Iriy±pathapabbavaººan±
375. Iriy±pathavasen±ti iriyana½ iriy±, kiriy±, idha pana k±yikapayogo veditabbo. Iriy±na½ patho pavattimaggoti iriy±patho, gaman±divasena pavatt± sar²r±vatth±. Gacchanto v± hi satto k±yena k±tabbakiriya½ karoti µhito v± nisinno v± nipanno v±ti, tesa½ iriy±path±na½ vasena, iriy±pathavibh±gen±ti attho. Puna caparanti puna ca apara½, yath±vutta-±n±p±nakammaµµh±nato bhiyyopi añña½ k±y±nupassan±kammaµµh±na½ kathemi, suº±th±ti v± adhipp±yo “Gacchanto v±”ti-±di gaman±dimattaj±nanassa, gaman±digatavisesaj±nanassa ca s±dh±raºavacana½, tattha gaman±dimattaj±nana½ na idha n±dhippeta½, gaman±digatavisesaj±nana½ pana adhippetanti ta½ vibhajitv± dassetu½ “tattha k±man”ti-±di vutta½. Satt³paladdhinti “satto atth²”ti upaladdhi½ sattagg±ha½. Na pajahati na pariccajati “aha½ gacch±mi, mama gamanan”ti g±hasabbh±vato. Tato eva attasañña½ “atthi att± k±rako vedako”ti eva½ pavatta½ vipar²tasañña½ na uggh±µeti n±paneti appaµipakkhabh±vato, ananubr³hanato v±. Eva½ bh³tassa cassa kuto kammaµµh±n±dibh±voti ±ha “kammaµµh±na½ v± satipaµµh±nabh±van± v± na hot²”ti. “Imassa pan±”ti-±di sukkapakkho, tassa vuttavipariy±yena attho veditabbo. Tameva hi attha½ vivaritu½ “idañh²”ti-±di vutta½. Tattha ko gacchat²ti s±dhana½, kiriyañca avinibbhutta½ katv± gamanakiriy±ya kattupucch±, s± kattubh±vavisiµµha-attapaµikkhepatth± dhammamattasseva gamanasiddhidassanato. Kassa gamananti tamevattha½ pariy±yantarena vadati s±dhana½, kiriyañca vinibbhutta½ katv± gamanakiriy±ya akattusambandh²bh±vavibh±vanato. Paµikkhepatthañhi anton²ta½ katv± ubhayattha½ ki½-saddo pavatto. Ki½ k±raº±ti pana paµikkhittakattuk±ya gamanakiriy±ya avipar²tak±raºapucch±. Idañhi gamana½ n±ma att± manas± sa½yujjati, mano indriyehi, indriy±ni atteh²ti evam±di micch±k±raºavinimutta-anur³papaccayahetuko dhamm±na½ pavatti-±k±raviseso. Ten±ha “tatth±”ti-±di. Na koci satto v± puggalo v± gacchati dhammamattasseva gamanasiddhito, tabbinimuttassa ca kassaci abh±vato. Id±ni dhammamattasseva gamanasiddhi½ dassetu½ “cittakiriy±v±yodh±tuvipph±ren±”ti-±di vutta½. Tattha cittakiriy± ca s±, v±yodh±tuy± vipph±ro vipphandanañc±ti cittakiriy±v±yodh±tuvipph±ro, tena. Ettha ca cittakiriyaggahaºena anindriyabaddhav±yodh±tuvipph±ra½ nivatteti, v±yodh±tuvipph±raggahaºena cetan±vac²viññattibheda½ cittakiriya½ nivatteti, ubhayena pana k±yaviññatti½ vibh±veti. “Gacchat²”ti vatv± yath± pavattam±ne k±ye “gacchat²”ti voh±ro hoti, ta½ dassetu½ “tasm±”ti-±di vutta½. Tanti gantuk±mat±vasena pavattacitta½. V±ya½ janet²ti v±yodh±tu-adhika½ r³pakal±pa½ upp±deti, adhikat± cettha s±matthiyato, na pam±ºato. Gamanacittasamuµµhita½ sahaj±tar³pak±yassa thambhanasandh±raºacalan±na½ paccayabh³tena ±k±ravisesena pavattam±na½ v±yodh±tu½ sandh±y±ha “v±yo viññatti½ janet²”ti. Adhipp±yasahabh±v² hi vik±ro viññatti. Yath±vutta-adhikabh±veneva ca v±yogahaºa½ na v±yodh±tuy± eva janakabh±vato, aññath± viññattiy± up±d±yar³pabh±vo durupap±do siy±. Purato abhin²h±ro puratobh±gena k±yassa pavattana½, yo “abhikkamo”ti vuccati. “Eseva nayo”ti atidesena saªkhepato vatv± tamattha½ vivaritu½ “tatr±pi h²”ti-±di vutta½. Koµito paµµh±y±ti heµµhimakoµito paµµh±ya p±datalato paµµh±ya. Ussitabh±voti ubbiddhabh±vo. Eva½ paj±natoti eva½ cittakiriyav±yodh±tuvipph±reneva gaman±di hot²ti paj±nato. Tassa eva½ paj±nan±ya nicchayagamanattha½ “eva½ hot²”ti vic±raº± vuccati loke yath±bh³ta½ aj±nantehi micch±bhinivesavasena, lokavoh±ravasena v±. Atthi pan±ti attano eva½ v²ma½sanavasena pucch±vacana½. Natth²ti nicchayavasena sattassa paµikkhepavacana½. “Yath± pan±”ti-±di tasseva atthassa upam±ya vibh±vana½, ta½ suviññeyyameva. N±v± m±lutavegen±ti yath± acetan± n±v± v±tavegena desantara½ y±ti, yath± ca acetano tejana½ kaº¹o jiy±vegena desantara½ y±ti, tath± acetano k±yo v±t±hato yath±vuttav±yun± n²to desantara½ y±t²ti eva½ upam±sa½sandana½ veditabba½. Sace pana koci vadeyya “yath± n±v±tejan±na½ pellakassa purisassa vasena desantaragamana½, eva½ k±yass±p²”ti, hotu, eva½ icchito v±yamattho yath± hi n±v±tejan±na½ sa½hatalakkhaºasseva purisassa vasena gamana½, na asa½hatalakkhaºassa, eva½ k±yass±p²ti. K± no h±ni, bhiyyopi dhammamattat±va patiµµha½ labhati, na purisav±do. Ten±ha “yantasuttavasen±”ti-±di. Tattha payuttanti heµµh± vuttanayena gaman±dikiriy±vasena paccayehi payojita½. Ýh±t²ti tiµµhati. Etth±ti imasmi½ loke. Vin± hetupaccayeti gantuk±mat±cittata½samuµµh±nav±yodh±tu-±dihetupaccayehi vin±. Tiµµheti tiµµheyya. Vajeti vajeyya gaccheyya ko n±m±ti sambandho. Paµikkhepattho cettha ki½-saddoti hetupaccayavirahena µh±nagamanapaµikkhepamukhena sabb±yapi dhammappavattiy± paccay±dh²navuttit±vibh±vanena attasuññat± viya aniccadukkhat±pi vibh±vit±ti daµµhabb±. Paºihitoti yath± yath± paccayehi pak±rehi nihito µhapito. Sabbasaªg±hikavacananti sabbesampi catunna½ iriy±path±na½ ekajjha½ saªgaºhanavacana½, pubbe visu½ visu½ iriy±path±na½ vuttatt± ida½ nesa½ ekajjha½ gahetv± vacananti attho. Purimanayo v± iriy±pathappadh±no vuttoti tattha k±yo appadh±no anunipph±d²ti idha k±ya½ padh±na½, apadh±nañca iriy±patha½ anunipph±di½ katv± dassetu½ dutiyanayo vuttoti evampettha dvinna½ nay±na½ viseso veditabbo. Ýhitoti pavatto. Iriy±pathapariggaºhanampi iriy±pathavato k±yasseva pariggaºhana½ tassa avatth±visesabh±vatoti vutta½ “iriy±pathapariggaºhanena k±ye k±y±nupass² viharat²”ti. Tenevettha r³pakkhandhavaseneva samuday±dayo uddhaµ±. Esa nayo sesav±resupi. ¾din±ti ettha ±di-saddena yath± “taºh±samuday± kammasamuday± ±h±rasamuday±”ti nibbattilakkhaºa½ passantopi r³pakkhandhassa udaya½ passat²ti ime catt±ro ±k±r± saªgayhanti, eva½ “avijj±nirodh±”ti ±dayopi pañca ±k±r± saªgahit±ti daµµhabb±. Sesa½ vuttanayameva.
Iriy±pathapabbavaººan± niµµhit±.