5. Abhibh±yatanasuttavaººan±

65. Pañcame abhibh±yatan±n²ti abhibhavanak±raº±ni. Ki½ abhibhavanti? Paccan²kadhammepi ±rammaº±nipi. T±ni hi paµipakkhabh±vena paccan²kadhamme abhibhavanti, puggalassa ñ±ºuttariyat±ya ±rammaº±ni. Ajjhatta½ r³pasaññ²ti-±d²su pana ajjhattar³pe parikammavasena ajjhatta½ r³pasaññ² n±ma hoti. Ajjhattañhi n²laparikamma½ karonto kese v± pitte v± akkhit±rak±ya v± karoti. P²taparikamma½ karonto mede v± chaviy± v± hatthatalap±datalesu v± akkh²na½ p²taµµh±ne v± karoti. Lohitaparikamma½ karonto ma½se v± lohite v± jivh±ya v± akkh²na½ rattaµµh±ne v± karoti. Od±taparikamma½ karonto aµµhimhi v± dante v± nakhe v± akkh²na½ setaµµh±ne v± karoti. Ta½ pana sun²laka½ sup²taka½ sulohitaka½ su-od±ta½ na hoti, avisuddhameva hoti.
Eko bahiddh± r³p±ni passat²ti yasseva½ parikamma½ ajjhatta½ uppanna½ hoti, nimitta½ pana bahiddh±, so eva½ ajjhatta½ parikammassa bahiddh± ca appan±ya vasena “ajjhatta½ r³pasaññ² eko bahiddh± r³p±ni passat²”ti vuccati. Paritt±n²ti ava¹¹hit±ni. Suvaººadubbaºº±n²ti suvaºº±ni v± hontu dubbaºº±ni v±, parittavaseneva ida½ abhibh±yatana½ vuttanti veditabba½. T±ni abhibhuyy±ti yath± n±ma sampannaggahaºiko kaµacchumatta½ bhatta½ labhitv± “ki½ ettha bhuñjitabba½ atth²”ti sa½ka¹¹hitv± ekakaba¼ameva karoti, evameva ñ±ºuttariko puggalo visadañ±ºo “kimettha parittake ±rammaºe sam±pajjitabba½ atthi, n±ya½ mama bh±ro”ti t±ni r³p±ni abhibhavitv± sam±pajjati, saha nimittupp±denevettha appana½ p±pet²ti attho. J±n±mi pass±m²ti imin± panassa ±bhogo kathito. So ca kho sam±pattito vuµµhitassa, na antosam±pattiya½. Eva½saññ² hot²ti ±bhogasaññ±yapi jh±nasaññ±yapi eva½saññ² hoti. Abhibhavanasaññ± hissa antosam±pattiyampi atthi, ±bhogasaññ± pana sam±pattito vuµµhitasseva.
Appam±º±n²ti va¹¹hitappam±º±ni, mahant±n²ti attho. Abhibhuyy±ti ettha ca pana yath± mahagghaso puriso eka½ bhattava¹¹hitaka½ labhitv± “aññ±pi hotu, aññ±pi hotu, ki½ es± mayha½ karissat²”ti na ta½ mahantato passati, evameva ñ±ºuttaro puggalo visadañ±ºo “ki½ ettha sam±pajjitabba½, nayida½ appam±ºa½, na mayha½ cittekaggat±karaºe bh±ro atth²”ti abhibhavitv± sam±pajjati, saha nimittupp±danevettha appana½ p±pet²ti attho.
Ajjhatta½ ar³pasaññ²ti al±bhit±ya v± anatthikat±ya v± ajjhattar³pe parikammasaññ±virahito.
Eko bahiddh± r³p±ni passat²ti yassa parikammampi nimittampi bahiddh± uppanna½, so eva½ bahiddh± parikammassa ceva appan±ya ca vasena “ajjhatta½ ar³pasaññ² eko bahiddh± r³p±ni passat²”ti vuccati. Sesamettha catutth±bhibh±yatane ca vuttanayameva. Imesu pana cat³su paritta½ vitakkacaritavasena ±gata½, appam±ºa½ mohacaritavasena, suvaººa½ dosacaritavasena, dubbaººa½ r±gacaritavasena. Etesañhi et±ni sapp±y±ni. S± ca nesa½ sapp±yat± visuddhimagge (visuddhi. 1.43) cariyaniddese vutt±.
Pañcama-abhibh±yatan±d²su n²l±n²ti sabbasaªg±hikavasena vutta½. N²lavaºº±n²ti vaººavasena. N²lanidassan±n²ti nidassanavasena. Apaññ±yam±navivar±ni asambhinnavaºº±ni ekan²l±neva hutv± dissant²ti vutta½ hoti. N²lanibh±s±n²ti ida½ pana obh±savasena vutta½, n²lobh±s±ni n²lappabh±yutt±n²ti attho. Etena nesa½ suvisuddhata½ dasseti. Visuddhavaººavaseneva hi im±ni abhibh±yatan±ni vutt±ni. “N²lakasiºa½ uggaºhanto n²lasmi½ nimitta½ gaºh±ti pupphasmi½ v± vatthasmi½ v± vaººadh±tuy± v±”ti-±dika½ panettha kasiºakaraºañca parikammañca appan±vidh±nañca sabba½ visuddhimagge (visuddhi. 1.55) vitth±rato vuttamev±ti.