8. Sakkapañhasuttavaººan±
Nid±navaººan±
344. Ambasaº¹±na½ ad³rabhavatt± ekopi so br±hmaºag±mo “ambasaº¹±”tveva bahuvacanavasena vuccati, yath± “varaº± nagaran”ti. Vedi eva vediko, vediko eva vediyo ka-k±rassa ya-k±ra½ katv±, tasmi½ vediyake. Ten±ha “maºivedik±sadisen±”ti-±di, indan²l±dimaºimayavedik±sadisen±ti attho. Pubbep²ti leºakaraºato pubbe, guh±r³pena µhit±, dv±re indas±larukkhavat² ca, tasm± “indas±laguh±”ti vutt± purimavoh±rena. Ussukka½ vuccati abhiruci, ta½ pana buddhadassanak±mat±vasena, tath± uss±hanavasena ca pavattiy± “dhammiko uss±ho”ti vutta½. Sakkena sadiso…pe… natth²ti. Yath±ha “appam±dena maghav±, dev±na½ seµµhata½ gato”ti (dha. pa. 30). Parittaken±ti apar±para½ bahu½ puññakamma½ akatv± appamattakeneva puññakammena. Sakkopi k±ma½ mah±puññakatabh²rutt±no hoti, s±tisay±ya pana dibbasampattiy± viyogahetukena sokena diguºitena maraºabhayena sa½tajjito j±to. Ten±ha “sakko pana maraºabhay±bhibh³to ahos²”ti. Dibbacakkhun± devat±na½ dassana½ n±ma paµivijjhanasadisanti ±ha “paµivijjh²”ti. P±µiyekko voh±roti ±veºiko piyasamud±h±ro. Marisaniyasampattik±ti m±ris±. Tesañhi sampattiyo mah±nubh±vat±ya sahanti upaµµhahanti, aññe ayonisomanasik±rat±ya ceva appahuk±ya ca na sahantiyeva, s± pana nesa½ marisaniyasampattikat± dukkhavirahit±y±ti vutta½ “niddukkh±tipi vutta½ hot²”ti. Ekako v±ti devaparis±ya vin± ±gatatt± vutta½, m±tali-±dayo pana t±dis± sah±y± tad±pi ahesu½yeva. Tath± hi vakkhati “api c±ya½ ±yasmato cakkanemisaddena tamh± sam±dhimh± vuµµhito”ti (d². ni. aµµha. 2.352). Ok±sa½ n±k±si sakkassa ñ±ºaparip±ka½ ±gamento, aññesañca bah³na½ dev±na½ dhamm±bhisamaya½ upaparikkham±no. Soti sakko. Evanti vacanasampaµicchane nip±toti ±ha “eva½ hot³”ti-±di. Bhadda½tav±ti pana sakka½ uddissa nesa½ ±si v±do. 345. Vallabho…pe… dhamma½ suº±t²ti ayamattho govindasutt±d²hi (d². ni. 2.294) d²petabbo. Imin± katok±seti imin± pañcasikhena katok±se bhagavati. Anucariyanti anucaraºabh±va½, ta½ panassa anucaraºa½ n±ma saddhi½ gamanamev±ti ±ha “sahacaraºa½ ekato gamanan”ti. Sovaººamayanti suvaººamaya½. Pokkharanti v²º±ya doºim±ha. Daº¹oti v²ºadaº¹o. Veµhak±ti tant²na½ bandhan±ya ceva upp²¼an±ya ca dhametabb± veµhak±. Pattakanti pokkhara½. Samapaññ±samucchan± mucchetv±ti yath± samapaññ±samucchan± kamato tattha sa½mucchana½ k±tu½ sakk±, eva½ ta½ sajjetv±ti attho. “Samapaññ±samucchan± sa½mucchetv±”ti ca ida½ devaloke niyata½ v²º±v±danavidhi½ sandh±ya vutta½. Manussaloke pana ekav²sati mucchan±. Tenev±ha v²ºopamasuttavaººan±ya½–
“Satta sar± tayo g±m±, mucchan± ekav²sati;
t±n± cek³napaññ±sa, iccete saramaº¹al±”ti. (A. ni. aµµha. 3.55; s±rattha. µ². 3.243).
Tattha chajjo, usabho, gandh±ro, majjhimo, pañcamo, dhevato, nis±doti ete satta sar±. Chajjag±mo, majjhimag±mo, s±dh±raºag±moti tayo g±m±, sarasam³h±ti attho. Manussaloke v±danavidhin± ekekasseva ca sarassa vasena tayo tayo mucchan± katv± ekav²sati mucchan±. Ekekasseva ca sarassa satta satta t±nabhed±, yato sarassa mandataravavatth±na½ hoti, te ek³napaññ±sa t±navises±ti, tisso duve catasso, catasso tisso duve catassoti dv±v²sati sutibhed± icchit±, aya½ pana ekekassa sarassa vasena satta satta mucchan±, antarasarassa ca ek±ti samapaññ±s±ya mucchan±na½ yogyabh±vena v²ºa½ vajjesi. Tena vutta½ “samapaññ±sa mucchan± sa½mucchetv±”ti. Sesadeve j±n±pento sakkassa gamanak±lanti yojan±. 346. Atiriv±ti ra-k±ro padasandhikaro, at²va ativiy±ti vutta½ hoti. Pakati …pe… agam±si maraºabhayasa½tajjitatt± taram±nar³po. Tenev±ha “nanu c±”ti-±di. 347. Buddh± n±ma mah±k±ruºik±, sadevakassa lokassa hitasukhatth±ya eva uppann±, te katha½ atthikehi durupasaªkam±ti ±ha “aha½ sar±go”ti-±di. Tadantara½ paµisall²n±ti yena antarena yena khaºena upasaªkameyya, tadantara½ paµisall²n± jh±na½ sam±pann±. Tadantara-saddo v± “etarah²”ti imin± sam±natthoti ±ha “sampati paµisall²n± v±”ti.