3-6. Up±litthera-apad±navaººan±
Nagare ha½savatiy±ti-±dika½ ±yasmato up±littherassa apad±na½. Ayampi purimabuddhesu kat±dhik±ro tattha tattha bhave vivaµµ³panissay±ni puññ±ni upacinanto padumuttarassa bhagavato k±le ha½savat²nagare vibhavasampanne br±hmaºakule nibbatto. Ekadivasa½ satthu santike dhammakatha½ suºanto satth±ra½ eka½ bhikkhu½ vinayadhar±na½ aggaµµh±ne µhapenta½ disv± satthu adhik±rakamma½ katv± ta½ µh±nantara½ patthesi. So y±vaj²va½ kusala½ katv± devamanussesu sa½saranto imasmi½ buddhupp±de kappakagehe nibbatto. Up±l²tissa n±ma½ aka½su. So vayappatto anuruddh±d²na½ channa½ khattiy±na½ piyasah±yo hutv± tath±gate anupiyambavane viharante pabbajj±ya nikkhamantehi chahi khattiyehi saddhi½ nikkhamitv± pabbaji. Tassa pabbajj±vidh±na½ p±¼iya½ (c³¼ava. 330 ±dayo) ±gatameva. So pabbajitv± upasampanno hutv± satthu santike kammaµµh±na½ gahetv± “mayha½, bhante, araññav±sa½ anuj±n±th±”ti ±ha. “Bhikkhu araññe vasantassa ekameva dhura½ va¹¹hissati, mayha½ pana santike vasantassa vipassan±dhurañca ganthadhurañca parip³ressat²”ti. So satthu vacana½ sampaµicchitv± vipassan±ya kamma½ karonto nacirasseva arahatta½ p±puºi. Satth±pi na½ sayameva sakala½ vinayapiµaka½ uggaºh±pesi. So aparabh±ge bh±rukacchavatthu½ ajjukavatthu½ kum±rakassapavatthunti im±ni t²ºi vatth³ni vinicchini. Satth± ekekasmi½ vinicchaye s±dhuk±ra½ datv± tayo vinicchaye aµµhuppatti½ katv± thera½ vinayadhar±na½ aggaµµh±ne µhapesi. 441. Eva½ so etadaggaµµh±na½ patv± attano pubbakamma½ saritv± somanassappatto ta½ pubbacarit±pad±na½ pak±sento nagare ha½savatiy±ti-±dim±ha. Tattha ha½savatiy±ti ha½s±vaµµa-±k±rena vati p±k±raparikkhepo yasmi½ nagare, ta½ nagara½ ha½savat². Atha v± anekasaªkh± ha½s± ta¼±kapokkharaº²sarapallal±d²su nivasant± ito cito ca vidh±vam±n± vasanti etth±ti ha½savat², tass± ha½savatiy±. Suj±to n±ma br±hmaºoti suµµhu j±toti suj±to, “akkhitto anupakuµµho”ti vacanato agarahito hutv± j±toti attho. As²tikoµinicayoti as²tikoµidhanar±siko pah³tadhanadhaññav± asaªkhyeyyadhanadhaññav± br±hmaºo suj±to n±ma ahosinti sambandho. 442. Punapi tasseva mahantabh±va½ dassento ajjh±yakoti-±dim±ha. Tattha ajjh±yakoti paresa½ vedattay±di½ v±cet±. Mantadharoti mant± vuccati paññ±, athabbanavedaby±karaº±dij±nanapaññav±ti attho. Tiººa½ ved±na p±rag³ti iruvedayajuvedas±mavedasaªkh±t±na½ tiººa½ ved±na½ pariyos±na½ pattoti attho. Lakkhaºeti lakkhaºasatthe, buddhapaccekabuddhacakkavatti-itthipuris±na½ hatthap±d±d²su dissam±nalakkhaºapak±sanakaganthe c±ti attho. Itih±seti “itiha ±sa itiha ±s±”ti por±ºakath±ppak±sake ganthe. Sadhammeti sakadhamme br±hmaºadhamme p±rami½ gato pariyos±na½ koµi½ gato pattoti attho. 443. Paribb±j±ti ye nigaºµhas±vak±, te sabbe n±n±diµµhik± tad± mahiy± pathav²tale carant²ti sambandho. 445. Y±va yattaka½ k±la½ jino nuppajjati, t±va tattaka½ k±la½ buddhoti vacana½ natth²ti attho. 446. Accayena ahorattanti aho ca ratti ca ahoratta½, bah³na½ sa½vacchar±na½ atikkamen±ti attho. Sesa½ suviññeyyameva. 454. Mant±ºiputtoti mant±º²n±m±ya kappakadh²tuy± putto, m±sapuººat±ya divasapuººat±ya puººoti laddhan±moti attho. Tassa satthussa s±vako hessati bhavissat²ti sambandho. 455. Eva½ kittayi so buddhoti so padumuttaro bhagav± eva½ imin± pak±rena sunanda½ sundar±k±rena somanassad±yaka½ kittayi by±karaºamad±s²ti attho. Sabba½ jana½ sakalajanasam³ha½ s±dhuka½ h±sayanto somanassa½ karonto saka½ bala½ attano bala½ dassayanto p±kaµa½ karontoti sambandho. 456. Tato anantara½ attano ±nubh±va½ aññ±padesena dassento katañjal²ti-±dim±ha. Tad± tasmi½ buddhupp±dato purimak±le sunanda½ t±pasa½ katañjalipuµ± sabbe jan± namassant²ti sambandho. Buddhe k±ra½ karitv±n±ti eva½ so sabbajanap³jitopi sam±no “p³jitomh²”ti m±na½ akatv± buddhas±sane adhika½ kicca½ katv± attano gati½ j±ti½ sodhesi parisuddhamak±s²ti attho. 457. Sutv±na munino vacanti tassa samm±sambuddhassa v±ca½, g±th±bandhasukhattha½ ±-k±rassa rassa½ katv± “vacan”ti vutta½. “An±gatamhi addh±ne gotamo n±ma n±mena satth± loke bhavissat²”ti ima½ munino vacana½ sutv± yath± yena pak±rena gotama½ bhagavanta½ pass±mi, tath± tena pak±rena k±ra½ adhikakicca½ puññasambh±ra½ kass±mi kariss±m²ti me mayha½ saªkappo cetan±manasik±ro ahu ahos²ti sambandho. 458. Ev±ha½ cintayitv±n±ti “aha½ k±ra½ kariss±m²”ti eva½ cintetv±. Kiriya½ cintayi½ mam±ti “may± k²disa½ puñña½ kattabba½ nu kho”ti kiriya½ kattabbakicca½ cintayinti attho. Ky±ha½ kamma½ ±car±m²ti aha½ k²disa½ puññakamma½ ±car±mi p³remi nu khoti attho. Puññakkhette anuttareti uttaravirahite sakalapuññassa bh±janabh³te ratanattayeti attho. 459. Ayañca p±µhiko bhikkh³ti aya½ bhikkhu sarabhaññavasena ganthap±µhapaµhanato v±canato “p±µhiko”ti laddhan±mo bhikkhu. Buddhas±sane sabbesa½ p±µh²na½ p±µhakav±cak±na½ antare vinaye ca agganikkhitto aggo iti µhapito. Ta½ µh±na½ tena bhikkhun± pattaµµh±nantara½ aha½ patthaye patthem²ti attho. 460. Tato para½ attano puññakaraº³p±ya½ dassento ida½ me amita½ bhoganti-±dim±ha. Me mayha½ amita½ pam±ºavirahita½ bhogar±si½ akkhobha½ khobhetu½ asakkuºeyya½ s±gar³pama½ s±garasadisa½ tena bhogena t±disena dhanena buddhassa ±r±ma½ m±payeti sambandho. Sesa½ utt±natthameva. 474. Bhikkhusaªghe nis²ditv± sambuddho tena suµµhu m±pita½ k±rita½ saªgh±r±ma½ paµiggahetv± tass±r±mass±nisa½sad²paka½ ida½ vacana½ abravi kathes²ti sambandho. 475. Katha½? Yo soti yo saªgh±r±mad±yako t±paso sum±pita½ kuµileºamaº¹apap±s±dahammiyap±k±r±din± suµµhu sajjita½ saªgh±r±ma½ buddhassa p±d±si pa-k±rena somanassasampayuttacittena ad±si. Tamaha½ kittayiss±m²ti ta½ t±pasa½ aha½ p±kaµa½ kariss±mi, utt±ni½ kariss±m²ti attho. Suº±tha mama bh±satoti bh±santassa mayha½ vacana½ suº±tha, ohitasot± avikkhittacitt± manasi karoth±ti attho. 476. Tena dinn±r±massa phala½ dassento hatth² ass± rath± patt²ti-±dim±ha. Ta½ suviññeyyameva. 477. Saªgh±r±massida½ phalanti ida½ ±yati½ anubhavitabbasampattisaªkh±ta½ iµµhaphala½ saªgh±r±mad±nassa phala½ vip±kanti attho. 478. Cha¼±s²tisahass±n²ti chasahass±ni as²tisahass±ni samalaªkat± suµµhu alaªkat± sajjit± n±riyo itthiyo vicittavatth±bharaº±ti vicittehi anekar³pehi vatthehi ±bharaºehi ca samann±gat±. ¾muttamaºikuº¹al±ti olambitamutt±h±ramaºikañcitakaºº±ti attho. 479. T±sa½ itth²na½ r³pasobh±tisaya½ vaººento ±¼±rapamh±ti-±dim±ha. Tattha ±¼±r±ni mahant±ni akkh²ni maºigu¼asadis±ni y±sa½ itth²na½ t± ±¼±rapamh± bhamar±namiva mandalocan±ti attho. Hasul± h±sapakati, l²l±vil±s±ti attho. Susaññ±ti sundarasaññitabbasar²r±vayav±. Tanumajjhim±ti khuddaka-udarapades±. Sesa½ utt±nameva. 484. Tassa dhammesu d±y±doti tassa gotamassa bhagavato dhammesu d±y±do dhammakoµµh±sabh±g². Orasoti urasi j±to, sithiladhanit±didasavidhabyañjanabuddhisampanna½ kaºµhat±lu-oµµh±dipañcaµµh±ne ghaµµetv± desitadhamma½ sutv± sot±pattimagg±dimaggapaµip±µiy± sabbakilese khepetv± arahatte µhitabh±vena urasi j±taputtoti attho. Dhammanimmitoti dhammena samena adaº¹ena asatthena nimmito p±kaµo bhavissas²ti attho. Up±li n±ma n±men±ti kiñc±pi so m±tu n±mena mant±ºiputtan±mo, anuruddh±d²hi pana saha gantv± pabbajitatt± khattiy±na½ upasam²pe all²no yutto k±yacittehi samaªg²bh³toti up±l²ti n±mena satthu s±vako hessati bhavissat²ti attho. 485. Vinaye p±rami½ patv±ti vinayapiµake koµi½ pariyos±na½ patv± p±puºitv±. Ýh±n±µµh±ne ca kovidoti k±raº±k±raºe ca dakkho chekoti attho. Jinas±sana½ dh±rentoti jinena vutt±nus±sani½ jinassa piµakattaya½ v±canasavanacintanadh±raº±divasena dh±rento, sallakkhentoti attho. Viharissatin±savoti nikkileso cat³hi iriy±pathehi aparipatanta½ attabh±va½ harissati pavattessat²ti attho. 487. Aparimeyyup±d±y±ti anekasatasahasse ±di½ katv±. Patthemi tava s±sananti “gotamassa bhagavato s±sane vinayadhar±na½ aggo bhaveyyan”ti tuyha½ s±sana½ patthemi icch±m²ti attho. So me atthoti so etadaggaµµh±nantarasaªkh±to attho me may± anuppattoti attho. Sabbasa½yojanakkhayoti sabbesa½ sa½yojan±na½ khayo may± anuppattoti sambandho, nibb±na½ adhigatanti attho. 488. R±jadaº¹ena tajjito p²¼ito s³l±vuto s³le ±vuto ±vuºito poso puriso s³le s±ta½ madhurasukha½ avindanto n±nubhavanto parimutti½va parimocanameva icchati yath±ti sambandho. 489-90. Mah±v²ra v²r±namantare v²ruttama aha½ bhavadaº¹ena j±tidaº¹ena, tajjito p²¼ito kammas³l±vuto kusal±kusalakammas³lasmi½ ±vuto santo sa½vijjam±no, pip±s±vedan±ya pip±s±turabh±vena aµµito abhibh³to dukkh±pito bhave s±ta½ sa½s±re madhura½ sukha½ na vind±mi na labh±mi. R±gaggidosaggimohaggisaªkh±tehi, narakaggikappuµµh±naggidukkhaggisaªkh±tehi v± t²hi agg²hi ¹ayhanto parimutti½ parimuccanup±ya½ gaves±mi pariyes±mi tathev±ti sambandho. Yath± r±jadaº¹a½ ito gato patto parimutti½ gavesati, tath± aha½ bhavadaº¹appatto parimutti½ gaves±m²ti sambandho. 491-2. Puna sa½s±rato mocana½ upamopameyyavasena dassento yath± vis±doti-±dim±ha. Tattha visena sappavisena ± samantato da½s²yittha daµµho hot²ti vis±do, sappadaµµhoti attho. Atha v± visa½ hal±halavisa½ adati gilat²ti vis±do, visakh±dakoti attho. Yo puriso vis±do, tena t±disena visena parip²¼ito, tassa visassa vigh±t±ya vin±s±ya up±yana½ up±yabh³ta½ agada½ osadha½ gaveseyya pariyeseyya, ta½ gavesam±no visagh±taka½ visan±saka½ agada½ osadha½ passeyya dakkheyya. So ta½ attano diµµha½ osadha½ pivitv± visamh± visato parimuttiy± parimocanak±raº± sukh² assa bhaveyya yath±ti sambandho. 493. Tathev±hanti yath± yena pak±rena so naro visahato, savisena sappena daµµho visakh±dako v± osadha½ pivitv± sukh² bhaveyya, tatheva tena pak±rena aha½ avijj±ya mohena sa½ suµµhu p²¼ito. Saddhamm±gadamesahanti aha½ saddhammasaªkh±ta½ osadha½ esa½ pariyesantoti attho.