar±na½ yadida½ up±l²”ti (a. ni. 1.219, 228) ma½ etadagge µh±ne µhapes²ti sambandho. 549. Satasahassup±d±y±ti satasahassakappe ±di½ katv± ya½ ima½ µh±na½ apatthayi½ patthesi½, so me attho may± anuppatto adhigato paµiladdho vinaye p±rami½ gato koµi½ pattoti attho.