5. Parisavaggavaººan±
43. Pañcamassa paµhame utt±n±ti p±kaµ± appaµicchann±. Gambh²r±ti gu¼h± paµicchann±. Uddhat±ti uddhaccena samann±gat±. Unna¼±ti uggatana¼±, uµµhitatuccham±n±ti vutta½ hoti. Capal±ti pattac²varamaº¹an±din± c±pallena yutt±. Mukhar±ti mukhakhar± kharavacan±. Vikiººav±c±ti asa½yatavacan± divasampi niratthakavacanapal±pino. Muµµhassat²ti vissaµµhasatino. Asampaj±n±ti nippaññ±. Asam±hit±ti cittekaggat±mattass±pi al±bhino. P±katindriy±ti pakatiy± µhitehi vivaµehi arakkhitehi indriyehi samann±gat±. Sukkapakkho vuttavipall±sena veditabbo. 44. Dutiye bhaº¹anaj±t±ti bhaº¹ana½ vuccati kalahassa pubbabh±go, ta½ tesa½ j±tanti bhaº¹anaj±t±. Tath± “maya½ tumhe daº¹±pess±ma bandh±pess±m±”ti-±divacanappavattiy± sañj±takalah±. Aya½ t±va gih²su nayo. Pabbajit± pana ±pattiv²tikkamav±ca½ vadant± kalahaj±t± n±ma. Viv±d±pann±ti viruddhav±da½ ±pann±. Mukhasatt²hi vitudant±ti guº±na½ chindanaµµhena dubbh±sit± v±c± mukhasattiyoti vuccanti, t±hi vitudant± vijjhant±. Samagg±ti ekakamma½ ekuddeso samasikkhat±ti etesa½ karaºena samaggat±ya sahit±. Piyacakkh³h²ti mett±cakkh³hi. 45. Tatiye aggavat²ti uttamapuggalavat², agg±ya v± uttam±ya paµipattiy± samann±gat±. Tato vipar²t± anaggavat². B±hulik±ti c²var±dib±hull±ya paµipann±. S±sana½ sithila½ gaºhant²ti s±thalik±. Okkamane pubbaªgam±ti ettha okkamana½ vuccati avagamanaµµhena pañca n²varaº±ni, tena pañcan²varaºap³raºe pubbaªgam±ti vutta½ hoti. Paviveketi upadhiviveke nibb±ne. Nikkhittadhur±ti tividhepi viveke oropitadhur±. Na v²riya½ ±rabhant²ti duvidhampi v²riya½ na karonti. Appattassa pattiy±ti pubbe appattassa jh±navipassan±maggaphalavisesassa patti-atth±ya. Itara½ padadvaya½ tasseva vevacana½. Pacchim± janat±ti saddhivih±rika-antev±sikajano Diµµh±nugati½ ±pajjat²ti ±cariyupajjh±yehi kata½ anukaronto diµµhassa tesa½ ±c±rassa anugati½ ±pajjati n±ma. Sesa½ vuttapaµipakkhanayena veditabba½. 46. Catutthe ariy±ti ariyas±vakaparis±. Anariy±ti puthujjanaparis±. “Ida½ dukkhan”ti yath±bh³ta½ nappaj±nant²ti µhapetv± taºha½ tebh³mak± pañcakkhandh± dukkhasacca½ n±ma, ettakameva dukkha½, ito uddha½ dukkha½ natth²ti yath±sabh±vato nappaj±nanti. Esa nayo sabbattha. Sesapadesu pana tassa dukkhassa samuµµh±pik± purimataºh± samudayo n±ma, tass±yeva taºh±ya, dvinnampi v± tesa½ sacc±na½ accantakkhayo asamuppatti dukkhanirodho n±ma, aµµhaªgiko ariyamaggo dukkhanirodhag±min² paµipad± n±m±ti eva½ imasmi½ sutte cat³hi saccehi catt±ro magg± ca catt±ri ca phal±ni kathit±ni. 47. Pañcame paris±kasaµoti kasaµaparis± kacavaraparis± pal±paparis±ti attho. Paris±maº¹oti pasannaparis± s±raparis±ti attho. Chand±gati½ gacchant²ti chandena agati½ gacchanti, akattabba½ karont²ti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Im±ni pana catt±ri agatigaman±ni bhaº¹abh±jan²ye ca vinicchayaµµh±ne ca labbhanti. Tattha bhaº¹abh±jan²ye t±va attano bh±rabh³t±na½ bhikkh³na½ aman±pe bhaº¹ake patte ta½ parivattetv± man±pa½ dento chand±gati½ gacchati n±ma. Attano pana abh±rabh³t±na½ man±pe bhaº¹ake patte ta½ parivattetv± aman±pa½ dento dos±gati½ gacchati n±ma. Bhaº¹akabh±jan²yavatthuñca µhitikañca aj±nanto moh±gati½ gacchati n±ma. Mukhar±na½ v± r±j±dinissit±na½ v± “ime me aman±pe bhaº¹ake dinne anatthampi kareyyun”ti bhayena parivattetv± man±pa½ dento bhay±gati½ gacchati n±ma. Yo pana eva½ na gacchati, sabbesa½ tul±bh³to pam±ºabh³to majjhatto hutv± ya½ yassa p±puº±ti, taññeva tassa deti, aya½ catubbidhampi agatigamana½ na gacchati n±ma. Vinicchayaµµh±ne pana attano bh±rabh³tassa garuk±patti½ lahuk±patt²ti katv± kathento chand±gati½ gacchati n±ma. Itarassa lahuk±patti½ garuk±patt²ti katv± kathento dos±gati½ gacchati n±ma. ¾pattivuµµh±na½ pana samuccayakkhandhakañca aj±nanto moh±gati½ gacchati n±ma. Mukharassa v± r±jap³jitassa v± “aya½ me garuka½ katv± ±patti½ kathentassa anatthampi kareyy±”ti garukameva lahuk±ti katv± kathento bhay±gati½ gacchati n±ma. Yo pana sabbesa½ yath±bh³tameva katheti, aya½ catubbidhampi agatigamana½ na gacchati n±ma. 48. Chaµµhe okk±citavin²t±ti dubbin²t±. No paµipucch±vin²t±ti na pucchitv± vin²t±. Gambh²r±ti p±¼ivasena gambh²r± sallasuttasadis±. Gambh²ratth±ti atthavasena gambh²r± mah±vedallasuttasadis±. Lokuttar±ti lokuttara-atthad²pak± Suññat±paµisa½yutt±ti sattasuñña½ dhammamattameva pak±sak± asaªkhatasa½yuttasadis±. Na aññ± citta½ upaµµhapent²ti vij±nanatth±ya citta½ na upaµµhapenti, nidd±yanti v± aññavihit± v± honti. Uggahetabba½ pariy±puºitabbanti uggahetabbe ca pariy±puºitabbe ca. Kavit±ti kav²hi kat±. Itara½ tasseva vevacana½. Cittakkhar±ti vicitra-akkhar±. Itara½ tasseva vevacana½. B±hirak±ti s±sanato bahibh³t±. S±vakabh±sit±ti tesa½ tesa½ s±vakehi bh±sit±. Suss³sant²ti akkharacittat±ya ceva sarasampattiy± ca attaman± hutv± suºanti. Na ceva aññamañña½ paµipucchant²ti aññamañña½ attha½ v± anusandhi½ v± pubb±para½ v± na pucchanti. Na ca paµivicarant²ti pucchanatth±ya c±rika½ na vicaranti. Ida½ kathanti ida½ byañjana½ katha½ ropetabba½ kinti ropetabba½? Imassa ko atthoti imassa bh±sitassa ko attho, k± anusandhi, ki½ pubb±para½? Avivaµanti paµicchanna½. Na vivarant²ti na uggh±µenti. Anutt±n²katanti ap±kaµa½ kata½. Na utt±ni½ karont²ti p±kaµa½ na karonti. Kaªkh±µh±niyes³ti kaªkh±ya k±raºabh³tesu. Sukkapakkho vuttavipall±sena veditabbo. 49. Sattame ±misagar³ti catupaccayagaruk± lokuttaradhamma½ l±makato gahetv± µhitaparis±. Saddhammagar³ti nava lokuttaradhamme garuke katv± catt±ro paccaye l±makato gahetv± µhitaparis±. Ubhatobh±gavimuttoti dv²hi bh±gehi vimutto. Paññ±vimuttoti paññ±ya vimutto sukkhavipassakakh²º±savo. K±yasakkh²ti k±yena jh±naphassa½ phusitv± pacch± nirodha½ nibb±na½ sacchikatv± µhito. Diµµhippattoti diµµhanta½ patto. Ime dvepi chasu µh±nesu labbhanti. Saddh±vimuttoti saddahanto vimutto. Ayampi chasu µh±nesu labbhati. Dhamma½ anussarat²ti dhamm±nus±r². Saddha½ anussarat²ti saddh±nus±r². Ime dvepi paµhamamaggasamaªgino. Kaly±ºadhammoti sundaradhammo. Duss²lo p±padhammoti niss²lo l±makadhammo. Ima½ kasm± gaºhanti? Sabbesu hi ekasadisesu j±tesu s²lavantesu balavag±rava½ na hoti, ekaccesu pana duss²lesu sati s²lavant±na½ upari balavag±rava½ hot²ti maññant± gaºhanti. Te tena l±bha½ labhant²ti te bhikkh³ ekacc±na½ vaººa½ ekacc±na½ avaººa½ kathetv± catt±ro paccaye labhanti. Gathit±ti taºh±ya ganthit±. Mucchit±ti taºh±vaseneva mucchit±. Ajjhopann±ti ajjhos±ya gilitv± pariniµµhapetv± µhit±. An±d²navadass±vinoti apaccavekkhitaparibhoge ±d²nava½ apassant±. Anissaraºapaññ±ti cat³su paccayesu chandar±ga-apaka¹¹han±ya nissaraºapaññ±ya virahit± idamattha½ etanti aj±nant±. Paribhuñjant²ti sacchandar±g± hutv± paribhuñjanti. Sukkapakkhe ubhatobh±gavimuttoti-±d²su aya½ sattannampi ariyapuggal±na½ saªkhepapak±san±– eko bhikkhu paññ±dhurena abhiniviµµho aµµha sam±pattiyo nibbattetv± sot±pattimagga½ p±puº±ti. So tasmi½ khaºe dhamm±nus±r² n±ma hoti, sot±pattiphal±d²su chasu µh±nesu k±yasakkhi n±ma, arahattaphalakkhaºe ubhatobh±gavimutto n±ma. Sam±patt²hi vikkhambhanavimuttiy± maggena samucchedavimuttiy±ti dvikkhattu½ v± dv²hi v± bh±gehi vimuttoti attho. Aparo paññ±dhurena abhiniviµµho sam±pattiyo nibbattetu½ asakkonto sukkhavipassakova hutv± sot±pattimagga½ p±puº±ti. So tasmi½ khaºe dhamm±nus±r² n±ma hoti, sot±pattiphal±d²su chasu µh±nesu diµµhippatto n±ma, arahattaphalakkhaºe paññ±vimutto n±ma. Aparo saddh±dhurena abhiniviµµho aµµha sam±pattiyo nibbattetv± sot±pattimagga½ p±puº±ti. So tasmi½ khaºe saddh±nus±r² n±ma hoti, sot±pattiphal±d²su chasu µh±nesu k±yasakkhi n±ma, arahattaphalakkhaºe ubhatobh±gavimutto n±ma. Aparo saddh±dhurena abhiniviµµho sam±pattiyo nibbattetu½ asakkonto sukkhavipassakova hutv± sot±pattimagga½ p±puº±ti. So tasmi½ khaºe saddh±nus±r² n±ma hoti, sot±pattiphal±d²su chasu µh±nesu saddh±vimutto n±ma, arahattaphalakkhaºe paññ±vimutto n±ma. 50. Aµµhame visam±ti sapakkhalanaµµhena visam±. Sam±ti nipakkhalanaµµhena sam±. Adhammakamm±n²ti uddhamm±ni kamm±ni. Avinayakamm±n²ti ubbinay±ni kamm±ni. 51. Navame adhammik±ti niddhamm±. Dhammik±ti dhammayutt±. 52. Dasame adhikaraºanti viv±d±dhikaraº±dicatubbidha½ adhikaraºa½. ¾diyant²ti gaºhanti. Saññ±pent²ti j±n±penti. Na ca saññatti½ upagacchant²ti saññ±panattha½ na sannipatanti. Na ca nijjh±pent²ti na pekkh±penti. Na ca nijjhatti½ upagacchant²ti aññamañña½ nijjh±panatth±ya na sannipatanti. Asaññattibal±ti asaññattiyeva bala½ etesanti asaññattibal± Appaµinissaggamantinoti yesa½ hi eva½ hoti– “sace amhehi gahita½ adhikaraºa½ dhammika½ bhavissati, gaºhiss±ma. Sace adhammika½, vissajjess±m±”ti, te paµinissaggamantino n±ma honti. Ime pana na tath± mantent²ti appaµinissaggamantino. Th±mas± par±m±s± abhiniviss±ti diµµhith±mena ca diµµhipar±m±sena ca abhinivisitv±. Idameva saccanti ida½ amh±ka½ vacanameva sacca½. Moghamaññanti avases±na½ vacana½ mogha½ tuccha½. Sukkapakkho utt±natthoyev±ti.
Parisavaggo pañcamo.
Paµhamapaºº±saka½ niµµhita½.