Vipass²samaññ±vaººan±
37. Tassa vitth±roti tassa lakkhaºapariggaºhane nemittak±na½ santappanassa vitth±ro vitth±rakath±. Gabbhokkantiya½ nimittabh³ta supinapaµigg±hakasantappane vuttoyeva. Niddosen±ti kh±rikaloºik±didosarahitena. Dh±tiyoti thaññap±yik± dh±tiyo. T± hi dh±penti thañña½ p±yent²ti dh±tiyo. “Tath±”ti imin± “saµµhin”ti pada½ upasa½harati ses±p²ti nh±pik±, dh±rik±, parih±rik±ti im± tividh±. T±pi dahanti vidahanti nh±na½ dahanti dh±rent²ti “dh±tiyo” tveva vuccanti. Tattha dh±raºa½ uras±, ³run±, hatthehi v± sucira½ vela½ sandh±raºa½. Pariharaºa½ aññassa aªkato attano aªka½, aññassa b±huto attano b±hu½ upasa½harantehi haraºa½ samp±pana½. 38. Mañjussaroti saºhassaro. Yo hi saºho, so kharo na hot²ti ±ha “akharassaro”ti. Vaggussaroti manorammassaro, manorammat± cassa c±turiyane puññayogatoti ±ha “chekanipuºassaro”ti. Madhurassaroti sotasukhassaro, sotasukhat± cassa ativiya iµµhabh±ven±ti ±ha “s±tassaro”ti. Peman²yassaroti piy±yitabbassaro, piy±yitabbat± cassa suºant±na½ attani bhattisamupp±danen±ti ±ha “pemajanakassaro”ti. Karav²kassaroti. Karav²kasaddo yesa½ satt±na½ sotapatha½ upagacchati, te attano sarasampattiy± pakati½ jah±petv± avase karonto attano vase vatteti, eva½ madhuroti dassento “tatridan”ti-±dim±ha. Tattha “karav²kasakuºe”ti-±di tassa sabh±vakathana½. La¼itanti p²tivegasamuµµhita½ l²¼a½. Cha¹¹etv±ti “saªkharaºampi madhurasaddasavanantar±yakaran”ti tiº±ni apanetv±. Anikkhipitv±ti bh³miya½ anikkhipitv± ±k±sagatameva katv±. Anubaddhamig± v±¼amigehi. Tato maraºabhaya½ hitv±. Pakkhe pas±retv±ti pakkhe yath±pas±rite katv± apatant± tiµµhanti. Suvaººapañjara½ vissajjesi yojanappam±ºe ±k±se attano ±º±ya pavattanato. Ten±ha “so r±j±º±y±”ti-±di. La¼i½s³ti la¼ita½ k±tu½ ±rabhi½su. Ta½ p²tinti ta½ buddhaguº±rammaºa½ p²ti½ teneva n²h±rena punappuna½ pavatta½ p²ti½ avijahitv± vikkhambhitakiles± ther±na½ santike laddhadhammassavanasapp±y± upanissayasampattiy± paripakkañ±ºat±ya sattahi…pe… patiµµh±si. Sattasatamattena orodhajanena saddhi½ padas±va ther±na½ santika½ upagatatt± “sattahi jaªghasatehi saddhin”ti vutta½. Tatoti karav²kasaddato. Satabh±gena…pe… veditabbo anekakappakoµisatasambh³tapuññasambh±rasamud±gatavatthusampattibh±vato. 39. Kammavip±kajanti s±tisayasucaritakammanibbatta½ pittasemharuhir±d²hi apalibuddha½ d³repi ±rammaºa½ sampaµicchanasamattha½ kammavip±kena sahaj±ta½, kammassa v± vip±kabh±vena j±ta½ pas±dacakkhu. Duvidhañhi dibbacakkhu½ kammamaya½, bh±van±mayanti. Tatrida½ kammamayanti ±ha “na bh±van±mayan”ti. Bh±van±maya½ pana bodhim³le uppajjissati. Aya½ “so”ti sallakkhaºa½ k±ma½ manoviññ±ºena hoti, cakkhuviññ±ºena pana tassa tath± vibh±vitatt± manoviññ±ºassa tattha tath±pavatt²ti ±ha “yena nimitta½…pe… sakkot²”ti. 40. Vacanatthoti saddattho. Nim²lananti nim²lanadassana½ navisuddha½, tath± ca akkh²ni avivaµ±ni nim²ladassanassa na visuddhibh±vato. Tabbipariy±yato pana dassana½ visuddha½, vivaµañc±ti ±ha “antarantar±”ti-±di. 41. N²-iti– j±nanattha½ dh±tu½ gahetv± ±ha “panayati j±n±t²”ti. Yato vutta½ “animitt± na n±yare”ti (visuddhi. 1.174; sa½. ni. aµµha. 1.1.20), “vid³bhi neyya½ naravarass±”ti (netti. saªgahav±ra) ca. N²-iti pana pavattanattha½ dh±tu½ gahetv± “nayati pavattet²”ti. Appamatto ahosi tesu tesu kiccakaraº²yesu. 42. Vass±v±so vassa½ uttarapadalopena, tasm± vassa½, vasse v±, sanniv±saph±sut±ya arahat²ti vassiko, p±s±do. M±s± pana vasse utumhi bhav±ti vassik±. Itares³ti hemantika½ gimhikanti imesu. Eseva nayoti uttarapadalopena niddesa½ atidisati. N±ti-ucco hoti n±tin²coti gimhiko viya ucco, hemantiko viya n²co na hoti, atha kho tadubhayavemajjhalakkhaºat±ya n±ti-ucco hoti, n±tin²co. Ass±ti p±s±dassa. N±tibah³n²ti gimhikassa viya na atibah³ni. N±titan³n²ti hemantikassa viya na khuddak±ni, tanutaraj±l±ni ca. Missak±nev±ti hemantike viya na uºhaniy±neva, gimhike viya ca na s²taniy±neva, atha kho ubhayamissak±neva. Tanuk±n²ti na puthul±ni. Uºhappavesanatth±y±ti s³riyasant±p±nuppaves±ya. Bhittiniy³h±n²ti dakkhiºapasse bhitt²su niy³h±ni. Siniddhanti sinehavanta½, siniddhaggahaºeneva cassa garukat±pi vutt± eva. Kaµukasannissitanti tikaµuk±dikaµukadrabb³pasañhita½. Udakayant±n²ti udakadh±r±vissandayant±ni. Yath± jalayant±ni, eva½ himayant±nipi tattha karonti eva. Tasm± hemante viya him±ni patant±niyeva hont²ti ca veditabba½. Sabbaµµh±n±nip²ti sabb±ni paµikiriy±nh±nabhojanak²¼±sañcaraº±diµµh±n±nipi, na niv±saµµh±n±niyeva. Ten±ha “dov±rik±p²”ti-±di. Tattha k±raºam±ha “r±j± kir±”ti-±di.
Paµhamabh±ºav±ravaººan± niµµhit±.