Mah±duggato satth±ra½ netv± “pavisatha, bhante”ti ±ha. Vasanagehañcassa n²ca½ hoti, anonatena pavisitu½ na sakk±. Buddh± ca n±ma geha½ pavisant± na onamitv± pavisanti. Gehañhi pavisanak±le mah±pathav² v± heµµh± ogacchati, geha½ v± uddha½ gacchati. Ida½ tesa½ sudinnad±nassa phala½. Puna nikkhamitv± gatak±le sabba½ p±katikameva hoti. Tasm± satth± µhitakova geha½ pavisitv± sakkena paññatt±sane nis²di. Satthari nisinne r±j± ±ha– “samma mah±duggata, tay± amh±ka½ y±cant±nampi satthu patto na dinno, pass±ma t±va, k²diso te satthu sakk±ro kato”ti? Athassa sakko y±gukhajjak±d²ni vivaritv± dassesi. Tesa½ v±sagandho sakalanagara½ ch±detv± aµµh±si. R±j± y±gu-±d²ni oloketv± bhagavanta½ ±ha– “bhante, ‘aha½ mah±duggatassa deyyadhammo kittako bhavissati, imin± deyyadhamme dinne satth±ra½ geha½ netv± attano samp±dita½ ±h±ra½ dass±m²’ti cintetv± ±gato, may± evar³po ±h±ro na diµµhapubbo, mayi idha µhite mah±duggato kilameyya, gacch±mahan”ti satth±ra½ vanditv± pakk±mi. Sakkopi satth±ra½ y±gu-±d²ni datv± sakkacca½ parivisi. Satth±pi katabhattakicco anumodana½ katv± uµµh±y±san± pakk±mi. Sakko mah±duggatassa sañña½ ad±si. So patta½ gahetv± satth±ra½ anugacchi. Sakko nivattitv± mah±duggatassa gehadv±re µhito ±k±sa½ olokesi. T±vadeva ±k±sato sattaratanavassa½ vassitv± tassa gehe sabbabh±jan±ni p³retv± sakala½ geha½ p³resi. Tassa gehe ok±so n±hosi. Tassa bhariy± d±rake hatthesu gahetv± n²haritv± bahi aµµh±si. So satth±ra½ anugantv± nivatto d±rake bahi disv± “ki½ idan”ti pucchi. “S±mi, sakala½ no geha½ sattahi ratanehi puººa½, pavisitu½ ok±so natth²”ti. So “ajjeva me d±nena vip±ko dinno”ti cintetv± rañño santika½ gantv± vanditv±, “kasm± ±gatos²”ti vutte ±ha–“deva, geha½ me sattahi ratanehi puººa½, ta½ dhana½ gaºhath±”ti. R±j± “aho buddh±na½ dinnad±na½, ajjeva matthaka½ pattan”ti cintetv± ta½ ±ha– “ki½ te laddhu½ vaµµat²”ti? “Dhanaharaºatth±ya sakaµasahassa½, dev±”ti. R±j± sakaµasahassa½ pesetv± dhana½ ±har±petv± r±jaªgaºe okir±pesi. T±lappam±ºo r±si ahosi. R±j± nagare sannip±t±petv± “imasmi½ nagare atthi kassaci ettaka½ dhanan”ti pucchi. “Natthi, dev±”ti. “Eva½ mah±dhanassa ki½ k±tu½ vaµµat²”ti? “Seµµhiµµh±na½ d±tu½ vaµµati, dev±”ti. R±j± tassa mah±sakk±ra½ katv± seµµhiµµh±na½ d±pesi. Athassa pubbe ekassa seµµhino gehaµµh±na½ ±cikkhitv± “ettha j±te gacche har±petv± geha½ uµµh±petv± vas±h²”ti ±ha. Tassa ta½ µh±na½ sodhetv± sama½ katv± bh³miy± khaññam±n±ya aññamañña½ ±hacca nidhikumbhiyo uµµhahi½su. Tena rañño ±rocite “tava puññena nibbatt±, tvameva gaºh±h²”ti ±ha. So geha½ k±retv± satt±ha½ buddhappamukhassa bhikkhusaªghassa mah±d±na½ ad±si. Tato parampi y±vat±yuka½ tiµµhanto puññ±ni karitv± ±yupariyos±ne devaloke nibbatto. Eka½ buddhantara½ dibbasampatti½ anubhavitv± imasmi½ buddhupp±de tato cuto s±vatthiya½ s±riputtattherass³paµµh±kakule seµµhidh²tu kucchiya½ paµisandhi½ gaºhi. Athass± m±t±pitaro gabbhassa patiµµhitabh±va½ ñatv± gabbhaparih±ra½ ada½su. Tass± aparena samayena evar³po doha¼o uppajji– “aho vat±ha½ dhammadesan±pati½ ±di½ katv± pañcanna½ bhikkhusat±na½ rohitamaccharasena d±na½ datv± k±s±y±ni vatth±ni niv±setv± ±sanapariyante nisinn± tesa½ bhikkh³na½ ucchiµµhabhatta½ paribhuñjeyyan”ti. S± m±t±pit³na½ ±rocetv± tath± ak±si, doha¼o paµipassambhi. Athass± tato aparesupi sattasu maªgalesu rohitamaccharaseneva dhammasen±patittherappamukh±ni pañca bhikkhusat±ni bhojesu½. Sabba½ tissakum±rassa vatthumhi vuttaniy±meneva veditabba½. Ayamassa pana mah±duggatak±le dinnassa rohitamaccharasad±nasseva nissando. N±maggahaºadivase panassa, “bhante, d±sassa vo sikkh±pad±ni deth±”ti m±tar± vutte thero ±ha– “kon±mo aya½ d±rako”ti? “Bhante, imassa d±rakassa kucchiya½ paµisandhiggahaºato paµµh±ya imasmi½ gehe ja¼± e¼am³g±pi paº¹it± j±t±, tasm± me puttassa paº¹itotveva n±ma½ bhavissat²”ti. Thero sikkh±pad±ni ad±si. J±tadivasato paµµh±ya panassa “n±ha½ mama puttassa ajjh±saya½ bhindiss±m²”ti m±tu citta½ uppajji. So sattavassikak±le m±tara½ ±ha– “amma, therassa santike pabbajiss±m²”ti. “S±dhu, t±ta, ‘aha½ tava ajjh±saya½ na bhindiss±micceva mana½ upp±desi”n’ti vatv± thera½ nimantetv± bhojetv±, “bhante, d±so vo pabbajituk±mo, aha½ ima½ s±yanhasamaye vih±ra½ ±ness±m²”ti thera½ uyyojetv± ñ±take sannip±t±petv± “mama puttassa gihik±le kattabbasakk±ra½ ajjeva kariss±m±”ti mahanta½ sakk±ra½ k±retv± ta½ ±d±ya vih±ra½ gantv± “ima½, bhante, pabb±jeth±”ti therassa ad±si. Thero pabbajj±ya dukkarabh±va½ ±cikkhitv± “kariss±maha½, bhante, tumh±ka½ ov±dan”ti vutte “tena hi eh²”ti kese temetv± tacapañcakakammaµµh±na½ ±cikkhitv± pabb±jesi. M±t±pitaropissa satt±ha½ vih±reyeva vasant± buddhappamukhassa bhikkhusaªghassa rohitamaccharaseneva d±na½ datv± sattame divase s±ya½ geha½ agama½su. Thero aµµhame divase antog±ma½ gacchanto ta½ ±d±ya gacchati, bhikkhusaªghena saddhi½ n±gam±si. Ki½ k±raº±? Na t±vassa pattac²varaggahaº±ni v± iriy±patho v± p±s±diko hoti, apica vih±re therassa kattabbavatta½ atthi. Thero hi bhikkhusaªghe antog±ma½ paviµµhe sakalavih±ra½ vicaranto asammajjanaµµh±na½ sammajjitv± tucchabh±janesu p±n²yaparibhojan²y±ni upaµµhapetv± dunnikkhitt±ni mañcap²µh±d²ni paµis±metv± pacch± g±ma½ pavisati. Apica “aññatitthiy± tucchavih±ra½ pavisitv± ‘passatha samaºassa gotamassa s±vak±na½ nisinnaµµh±n±n²’ti vattu½ m± labhi½s³”ti sakalavih±ra½ paµijaggitv± pacch± g±ma½ pavisati. Tasm± ta½ divasampi s±maºerena pattac²vara½ g±h±petv± div±tara½ piº¹±ya p±visi. S±maºero upajjh±yena saddhi½ gacchanto antar±magge m±tika½ disv±, “bhante, ida½ ki½ n±m±”ti pucchi. “M±tik± n±ma, s±maºer±”ti. “Im±ya ki½ karont²”ti? “Ito cito ca udaka½ ±haritv± attano sassakamma½ samp±dent²”ti. “Ki½ pana, bhante, udakassa citta½ atth²”ti “Natth±vuso”ti. “Evar³pa½ acittaka½ attano icchitaµµh±na½ haranti, bhante”ti? “¾m±vuso”ti. So cintesi– “sace evar³pampi acittaka½ attano icchiticchitaµµh±na½ haritv± kamma½ karonti, kasm± sacittak±pi citta½ attano vase vattetv± samaºadhamma½ k±tu½ na sakkhissant²”ti. Atheso purato gacchanto usuk±re saradaº¹aka½ aggimhi t±petv± akkhikoµiy± oloketv± ujuka½ karonte disv±, “ime, bhante, ke n±m±”ti pucchi. “Usuk±r± n±m±vuso”ti. “Ki½ panete karont²”ti? “Aggimhi t±petv± saradaº¹aka½ uju½ karont²”ti. “Sacittako, bhante, eso”ti? “Acittako, ±vuso”ti So cintesi– “sace acittaka½ gahetv± aggimhi t±petv± uju½ karonti, kasm± sacittak±pi attano citta½ vase vattetv± samaºadhamma½ k±tu½ na sakkhissant²”ti. Atheso purato gacchanto d±r³ni aranemin±bhi-±d²ni tacchante disv±, “bhante, ime ke n±m±”ti pucchi. “Tacchak± n±m±vuso”ti. “Ki½ panete karont²”ti? “D±r³ni gahetv± y±nak±d²na½ cakk±d²ni karonti, ±vuso”ti. “Et±ni pana sacittak±ni, bhante”ti? “Acittak±ni, ±vuso”ti. Athassa etadahosi– “sace acittak±ni kaµµhakaliªgar±ni gahetv± cakk±d²ni karonti, kasm± sacittak± attano citta½ vase vattetv± samaºadhamma½ k±tu½ na sakkhissant²”ti. So im±ni k±raº±ni disv±, “bhante, sace tumh±ka½ pattac²vare tumhe gaºheyy±tha, aha½ nivatteyyan”ti. Thero “aya½ adhun± pabbajito daharas±maºero ma½ anubandham±no eva½ vadet²”ti citta½ anupp±detv±va “±hara, s±maºer±”ti vatv± attano pattac²vara½ aggahesi. S±maºeropi upajjh±ya½ vanditv± nivattanto, “bhante, mayha½ ±h±ra½ ±haranto rohitamaccharaseneva ±hareyy±th±”ti ±ha. “Katha½ labhiss±m±vuso”ti? “Bhante, attano puññena alabhant± mama puññena labhissath±”ti ±ha. Thero “daharas±maºerassa bahi nisinnakassa paripanthopi bhaveyy±”ti kuñjika½ datv± “mayha½ vasanagabbhassa dv±ra½ vivaritv± anto pavisitv± nis²deyy±s²”ti ±ha. So tath± katv± attano karajak±ye ñ±ºa½ ot±retv± attabh±va½ sammasanto nis²di. Athassa guºatejena sakkassa ±sana½ uºh±k±ra½ dassesi. So “ki½ nu kho k±raºan”ti upadh±rento “paº¹itas±maºero upajjh±yassa pattac²vara½ datv± ‘samaºadhamma½ kariss±m²’ti nivatto, may±pi tattha gantu½ vaµµat²”ti cintetv± catt±ro mah±r±je ±mantetv± “vih±rassa upavane vasante sakuºe pal±petv± samantato ±rakkha½ gaºhath±”ti vatv± candadevaputta½ “candamaº¹ala½ ±ka¹¹hitv± gaºh±h²”ti, s³riyadevaputta½ “s³riyamaº¹ala½ ±ka¹¹hitv± gaºh±h²”ti vatv± saya½ gantv± ±viñchanarajjuµµh±ne ±rakkha½ gahetv± aµµh±si, vih±re pur±ºapaººassa patantassapi saddo n±hosi, s±maºerassa citta½ ekagga½ ahosi. So antar±bhatteyeva attabh±va½ sammasitv± t²ºi phal±ni p±puºi. Theropi “s±maºero vih±re nisinno, tassa upakappanaka½ bhojana½ asukakule n±ma sakk± laddhun”ti eka½ pemag±ravayutta½ upaµµh±kakula½ agam±si. Tattha ca manuss± ta½ divasa½ rohitamacche labhitv± therasseva ±gamana½ olokento nis²di½su. Te thera½ ±gacchanta½ disv± “bhante, bhaddaka½ vo kata½ idh±gacchanteh²”ti antogehe pavesetv± y±gukhajjak±d²ni datv± rohitamaccharasenassa piº¹ap±ta½ ada½su. Thero haraº±k±ra½ dassesi. Manuss± “paribhuñjatha, bhante, haraºakabhattampi labhissath±”ti vatv± therassa bhattakicc±vas±ne patta½ rohitamaccharasabhojanassa p³retv± ada½su. Thero “s±maºero me ch±to”ti s²gha½ agam±si. Satth±pi ta½ divasa½ k±lasseva bhuñjitv± vih±ra½ gantv± eva½ ±vajjesi– “paº¹itas±maºero upajjh±yassa pattac²vara½ datv± ‘samaºadhamma½ kariss±m²’ti nivatto, nipphajjissati nu kho assa pabbajitakiccan”ti upadh±rento tiººa½ phal±na½ pattabh±va½ ñatv± “arahattassa upanissayo atthi, natth²”ti ±vajjento “atth²”ti disv± “purebhattameva arahatta½ pattu½ sakkhissati, na sakkhissat²”ti upadh±rento “sakkhissat²”ti aññ±si. Athassa etadahosi– “s±riputto s±maºerassa bhatta½ ±d±ya s²gha½ ±gacchati, antar±yampissa kareyya dv±rakoµµhake ±rakkha½ gahetv± nis²diss±mi, atha na½ pañha½ pucchiss±mi, tasmi½ pañhe vissajjiyam±ne s±maºero saha paµisambhid±hi arahatta½ p±puºissat²”ti. Tato gantv± dv±rakoµµhake µhatv± sampatta½ thera½ catt±ro pañhe pucchi, puµµha½ puµµha½ pañha½ vissajjesi. Tatrida½ pucch±vissajjana½– satth± kira na½ ±ha– “s±riputta, ki½ te laddhan”ti? “¾h±ro, bhante”ti. “¾h±ro n±ma ki½ ±harati, s±riputt±”ti? “Vedana½, bhante”ti. “Vedana½ ki½ ±harati, s±riputt±”ti? “R³pa½, bhante”ti. “R³pa½ pana ki½ ±harati, s±riputt±”ti “Phassa½, bhante”ti. Tatr±ya½ adhipp±yo– “jighacchitena hi paribhutto ±h±ro tassa khudda½ pariharitv± sukha½ vedana½ ±harati. ¾h±raparibhogena sukhitassa sukh±ya vedan±ya uppajjam±n±ya sar²re vaººasampatti hoti. Eva½ vedan± r³pa½ ±harati. Sukhito pana ±h±rajar³pavasena uppannasukhasomanasso ‘id±ni me ass±do j±to’ti nippajjanto v± nis²danto v± sukhasamphassa½ paµilabhat²”ti. Eva½ imesu cat³su pañhesu vissajjikesu s±maºero saha paµisambhid±hi arahatta½ patto. Satth±pi thera½ ±ha– “gaccha, s±riputta, tava s±maºerassa bhatta½ deh²”ti. Thero gantv± dv±ra½ ±koµesi. S±maºero nikkhamitv± therassa hatthato patta½ gahetv± ekamanta½ µhapetv± t±lavaºµena thera½ b²ji. Atha na½ thero ±ha– “s±maºera, bhattakicca½ karoh²”ti. “Tumhe pana, bhante”ti. “Kata½ may± bhattakicca½, tva½ karoh²”ti. Sattavassikad±rako pabbajitv± aµµhame divase ta½ khaºa½ vikasitapadumuppalasadiso arahatta½ patto, paccavekkhitaµµh±na½ pana paccavekkhanto nis²ditv± bhattakiccamak±si. Tena patta½ dhovitv± paµis±mitak±le candadevaputto candamaº¹ala½ vissajjesi, s³riyadevaputto s³riyamaº¹ala½. Catt±ro mah±r±j±no catuddisa½ ±rakkha½ vissajjesu½, sakko devar±j± ±viñchanake ±rakkha½ vissajjesi. S³riyo majjhaµµh±nato galitv± gato. Bhikkh³ ujjh±yi½su, “ch±y± adhikappam±º± j±t±, s³riyo majjhaµµh±nato galitv± gato, s±maºerena ca id±neva bhutta½, ki½ nu kho etan”ti. Satth± ta½ pavatti½ ñatv± ±gantv± pucchi– “bhikkhave, ki½ katheth±”ti? “Ida½ n±ma, bhante”ti? “¾ma, bhikkhave, puññavato samaºadhamma½ karaºak±le candadevaputto candamaº¹ala½, s³riyadevaputto s³riyamaº¹ala½ ±ka¹¹hitv± gaºhi, catt±ro mah±r±j±no vih±ropavane catuddisa½ ±rakkha½ gaºhi½su, sakko devar±j± ±viñchanake ±rakkha½ gaºhi, ahampi ‘buddhomh²’ti appossukko nis²ditu½ n±lattha½, gantv± dv±rakoµµhake mama puttassa ±rakkha½ aggahesi½, nettike ca m±tik±ya udaka½ harante, usuk±re ca usu½ uju½ karonte, tacchake ca d±r³ni tacchante disv± ettaka½ ±rammaºa½ gahetv± paº¹it± att±na½ dametv± arahatta½ gaºhantiyev±”ti vatv± anusandhi½ ghaµetv± dhamma½ desento ima½ g±tham±ha– 80. “Udakañhi nayanti nettik±, usuk±r± namayanti tejana½;
d±ru½ namayanti tacchak±, att±na½ damayanti paº¹it±”ti.
Tattha udakanti pathaviy± thalaµµh±na½ khaºitv± ±v±µaµµh±na½ p³retv± m±tika½ v± katv± rukkhadoºi½ v± µhapetv± attan± icchiticchitaµµh±na½ udaka½. Nent²ti nettik±. Tejananti kaº¹a½. Ida½ vutta½ hoti– nettik± attano ruciy± udaka½ nayanti, usuk±r±pi t±petv± tejana½ namayanti usu½ uju½ karonti. Tacchak±pi nemi-±d²na½ atth±ya tacchant± d±ru½ namayanti attano ruciy± uju½ v± vaªka½ v± karonti. Eva½ ettaka½ ±rammaºa½ katv± paº¹it± sot±pattimagg±d²ni upp±dent± att±na½ damayanti, arahattappatt± pana ekantadant± n±ma hont²ti. Desan±vas±ne bah³ sot±pattiphal±d²ni p±puºi½s³ti.
Paº¹itas±maºeravatthu pañcama½.