Samiñjite pas±riteti pabb±na½ samiñjanapas±raºe. Tattha cittavaseneva samiñjanapas±raºa½ akatv± hatthap±d±na½ samiñjanapas±raºapaccay± atth±nattha½ pariggahetv± atthapariggahaºa½ s±tthakasampajañña½. Tattha hatthap±de aticira½ samiñjetv± pas±retv± eva v± µhitassa khaºe khaºe vedan± uppajjanti, citta½ ekagga½ na labhati, kammaµµh±na½ paripatati, visesa½ n±dhigacchati. K±le samiñjentassa k±le pas±rentassa pana t± vedan± na uppajjanti, citta½ ekagga½ hoti, kammaµµh±na½ ph±ti½ gacchati, visesamadhigacchat²ti eva½ atth±natthapariggahaºa½ veditabba½. Atthe pana satipi sapp±y±sapp±ya½ pariggaºhitv± sapp±yapariggahaºa½ sapp±yasampajañña½. Tatr±ya½ nayo– mah±cetiyaªgaºe kira daharabhikkh³ sajjh±ya½ gaºhanti. Tesa½ piµµhipasse daharabhikkhuniyo dhamma½ suºanti. Tatreko daharo hattha½ pas±rento k±yasa½sagga½ patv± teneva k±raºena gih² j±to. Aparopi bhikkhu p±da½ pas±rento aggimhi pas±resi, aµµhi½ ±hacca p±do jh±yi. Aparo vammike pas±resi, so ±s²visena daµµho. Aparo c²varakuµidaº¹ake pas±resi, ta½ maºisappo ¹a½si. Tasm± evar³pe asapp±ye apas±retv± sapp±ye pas±retabba½. Idamettha sapp±yasampajañña½. Gocarasampajañña½ pana mah±theravatthun± d²petabba½– mah±thero kira div±µµh±ne nisinno antev±sikehi saddhi½ kathayam±no sahas± hattha½ samiñjetv± puna yath±µh±ne µhapetv± saºika½ samiñjesi. Ta½ antev±sik± pucchi½su “kasm± bhante sahas± hattha½ samiñjetv± puna yath±µh±ne µhapetv± saºika½ samiñjayitth±”ti. Yato paµµh±y±ha½, ±vuso, kammaµµh±na½ manasik±tu½ ±raddho, na me kammaµµh±na½ muñcitv± hattho samiñjitapubbo, id±ni pana tumhehi saddhi½ kathayam±nena kammaµµh±na½ muñcitv± samiñjito, tasm± puna yath±µh±ne µhapetv± samiñjesinti. S±dhu, bhante, bhikkhun± n±ma evar³pena bhavitabbanti. Evametth±pi kammaµµh±n±vijahanameva gocarasampajaññanti veditabba½. Abbhantare att± n±ma koci samiñjento v± pas±rento v± natthi. Vuttappak±racittakiriyav±yodh±tuvipph±rena pana suttaka¹¹hanavasena d±ruyantassa hatthap±dala¼ana½ viya samiñjanapas±raºa½ hot²ti eva½ parij±nana½ panettha asammohasampajaññanti veditabba½. Saªgh±µipattac²varadh±raºeti ettha saªgh±µic²var±na½ niv±sanap±rupanavasena pattassa bhikkh±paµiggahaº±divasena paribhogo dh±raºa½ n±ma. Tattha saªgh±µic²varadh±raºe t±va niv±setv± p±rupitv± ca piº¹±ya carato ±misal±bho “s²tassa paµigh±t±y±”ti-±din± nayena bhagavat± vuttappak±royeva ca attho attho n±ma. Tassa vasena s±tthakasampajañña½ veditabba½. Uºhapakatikassa pana dubbalassa ca c²vara½ sukhuma½ sapp±ya½. S²t±lukassa ghana½ dupaµµa½. Vipar²ta½ asapp±ya½. Yassa kassaci jiººa½ asapp±yameva. Agga¼±did±ne hissa ta½ palibodhakara½ hoti. Tath± paµµuººaduk³l±dibheda½ lobhan²yac²vara½. T±disañhi araññe ekakassa niv±santar±yakara½ j²vitantar±yakara½ v±pi hoti. Nippariy±yena pana ya½ nimittakamm±dimicch±j²vavasena uppanna½, yañcassa sevam±nassa akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, ta½ asapp±ya½. Vipar²ta½ sapp±ya½ Tassa vasenettha sapp±yasampajañña½, kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca gocarasampajañña½ veditabba½. Abbhantare att± n±ma koci c²vara½ p±rupanto natthi. Vuttappak±racittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva pana c²varap±rupana½ hoti. Tattha c²varampi acetana½, k±yopi acetano. C²vara½ na j±n±ti “may± k±yo p±ruto”ti. K±yopi na j±n±ti “aha½ c²varena p±ruto”ti, dh±tuyova dh±tusam³ha½ paµicch±denti paµapilotik±ya potthakar³papaµicch±dane viya. Tasm± neva sundara½ c²vara½ labhitv± somanassa½ k±tabba½, na asundara½ labhitv± domanassa½. N±gavammikacetiyarukkh±d²su hi keci m±l±gandhadh³mavatth±d²hi sakk±ra½ karonti, keci g³thamuttakaddamadaº¹asatthappah±r±d²hi asakk±ra½, na te n±gavammikarukkh±dayo somanassa½ v± domanassa½ v± karonti; evameva neva sundara½ c²vara½ labhitv± somanassa½ k±tabba½, na asundara½ labhitv± domanassanti eva½ pavattapaµisaªkh±navasena panettha asammohasampajañña½ veditabba½. Pattadh±raºepi patta½ sahas±va aggahetv± ima½ gahetv± piº¹±ya caram±no bhikkha½ labhiss±m²ti eva½ pattagahaºapaccay± paµilabhitabba-atthavasena s±tthakasampajañña½ veditabba½. Kisadubbalasar²rassa pana garu patto asapp±yo. Yassa kassaci catupañcagaº¹ik±hato dubbisodhan²yo asapp±yova. Duddhotapatto hi na vaµµati, ta½ dhovantasseva cassa palibodho hoti. Maºivaººapatto pana lobhan²yo c²vare vuttanayeneva asapp±yo. Nimittakamm±divasena laddho pana yañcassa sevam±nassa akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, aya½ ekanta-asapp±yova. Vipar²to sapp±yo. Tassa vasenettha sapp±yasampajañña½, kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca gocarasampajañña½ veditabba½. Abbhantare att± n±ma koci patta½ gaºhanto natthi. Vuttappak±racittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva pana pattaggahaºa½ n±ma hoti. Tattha pattopi acetano, hatth±pi acetan±. Patto na j±n±ti “aha½ hatthehi gahito”ti. Hatth±pi na j±nanti “patto amhehi gahito”ti. Dh±tuyova dh±tusam³ha½ gaºhanti saº¹±sena aggivaººapattaggahaºe viy±ti eva½ pavattapaµisaªkh±navasenettha asammohasampajañña½ veditabba½. Apica yath± chinnahatthap±de vaºamukhehi paggharitapubbalohitakimikule n²lamakkhikasamparikiººe an±thas±l±ya½ nipanne an±thamanusse disv± day±luk± puris± tesa½ vaºapaµµaco¼ak±ni ceva kap±l±d²hi ca bhesajj±ni upan±menti. Tattha co¼ak±nipi kesañci saºh±ni, kesañci th³l±ni p±puºanti. Bhesajjakap±lak±nipi kesañci susaºµh±n±ni, kesañci dussaºµh±n±ni p±puºanti, na te tattha suman± v± dumman± v± honti. Vaºappaµicch±danamatteneva hi co¼akena bhesajjapaµiggahaºamatteneva ca kap±lakena tesamattho, evameva yo bhikkhu vaºaco¼aka½ viya c²vara½, bhesajjakap±laka½ viya patta½, kap±le bhesajjamiva ca patte laddha½ bhikkha½ sallakkheti. Aya½ saªgh±µipattac²varadh±raºe asammohasampajaññena uttamasampaj±nak±r²ti veditabbo. Asit±d²su asiteti piº¹ap±tabhojane. P²teti y±gu-±dip±ne. Kh±yiteti piµµhakhajjak±dikh±dane. S±yiteti madhuph±ºit±dis±yane. Tattha “neva dav±y±”ti-±din± nayena vutto aµµhavidhopi attho attho n±ma. Tassa vasena s±tthakasampajañña½ veditabba½. L³khapaº²tatittamadhur±d²su pana yena bhojanena yassa aph±su hoti, ta½ tassa asapp±ya½. Ya½ pana nimittakamm±divasena paµiladdha½, yañcassa bhuñjato akusal± dhamm± abhiva¹¹hanti, kusal± dhamm± parih±yanti, ta½ ekanta-asapp±yameva. Vipar²ta½ sapp±ya½. Tassa vasenettha sapp±yasampajañña½, kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca gocarasampajañña½ veditabba½. Abbhantare att± n±ma koci bhuñjako natthi, vuttappak±racittakiriyav±yodh±tuvipph±ravaseneva pana pattapaµiggahaºa½ n±ma hoti. Cittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva hatthassa patte ot±raºa½ n±ma hoti. Cittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva ±lopakaraºa½ ±lopa-uddharaºa½ mukhavivaraºañca hoti. Na koci kuñcik±ya yantakena ca hanukaµµh²ni vivarati, cittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva ±lopassa mukhe µhapana½, uparidant±na½ musalakiccas±dhana½, heµµh±dant±na½ udukkhalakiccas±dhana½, jivh±ya hatthakiccas±dhanañca hoti. Iti ta½ tattha aggajivh±ya tanukakhe¼o m³lajivh±ya bahalakhe¼o makkheti. Ta½ heµµh±danta-udukkhale jivh±hatthaparivattita½ khe¼a-udakatemita½ uparidantamusalasañcuººita½ koci kaµacchun± v± dabbiy± v± antopavesento n±ma natthi, v±yodh±tuy±va pavisati. Paviµµha½ paviµµha½ koci pal±lasanthara½ katv± dh±rento n±ma natthi, v±yodh±tuvaseneva tiµµhati. Ýhita½ µhita½ koci uddhana½ katv± aggi½ j±letv± pacanto n±ma natthi, tejodh±tuy±va paccati. Pakka½ pakka½ koci daº¹ena v± yaµµhiy± v± bahi n²h±rako n±ma natthi, v±yodh±tuyeva n²harati. Iti v±yodh±tu atiharati ca v²tiharati ca dh±reti ca parivatteti ca sañcuººeti visoseti ca n²harati ca. Pathav²dh±tu dh±reti ca parivatteti ca sañcuººeti ca visoseti ca. ¾podh±tu sineheti ca allattañca anup±leti. Tejodh±tu antopaviµµha½ parip±ceti. ¾k±sadh±tu añjaso hoti. Viññ±ºadh±tu tattha tattha samm±payogamanv±ya ±bhujat²ti eva½pavattapaµisaªkh±navasenettha asammohasampajañña½ veditabba½. Apica gamanato pariyesanato paribhogato ±sayato nidh±nato aparipakkato paripakkato phalato nissandato sammakkhaºatoti eva½ dasavidhapaµik³labh±vapaccavekkhaºatopettha asammohasampajañña½ veditabba½. Vitth±rakath± panettha visuddhimagge ±h±rapaµik³lasaññ±niddesato gahetabb±. Ucc±rapass±vakammeti ucc±rassa ca pass±vassa ca karaºe. Tattha pattak±le ucc±rapass±va½ akarontassa sakalasar²rato sed± muccanti, akkh²ni bhamanti, citta½ na ekagga½ hoti, aññe ca rog± uppajjanti. Karontassa pana sabba½ ta½ na hot²ti ayamettha attho. Tassa vasena s±tthakasampajañña½ veditabba½. Aµµh±ne ucc±rapass±va½ karontassa pana ±patti hoti, ayaso va¹¹hati, j²vitantar±yo hoti. Patir³pe µh±ne karontassa sabba½ ta½ na hot²ti idamettha sapp±ya½. Tassa vasena sapp±yasampajañña½, kammaµµh±n±vijahanavaseneva ca gocarasampajañña½ veditabba½. Abbhantare att± n±ma koci ucc±rapass±va½ karonto natthi. Cittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva pana ucc±rapass±vakamma½ hoti. Yath± pana pakke gaº¹e gaº¹abhedena pubbalohita½ ak±mat±ya nikkhamati, yath± ca atibharit± udakabh±jan± udaka½ ak±mat±ya nikkhamati, eva½ pakk±sayamuttavatth²su sannicit± ucc±rapass±v± v±yuvegasamupp²¼it± ak±mat±yapi nikkhamanti. So pan±ya½ eva½ nikkhamanto ucc±rapass±vo neva tassa bhikkhuno attano hoti, na parassa. Kevala½ sar²ranissandova hoti. Yath± ki½? Yath± udakakumbhato pur±ºa-udaka½ cha¹¹entassa neva ta½ attano hoti, na paresa½. Kevala½ paµijagganamattameva hoti. Eva½pavattapaµisaªkh±navasenettha asammohasampajañña½ veditabba½. Gat±d²su gateti gamane. Ýhiteti µh±ne. Nisinneti nisajj±ya. Sutteti sayane. J±gariteti j±garaºe. Bh±siteti kathane. Tuºh²bh±veti akathane. “Gacchanto v± gacch±m²ti paj±n±ti, µhito v± µhitomh²ti paj±n±ti, nisinno v± nisinnomh²ti paj±n±ti, say±no v± say±nomh²ti paj±n±t²”ti imasmiñhi µh±ne addh±na-iriy±path± kathit±. “Abhikkante paµikkante ±lokite vilokite samiñjite pas±rite”ti imasmi½ majjhim±. “Gate µhite nisinne sutte j±garite”ti idha pana khuddakacuººika-iriy±path± kathit±. Tasm± etesupi vuttanayeneva sampaj±nak±rit± veditabb±. Tipiµakamah±s²vatthero pan±ha– yo cira½ gantv± v± caªkamitv± v± aparabh±ge µhito iti paµisañcikkhati “caªkamanak±le pavatt± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±”ti, aya½ gate sampaj±nak±r² n±ma. Yo sajjh±ya½ v± karonto pañha½ v± vissajjento kammaµµh±na½ v± manasikaronto cira½ µhatv± aparabh±ge nisinno iti paµisañcikkhati “µhitak±le pavatt± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±”ti, aya½ µhite sampaj±nak±r² n±ma. Yo sajjh±y±dikaraºavaseneva cira½ nis²ditv± aparabh±ge nipanno iti paµisañcikkhati “nisinnak±le pavatt± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±”ti, aya½ nisinne sampaj±nak±r² n±ma. Yo pana nipannako sajjh±ya½ v± karonto kammaµµh±na½ v± manasikaronto nidda½ okkamitv± aparabh±ge vuµµh±ya iti paµisañcikkhati “sayanak±le pavatt± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±”ti, aya½ sutte j±garite ca sampaj±nak±r² n±ma. Kiriyamayacitt±nañhi appavatta½ sutta½ n±ma, pavatta½ j±garita½ n±m±ti. Yo pana bh±sam±no “aya½ saddo n±ma oµµhe ca paµicca dante ca jivhañca t±luñca paµicca cittassa tadanur³pa½ payoga½ paµicca j±yat²”ti sato sampaj±no bh±sati, cira½ v± pana k±la½ sajjh±ya½ v± katv± dhamma½ v± kathetv± kammaµµh±na½ v± parivattetv± pañha½ v± vissajjetv± aparabh±ge tuºh²bh³to iti paµisañcikkhati “bh±sitak±le uppann± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±”ti, aya½ bh±site sampaj±nak±r² n±ma. Yo tuºh²bh³to cira½ dhamma½ v± kammaµµh±na½ v± manasikatv± aparabh±ge iti paµisañcikkhati “tuºh²bh³tak±le pavatt± r³p±r³padhamm± ettheva niruddh±, up±d±r³papavattiy± sati bh±sati n±ma, asati tuºh² bhavati n±m±”ti, aya½ tuºh²bh±ve sampaj±nak±r² n±m±ti. Tayida½ mah±s²vattherena vutta½ asammohadhura½ imasmi½ satipaµµh±nasutte adhippeta½. S±maññaphale pana sabbampi catubbidha½ sampajañña½ labbhati. Tasm± visesato ettha asammohasampajaññasseva vasena sampaj±nak±rit± veditabb±. Sampaj±nak±r² sampaj±nak±r²ti ca sabbapadesu satisampayuttasseva sampajaññassa vasenattho veditabbo. Vibhaªgappakaraºe pana, “sato sampaj±no abhikkamati, sato sampaj±no paµikkamat²”ti (vibha. 523) evamet±ni pad±ni vibhatt±neva. Iti ajjhatta½ v±ti eva½ catusampajaññapariggahaºena attano v± k±ye, parassa v± k±ye, k±lena v± attano, k±lena v± parassa k±ye k±y±nupass² viharati. Idha samudayavayadhamm±nupass²ti-±d²su r³pakkhandhasseva samudayo ca vayo ca n²haritabbo. Sesa½ vuttasadisameva. Idha catusampajaññaparigg±hik± sati dukkhasacca½, tass± samuµµh±pik± purimataºh± samudayasacca½, ubhinna½ appavatti nirodhasacca½, vuttappak±ro ariyamaggo maggasacca½. Eva½ catusaccavasena ussakkitv± nibbuti½ p±puº±t²ti idamekassa catusampajaññaparigg±hakassa bhikkhuno vasena y±va arahatt± niyy±namukhanti.
Catusampajaññapabbavaººan± niµµhit±.