Pañhaveyy±karaºavaººan±
357. Ki½sa½yojan±ti k²disasa½yojan±. Satte anatthe sa½yojenti bandhant²ti sa½yojan±n²ti ±ha “ki½bandhan±, kena bandhanena baddh±”ti. Puthuk±y±ti bah³ sattak±y±ti ±ha “bah³ jan±”ti. Vera½ vuccati dosoti ±ha “aver±ti appaµigh±”ti. ¾vudhena sar²re daº¹o ±vudhadaº¹o, dhanassa d±panatthena daº¹o dhanadaº¹o, tadubhay±karaºena tato vinimutto adaº¹o, sampattiharaºato, saha anatthuppattito ca sapatto, paµisatt³ti ±ha “asapatt±ti apaccatthik±”ti. By±pajjha½ vuccati cittadukkha½, tabbirahit± aby±pajjh±ti ±ha “vigatadomanass±”ti. Pubbe “aver±”ti padena sambaddh±gh±tak±bh±vo vutto. Ten±ha “appaµigh±”ti. “Averino”ti pana imin±pi kopamattassapi anupp±dana½. Ten±ha “katthaci kopa½ na upp±detv±”ti. “Viharem³”ti ca pada½ purimapadehipi yojetabba½ “aver± viharem³”ti-±din±. Ayañca aver±dibh±vo sa½vibh±gena p±kaµo hot²ti dassetu½ “acchar±y±”ti ±di½ vatv± “iti ce nesa½ hot²”ti vutta½. Cittuppatti da¼hatar±pi hutv± pavattat²ti dassetu½ “d±na½ datv±, p³ja½ katv± ca patthayant²”ti vutta½. Iti ceti ce-saddo anvayasa½saggena parikappet²ti ±ha “evañca nesan”ti. Y±ya k±yaci paresa½ sampattiy± kh²yana½ us³yana½ asahana½ lakkhaºa½ etiss±ti parasampattikh²yanalakkhaº±, yadaggena attasampattiy± parehi s±dh±raºabh±va½ asahanalakkhaºa½, tadaggenassa “nig³hanalakkhaºan”tipi vattabba½. Tath± hissa por±º± “m± ida½ acchariya½ aññesa½ hotu, mayhameva hot³ti macchariyan”ti nibbacana½ vadanti. Abhidhamme “y± paral±bhasakk±ragaruk±ram±nanavandanap³jan±su iss± iss±yan±”ti-±din± (dha. sa. 1126) nikkhepakaº¹e, “y± etesu paresa½ l±bh±d²su ki½ imin± imesan”ti-±din± ta½sa½vaººan±yañca vutt±neva, tasm± tattha vuttanayeneva veditabb±n²ti adhipp±yo. Yasm± pana iss±macchariy±ni bahv±d²nav±ni, tesa½ vibh±van± lokassa bahuk±r± tasm± abhidhammaµµhakath±ya½ (dha. sa. aµµha. 1125) vibh±vit±nampi tesa½ diµµhadhammikepi sampar±yike pi-±d²nave dassento “±v±samacchariyena pan±”ti-±dim±ha. Etth±ti etesu iss±macchariyesu, etesu v± ±v±samacchariy±d²su pañcasu macchariyesu. Saªk±ra½ s²sena ukkhipitv±va vicarati tattha laggacittat±ya, nih²najjh±sayat±ya ca. Mam±ti may±, ayameva v± p±µho. Lohitampi mukhato uggacchati cittavigh±tena sa½tattahadayat±ya. Kucchivirecanampi hoti atijalaggino. Añño vibhavapaµivedhadhammo ariy±na½yeva hoti, te ca ta½ na macchar±yanti macchariyassa sabbaso pah²natt±. Paµivedhadhamme macchariyassa asambhavo ev±ti ±ha “pariyattidhammamacchariyena c±”ti. Vaººamacchariyena dubbaººo, dhammamacchariyena e¼am³go duppañño hoti. “Apic±”ti-±di pañcanna½ macchariy±na½ vasena kammasarikkhakavip±kadassana½. ¾v±samacchariyena lohagehe paccati paresa½ ±v±sapaccayahitasukhanisedhanato. Kulamacchariyena appal±bho hoti parehi kulesu laddhabbal±bhanisedhanato, appal±bhoti ca al±bhoti attho. L±bhamacchariyena g³thaniraye nibbattati l±bhahetu parehi laddhabbassa ass±danisedhanato. Sabbath±pi nirass±do hi g³thanirayo. Vaººo n±ma na hot²ti sar²ravaººo, guºavaººoti duvidhopi vaººo n±mamattenapi na hoti, tattha tattha nibbattam±no vir³po eva hoti. Sampattinig³hanasabh±vena macchariyena vir³pite sant±ne yebhuyyena guº± patiµµhameva na labhanti, ye ca patiµµhaheyyu½, tesampi vasenassa vaººo na bhaveyya. Te hi tassa loke ratti½ khitt± sar± viya na paññ±yanti. Dhammamacchariyena kukku¼aniraye. Sot±pattimaggena pah²yati ap±yagaman²yabh±vato. Ver±d²hi na parimuccantiyeva tapparimuccan±ya icch±ya appattabbatt± j±ti-±didhamm±na½ satt±na½ j±ti-±d²hi viya. Tiºº± mettha kaªkh±ti ma-k±ro padasandhikaro. Etasmi½ pañheti etasmi½ “ki½sa½yojan± nu kho”ti eva½ ñ±tu½ icchite atthe. Tumh±ka½ vacana½ sutv±ti “iss±macchariyasa½yojan±”ti eva½ pavatta½ tumh±ka½ vissajjanavacana½ sutv±. Kaªkh± tiºº±ti yath±pucchite atthe sa½sayo tarito vigato desan±nussaraºamattena, na samucchedavasen±ti ±ha “na maggavasen±”ti-±di. Ayampi katha½kath± vigat±ti kaªkh±ya vigatatt± eva tass± pavatti-±k±ravisesabh³t± “ida½ katha ida½ kathan”ti ayampi katha½kath± vigat± apagat±. 358. Nid±n±d²ni mah±nid±nasuttavaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 2.95) vuttatth±neva. Piy±na½ attano pariggahabh³t±na½ sattasaªkh±r±na½ parehi s±dh±raºabh±v±sahanavasena, nig³hanavasena ca pavattanato piyasattasaªkh±ranid±na½ macchariya½, appiy±na½ pariggahabh³t±na½ satt±na½, saªkh±r±nañca asahanavasena pavattiy± appiyasattasaªkh±ranid±n± iss±. Yañhi kiñci appiyasambandha½ bhaddakampi ta½ kodhanassa appiyamev±ti. Ubhayanti macchariya½, iss± c±ti ubhaya½. Ubhayanid±nanti piyanid±nañceva appiyanid±nañca. Piy±ti iµµh±. Ke¼±yit±ti dhan±yit±. Mam±yit±ti mamatta½ katv± pariggahit±. Issa½ karot²ti “ki½ imassa imin±”ti tassa piyasattal±bh±sahanavasena uss³yati, tameva piyasatta½ y±cito. Aho vatass±ti s±dhu vata assa. “Imassa puggalassa evar³pa½ piyavatthu na bhaveyy±”ti issa½ karoti us³ya½ upp±deti. Mam±yant±ti ke¼±yant±. Appiyeti appiye satte tesa½ sat±pato. Ass±ti puggalassa, yena te laddh±. Teti sattasaªkh±r±, sacepi aman±p± honti appiyehi samud±gatatt±. Vipar²tavuttit±y±ti ay±th±vag±hit±ya. Ko añño evar³passa l±bh²ti tena att±na½ sambh±vento issa½ v± karoti. Aññassa t±disa½ uppajjam±nampi “aho vatassa evar³pa½ na bhaveyy±”ti issa½ v± karoti, ayañca nayo heµµh± vuttanayatt± na gahito. Vatthuk±m±na½ pariyesanavasena pavatto chando pariyesanachando. Paµil±bhapaccayo chando paµil±bhachando. Paribhuñjanavasena pavatto chando paribhogachando. Paµiladdh±na½ sannidh±panavasena, saªgopanavasena ca pavatto chando sannidhichando. Diµµhadhammikameva payojana½ cintetv± vissajjanavasena pavatto chando vissajjanachando. Ten±ha “katamo”ti-±di. Aya½ pañcavidhopi atthato taºh±yanamev±ti ±ha “taºh±mattamev±”ti. Eva½ vutto “l±bha½ paµicca vinicchayo”ti eva½ mah±nid±nasutte (d². ni. 2.103) vutto vinicchayavitakko vitakko n±ma, na yo koci vitakko. Id±ni yath±vutta½ vinicchayavitakka½ atthuddh±ranayena n²haritv± dassetu½ “vinicchayo”ti-±di vutta½. Aµµhasatanti aµµh±dhika½ sata½, tañca kho taºh±vicarit±na½ sata½, na yassa kassac²ti dassetu½ “taºh±vicaritan”ti vutta½. Taºh±vinicchayo n±ma taºh±ya vasena vakkham±nanayena ±rammaºassa vinicchinanato. Diµµhidassanavasena “idameva sacca½, mogha½ aññan”ti vinicchinanato diµµhivinicchayo n±ma. Iµµha½ paº²ta½, aniµµha½ appaº²ta½, piy±yitabba½ piya½, appiy±yitabba½ appiya½, tesa½ vavatth±na½ taºh±vasena na hoti. Taºh±vasena hi ekacco kiñci vatthu½ paº²ta½ maññati, ekacco h²na½, ekacco piy±yati, ekacco nappiy±yati. Ten±ha “tadeva h²”ti-±di “Dass±m²”ti ida½ vissajjanachande vuttanayena ceva vaµµ³panissayad±navasena ca veditabba½. Tampi hi taºh±chandahetukanti. Yattha saya½ uppajjanti, ta½ sant±na½ sa½s±re papañcenti vitth±rayant²ti papañc±. Yassa ca uppann±, ta½ “ratto”ti v± “satto”ti v± “micch±bhiniviµµho”ti v± papañcenti byañjent²ti papañc±. Yasm± taºh±diµµhiyo adhimatt± hutv± pavattam±n± ta½samaªg²puggala½ pamatt±k±ra½ p±penti, m±no pana j±timad±di vasena matt±k±rampi, tasm± “mattapamatt±k±rap±panaµµhen±”ti vutta½. Saªkh± vuccati koµµh±so bh±gaso saªkh±yati upaµµh±t²ti. Yasm± papañcasaññ± ta½ta½dv±ravasena, ±rammaºavasena ca bh±gaso vitakkassa paccay± honti, na keval±, tasm± papañcasaññ±saªkh±nid±no vitakko vutto, papañcasaññ±na½ v± anekabhedabhinnatt± ta½samud±yo “papañcasaññ±saªkh±”ti vutto. Papañcasaññ±saªkh±ggahaºena ca anavaseso dukkhasamudayo vutto ta½ta½ nimittatt± vaµµadukkhass±ti. Yo nirodho v³pasamoti nirodhasaccam±ha. Tassa s±ruppanti tassa papañcasaññ±saªkh±ya nirodhassa v³pasamassa adhigamup±yat±ya s±ruppa½ anucchavika½, etena vipassana½ vadati. Tattha yath±vuttanirodhe ±rammaºakaraºavasena gacchati pavattat²ti tatthag±min², etena magga½. Ten±ha “saha vipassan±ya magga½ pucchat²”ti.