2. Mah±r±hulov±dasuttavaººan±
113. Eva½ me sutanti mah±r±hulov±dasutta½. Tattha piµµhito piµµhito anubandh²ti dassana½ avijahitv± gamana½ abbocchinna½ katv± pacchato pacchato iriy±path±nubandhanena anubandhi. Tad± hi bhagav± pade pada½ nikkhipanto vil±sitagamanena purato purato gacchati, r±hulatthero dasabalassa pad±nupadiko hutv± pacchato pacchato. Tattha bhagav± supupphitas±lavanamajjhagato subh³mi-otaraºatth±ya nikkhantamattavarav±raºo viya virocittha, r±hulabhaddo ca varav±raºassa pacchato nikkhantagajapotako viya. Bhagav± s±yanhasamaye maºiguhato nikkhamitv± gocara½ paµipanno kesaras²ho viya, r±hulabhaddo ca s²hamigar±j±na½ anubandhanto nikkhantas²hapotako viya. Bhagav± maºipabbatasassirikavanasaº¹ato d±µhabalo mah±byaggho viya, r±hulabhaddo ca byagghar±j±na½ anubandhabyagghapotako viya. Bhagav± simbalid±yato nikkhantasupaººar±j± viya, r±hulabhaddo ca supaººar±jassa pacchato nikkhantasupaººapotako viya. Bhagav± cittak³µapabbatato gaganatala½ pakkhandasuvaººaha½sar±j± viya, r±hulabhaddo ca ha½s±dhipati½ anupakkhandaha½sapotako viya. Bhagav± mah±sara½ ajjhog±¼h± suvaººamah±n±v± viya, r±hulabhaddo ca suvaººan±va½ pacch± anubandhan±v±potako viya. Bhagav± cakkaratan±nubh±vena gaganatale sampay±tacakkavattir±j± viya, r±hulabhaddo ca r±j±na½ anusampay±tapariº±yakaratana½ viya. Bhagav± vigataval±haka½ nabha½ paµipannat±rakar±j± viya, r±hulabhaddo ca t±rak±dhipatino anumaggapaµipann± parisuddha-osadhit±rak± viya. Bhagav±pi mah±sammatapaveºiya½ okk±kar±java½se j±to, r±hulabhaddopi. Bhagav±pi saªkhe pakkhittakh²rasadiso suparisuddhaj±tikhattiyakule j±to, r±hulabhaddopi. Bhagav±pi rajja½ pah±ya pabbajito, r±hulabhaddopi. Bhagavatopi sar²ra½ dvatti½samah±purisalakkhaºapaµimaº¹ita½ devanagaresu samussitaratanatoraºa½ viya sabbap±liphullo p±ricchattako viya ca atimanoharaºa½, r±hulabhaddass±pi. Iti dvepi abhin²h±rasampann±, dvepi r±japabbajit±, dvepi khattiyasukhum±l±, dvepi suvaººavaºº±, dvepi lakkhaºasampann± ekamagga½ paµipann± paµip±µiy± gacchant±na½ dvinna½ candamaº¹al±na½ dvinna½ s³riyamaº¹al±na½ dvinna½ sakkasuy±masantusitasunimmitavasavattimah±brahm±d²na½ siriy± siri½ abhibhavam±n± viya viroci½su. Tatr±yasm± r±hulo bhagavato piµµhito piµµhito gacchantova p±datalato y±va upari kesant± tath±gata½ ±lokesi. So bhagavato buddhavesavil±sa½ disv± “sobhati bhagav± dvatti½samah±purisalakkhaºavicittasar²ro by±mappabh±parikkhittat±ya vippakiººasuvaººacuººamajjhagato viya, vijjulat±parikkhitto kanakapabbato viya, yantasuttasam±ka¹¹hitaratanavicitta½ suvaººa-agghika½ viya, rattapa½suk³lac²varapaµicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya, pav±¼alat±paµimaº¹ita½ suvaººa-agghika½ viya c²napiµµhacuººap³jita½ suvaººacetiya½ viya, l±kh±ras±nulitto kanakay³po viya, rattaval±hakantarato taªkhaºabbhuggatapuººacando viya, aho samati½sap±ramit±nubh±vasajjitassa attabh±vassa sir²sampatt²”ti cintesi. Tato att±nampi oloketv±– “ahampi sobh±mi. Sace bhagav± cat³su mah±d²pesu cakkavattirajja½ akariss±, mayha½ pariº±yakaµµh±nantara½ adass±. Eva½ sante ativiya jambud²patala½ asobhiss±”ti attabh±va½ niss±ya gehassita½ chandar±ga½ upp±desi. Bhagav±pi purato gacchantova cintesi– “paripuººacchavima½salohito d±ni r±hulassa attabh±vo. Rajan²yesu r³p±rammaº±d²su hi cittassa pakkhandanak±lo j±to, ki½ bahulat±ya nu kho r±hulo v²tin±met²”ti. Atha sah±vajjaneneva pasanna-udake maccha½ viya, parisuddhe ±d±samaº¹ale mukhanimitta½ viya ca tassa ta½ cittupp±da½ addasa. Disv±va– “aya½ r±hulo mayha½ atrajo hutv± mama pacchato ±gacchanto ‘aha½ sobh±mi, mayha½ vaºº±yatana½ pasannan’ti attabh±va½ niss±ya gehassitachandar±ga½ upp±deti, atitthe pakkhando uppatha½ paµipanno agocare carati, dis±m³¼ha-addhiko viya agantabba½ disa½ gacchati. Aya½ kho panassa kileso abbhantare va¹¹hanto attatthampi yath±bh³ta½ passitu½ na dassati, paratthampi, ubhayatthampi. Tato nirayepi paµisandhi½ gaºh±pessati, tiracch±nayoniyampi, pettivisayepi, asurak±yepi, samb±dhepi m±tukucchisminti anamatagge sa½s±ravaµµe parip±tessati. Ayañhi–
Anatthajanano lobho, lobho cittappakopano;
bhayamantarato j±ta½, ta½ jano n±vabujjhati.
Luddho attha½ na j±n±ti, luddho dhamma½ na passati;
andhatama½ tad± hoti, ya½ lobho sahate nara½. (Itivu. 88)–
Yath± kho pana anekaratanap³r± mah±n±v± bhinnaphalakantarena udaka½ ±diyam±n± muhuttampi na ajjhupekkhitabb± hoti, vegenass± vivara½ pidahitu½ vaµµati, evameva½ ayampi na ajjhupekkhitabbo. Y±vassa aya½ kileso abbhantare s²laratan±d²ni na vin±seti, t±vadeva na½ niggaºhiss±m²”ti ajjh±sayamak±si. Evar³pesu pana µh±nesu buddh±na½ n±gavilokana½ n±ma hoti. Tasm± yantena parivattitasuvaººapaµim± viya sakalak±yeneva parivattetv± µhito r±hulabhadda½ ±mantesi. Ta½ sandh±ya “atha kho bhagav± apaloketv±”ti-±di vutta½.
Tattha ya½kiñci r³panti-±d²ni sabb±k±rena visuddhimagge khandhaniddese vitth±rit±ni. Neta½ mam±ti-±d²ni mah±hatthipadopame vutt±ni. R³pameva nu kho bhagav±ti kasm± pucchati? Tassa kira– “sabba½ r³pa½ neta½ mama, nesohamasmi na meso att±”ti sutv±– “bhagav± sabba½ r³pa½ vipassan±paññ±ya eva½ daµµhabbanti vadati, vedan±d²su nu kho katha½ paµipajjitabban”ti nayo udap±di. Tasm± tasmi½ naye µhito pucchati. Nayakusalo hesa ±yasm± r±hulo, ida½ na kattabbanti vutte idampi na kattabba½ idampi na kattabbamev±ti nayasatenapi nayasahassenapi paµivijjhati. Ida½ kattabbanti vuttepi eseva nayo. Sikkh±k±mo hi aya½ ±yasm±, p±tova gandhakuµipariveºe patthamatta½ v±lika½ okirati– “ajja samm±sambuddhassa santik± mayha½ upajjh±yassa santik± ettaka½ ov±da½ ettaka½ paribh±sa½ labh±m²”ti. Samm±sambuddhopi na½ etadagge µhapento– “etadagga½, bhikkhave, mama s±vak±na½ bhikkh³na½ sikkh±k±m±na½ yadida½ r±hulo”ti (a. ni. 1.209) sikkh±yameva agga½ katv± µhapesi. Sopi ±yasm± bhikkhusaªghamajjhe tameva s²han±da½ nadi–
“Sabbameta½ abhiññ±ya, dhammar±j± pit± mama;
sammukh± bhikkhusaªghassa, etadagge µhapesi ma½.
Sikkh±k±m±naha½ aggo, dhammar±jena thomito;
saddh±pabbajit±nañca, sah±yo pavaro mama.
Dhammar±j± pit± mayha½, dhamm±rakkho ca pettiyo;
s±riputto upajjh±yo, sabba½ me jinas±sanan”ti.
Athassa bhagav± yasm± na kevala½ r³pameva, vedan±dayopi eva½ daµµhabb±, tasm± r³pampi r±hul±ti-±dim±ha. Ko najj±ti ko nu ajja. Therassa kira etadahosi “samm±sambuddho mayha½ attabh±vanissita½ chandar±ga½ ñatv± ‘samaºena n±ma evar³po vitakko na vitakkitabbo’ti neva pariy±yena katha½ kathesi, gaccha bhikkhu r±hula½ vadehi ‘m± puna evar³pa½ vitakka½ vitakkes²’ti na d³ta½ pesesi. Ma½ sammukkhe µhatv±yeva pana sabhaº¹aka½ cora½ c³¼±ya gaºhanto viya sammukh± sugatov±da½ ad±si. Sugatov±do ca n±ma asaªkheyyehipi kappehi dullabho. Evar³passa buddhassa sammukh± ov±da½ labhitv± ko nu viññ³ paº¹itaj±tiko ajja g±ma½ piº¹±ya pavisissat²”ti. Athesa ±yasm± ±h±rakicca½ pah±ya yasmi½ nisinnaµµh±ne µhitena ov±do laddho, tatova paµinivattetv± aññatarasmi½ rukkham³le nis²di. Bhagav±pi ta½ ±yasmanta½ nivattam±na½ disv± na evam±ha– “m± nivatta t±va, r±hula, bhikkh±c±rak±lo te”ti. Kasm±? Eva½ kirassa ahosi– “ajja t±va k±yagat±sati-amatabhojana½ bhuñjat³”ti. Addas± kho ±yasm± s±riputtoti bhagavati gate pacch± gacchanto addasa. Etassa kir±yasmato ekakassa viharato añña½ vatta½, bhagavat± saddhi½ viharato añña½. Yad± hi dve aggas±vak± ek±kino vasanti, tad± p±tova sen±sana½ sammajjitv± sar²rapaµijaggana½ katv± sam±patti½ appetv± sannisinn± attano cittaruciy± bhikkh±c±ra½ gacchanti. Bhagavat± saddhi½ viharant± pana ther± eva½ na karonti. Tad± hi bhagav± bhikkhusaªghapariv±ro paµhama½ bhikkh±c±ra½ gacchati. Tasmi½ gate thero attano sen±san± nikkhamitv±– “bah³na½ vasanaµµh±ne n±ma sabbeva p±s±dika½ k±tu½ sakkonti v±, na v± sakkont²”ti tattha tattha gantv± asammaµµha½ µh±na½ sammajjati. Sace kacavaro acha¹¹ito hoti, ta½ cha¹¹eti. P±n²yaµµhapetabbaµµh±namhi p±n²yak³µe asati p±n²yaghaµa½ µhapeti. Gil±n±na½ santika½ gantv±, “±vuso, tumh±ka½ ki½ ±har±mi, ki½ vo icchitabban”ti? Pucchati. Avassikadahar±na½ santika½ gantv±– “abhiramatha, ±vuso, m± ukkaºµhittha, paµipattis±raka½ buddhas±sanan”ti ovadati. Eva½ katv± sabbapacch± bhikkh±c±ra½ gacchati. Yath± hi cakkavatti kuhiñci gantuk±mo sen±ya pariv±rito paµhama½ nikkhamati, pariº±yakaratana½ senaªg±ni sa½vidh±ya pacch± nikkhamati, eva½ saddhammacakkavatti bhagav± bhikkhusaªghapariv±ro paµhama½ nikkhamati, tassa bhagavato pariº±yakaratanabh³to dhammasen±pati ima½ kicca½ katv± sabbapacch± nikkhamati. So eva½ nikkhanto tasmi½ divase aññatarasmi½ rukkham³le nisinna½ r±hulabhadda½ addasa. Tena vutta½ “pacch± gacchanto addas±”ti. Atha kasm± ±n±p±nassatiya½ niyojesi? Nisajj±nucchavikatt±. Thero kira “etassa bhagavat± r³pakammaµµh±na½ kathitan”ti an±vajjitv±va yen±k±rena aya½ acalo anobaddho hutv± nisinno, idamassa etiss± nisajj±ya kammaµµh±na½ anucchavikanti cintetv± evam±ha. Tattha ±n±p±nassatinti ass±sapass±se pariggahetv± tattha catukkapañcakajjh±na½ nibbattetv± vipassana½ va¹¹hetv± arahatta½ gaºh±h²ti dasseti. Mahapphal± hot²ti k²vamahapphal± hoti? Idha bhikkhu ±n±p±nassati½ anuyutto ek±sane nisinnova sabb±save khepetv± arahatta½ p±puº±ti, tath± asakkonto maraºak±le samas²s² hoti, tath± asakkonto devaloke nibbattitv± dhammakathikadevaputtassa dhamma½ sutv± arahatta½ p±puº±ti, tato viraddho anuppanne buddhupp±de paccekabodhi½ sacchikaroti, ta½ asacchikaronto buddh±na½ sammukh²bh±ve b±hiyatther±dayo viya khipp±bhiñño hoti, eva½ mahapphal±. Mah±nisa½s±ti tasseva vevacana½. Vuttampi ceta½–
“¾n±p±nassat² yassa, paripuºº± subh±vit±;
anupubba½ paricit±, yath± buddhena desit±;
soma½ loka½ pabh±seti, abbh± muttova candim±”ti. (Therag±. 548; paµi. ma. 1.1.60)–
Ima½ mahapphalata½ sampassam±no thero saddhivih±rika½ tattha niyojeti.
Iti bhagav± r³pakammaµµh±na½, thero ±n±p±nassatinti ubhopi kammaµµh±na½ ±cikkhitv± gat±, r±hulabhaddo vih±reyeva oh²no. Bhagav± tassa oh²nabh±va½ j±nantopi neva attan± kh±dan²ya½ bhojan²ya½ gahetv± agam±si, na ±nandattherassa hatthe pesesi, na pasenadimah±r±ja-an±thapiº¹ik±d²na½ sañña½ ad±si. Saññ±mattakañhi labhitv± te k±jabhatta½ abhihareyyu½. Yath± ca bhagav±, eva½ s±riputtattheropi na kiñci ak±si. R±hulatthero nir±h±ro chinnabhatto ahosi. Tassa pan±yasmato– “bhagav± ma½ vih±re oh²na½ j±nantopi attan± laddhapiº¹ap±ta½ n±pi saya½ gahetv± ±gato, na aññassa hatthe pahiºi na manuss±na½ sañña½ ad±si, upajjh±yopi me oh²nabh±va½ j±nanto tatheva na kiñci ak±s²”ti cittampi na uppanna½, kuto tappaccay± om±na½ v± atim±na½ v± janessati. Bhagavat± pana ±cikkhitakammaµµh±nameva purebhattampi pacch±bhattampi– “itipi r³pa½ anicca½, itipi dukkha½, itipi asubha½, itipi anatt±”ti aggi½ abhimatthento viya nirantara½ manasikatv± s±yanhasamaye cintesi– “aha½ upajjh±yena ±n±p±nassati½ bh±veh²ti vutto tassa vacana½ na kariss±mi. ¾cariyupajjh±y±nañhi vacana½ akaronto dubbaco n±ma hoti. ‘Dubbaco r±hulo, upajjh±yassapi vacana½ na karot²’ti ca garahuppattito kakkha¼atar± p²¼± n±ma natth²”ti bh±van±vidh±na½ pucchituk±mo bhagavato santika½ agam±si. Ta½ dassetu½ atha kho ±yasm± r±huloti-±di vutta½. 114. Tattha paµisall±n±ti ek²bh±vato. Ya½kiñci r±hul±ti kasm±? Bhagav± ±n±p±nassati½ puµµho r³pakammaµµh±na½ kathet²ti. R³pe chandar±gappah±nattha½. Eva½ kirassa ahosi– “r±hulassa attabh±va½ niss±ya chandar±go uppanno, heµµh± cassa saªkhepena r³pakammaµµh±na½ kathita½. Id±niss±pi dvicatt±l²s±ya ±k±rehi attabh±va½ vir±jetv± visaªkharitv± ta½nissita½ chandar±ga½ anuppattidhammata½ ±p±dess±m²”ti. Atha ±k±sadh±tu½ kasm± vitth±res²ti? Up±d±r³padassanattha½. Heµµh± hi catt±ri mah±bh³t±neva kathit±ni, na up±d±r³pa½. Tasm± imin± mukhena ta½ dassetu½ ±k±sadh±tu½ vitth±resi. Apica ajjhattikena ±k±sena paricchinnar³pampi p±kaµa½ hoti.
¾k±sena paricchinna½, r³pa½ y±ti vibh³tata½;
tasseva½ ±vibh±vattha½, ta½ pak±sesi n±yako.
Ettha pana purim±su t±va cat³su dh±t³su ya½ vattabba½, ta½ mah±hatthipadopame vuttameva.
118. ¾k±sadh±tuya½ ±k±sagatanti ±k±sabh±va½ gata½. Up±dinnanti-±dinna½ gahita½ par±maµµha½, sar²raµµhakanti attho. Kaººacchiddanti ma½salohit±d²hi asamphuµµhakaººavivara½. N±sacchidd±d²supi eseva nayo. Yena c±ti yena chiddena. Ajjhoharat²ti anto paveseti, jivh±bandhanato hi y±va udarapaµal± manuss±na½ vidatthicaturaªgula½ chiddaµµh±na½ hoti. Ta½ sandh±yeta½ vutta½. Yattha c±ti yasmi½ ok±se. Santiµµhat²ti patiµµh±ti. Manuss±nañhi mahanta½ paµapariss±vanamattañca udarapaµala½ n±ma hoti. Ta½ sandh±yeta½ vutta½. Adhobh±ga½ nikkhamat²ti yena heµµh± nikkhamati. Dvatti½sahatthamatta½ ekav²satiy± µh±nesu vaªka½ anta½ n±ma hoti. Ta½ sandh±yeta½ vutta½. Ya½ v± panaññamp²ti imin± sukhumasukhuma½ cammama½s±di-antaragatañceva lomak³pabh±vena ca µhita½ ±k±sa½ dasseti. Sesametth±pi pathav²dh±tu-±d²su vuttanayeneva veditabba½. 119. Id±nissa t±dibh±valakkhaºa½ ±cikkhanto pathav²samanti-±dim±ha. Iµµh±niµµhesu hi arajjanto adussanto t±d² n±ma hoti. Man±p±man±p±ti ettha aµµha lobhasahagatacittasampayutt± man±p± n±ma, dve domanassacittasampayutt± aman±p± n±ma. Citta½ na pariy±d±ya µhassant²ti ete phass± uppajjitv± tava citta½ antomuµµhigata½ karonto viya pariy±d±ya gahetv± µh±tu½ na sakkhissanti “aha½ sobh±mi, mayha½ vaºº±yatana½ pasannan”ti puna attabh±va½ niss±ya chandar±go nuppajjissati. G³thagatanti-±d²su g³thameva g³thagata½. Eva½ sabbattha. Na katthaci patiµµhitoti pathav²pabbatarukkh±d²su ekasmimpi na patiµµhito, yadi hi pathaviya½ patiµµhito bhaveyya, pathaviy± bhijjam±n±ya saheva bhijjeyya, pabbate patam±ne saheva pateyya, rukkhe chijjam±ne saheva chijjeyya. 120. Metta½ r±hul±ti kasm± ±rabhi? T±dibh±vassa k±raºadassanattha½. Heµµh± hi t±dibh±valakkhaºa½ dassita½, na ca sakk± aha½ t±d² hom²ti ak±raº± bhavitu½, napi “aha½ ucc±kulappasuto bahussuto l±bh², ma½ r±jar±jamah±matt±dayo bhajanti, aha½ t±d² hom²”ti imehi k±raºehi koci t±d² n±ma hoti, mett±dibh±van±ya pana hot²ti t±dibh±vassa k±raºadassanattha½ ima½ desana½ ±rabhi. Tattha bh±vayatoti upac±ra½ v± appana½ v± p±pentassa. Yo by±p±doti yo satte kopo, so pah²yissati. Vihes±ti p±ºi-±d²hi satt±na½ vihi½sana½. Arat²ti pantasen±sanesu ceva adhikusaladhammesu ca ukkaºµhitat±. Paµighoti yattha katthaci sattesu saªkh±resu ca paµihaññanakileso. Asubhanti uddhum±tak±d²su upac±rappana½. Uddhum±tak±d²su asubhabh±van± ca n±mes± vitth±rato visuddhimagge kathit±va. R±goti pañcak±maguºikar±go. Aniccasaññanti anicc±nupassan±ya sahaj±tasañña½. Vipassan± eva v± es± asaññ±pi saññ±s²sena saññ±ti vutt±. Asmim±noti r³p±d²su asm²ti m±no. 121. Id±ni therena pucchita½ pañha½ vitth±rento ±n±p±nassatinti-±dim±ha. Tattha ida½ kammaµµh±nañca kammaµµh±nabh±van± ca p±¼i-attho ca saddhi½ ±nisa½sakath±ya sabbo sabb±k±rena visuddhimagge anussatiniddese vitth±ritoyeva. Ima½ desana½ bhagav± neyyapuggalavaseneva pariniµµh±pes²ti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
M±h±r±hulov±dasuttavaººan± niµµhit±.