Dhamm±nupassan± saccapabba½
386. “Puna capara½, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati cat³su ariyasaccesu. Kathañca pana, bhikkhave, bhikkhu dhammesu dhamm±nupass² viharati cat³su ariyasaccesu? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘ida½ dukkhan’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, ‘aya½ dukkhasamudayo’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, ‘aya½ dukkhanirodho’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti, ‘aya½ dukkhanirodhag±min² paµipad±’ti yath±bh³ta½ paj±n±ti.
Paµhamabh±ºav±ro niµµhito.
Dukkhasaccaniddeso
387. “Katamañca bhikkhave, dukkha½ ariyasacca½? J±tipi dukkh±, jar±pi dukkh±, maraºampi dukkha½, sokaparidevadukkhadomanassup±y±s±pi dukkh±, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho [appiyehi…pe… vippayogo dukkhotip±µho ceva ta½niddeso ca katthaci na dissati, aµµhakath±ya½pi ta½sa½vaººan± natthi], yampiccha½ na labhati tampi dukkha½, saªkhittena pañcup±d±nakkhandh± [pañcup±d±nakkhandh±pi (ka.)] dukkh±. 388. “Katam± ca, bhikkhave, j±ti? Y± tesa½ tesa½ satt±na½ tamhi tamhi sattanik±ye j±ti sañj±ti okkanti abhinibbatti khandh±na½ p±tubh±vo ±yatan±na½ paµil±bho, aya½ vuccati, bhikkhave, j±ti. 389. “Katam± ca, bhikkhave, jar±? Y± tesa½ tesa½ satt±na½ tamhi tamhi sattanik±ye jar± j²raºat± khaº¹icca½ p±licca½ valittacat± ±yuno sa½h±ni indriy±na½ parip±ko, aya½ vuccati, bhikkhave, jar±. 390. “Katamañca, bhikkhave, maraºa½? Ya½ [aµµhakath± oloketabb±] tesa½ tesa½ satt±na½ tamh± tamh± sattanik±y± cuti cavanat± bhedo antaradh±na½ maccu maraºa½ k±lakiriy± khandh±na½ bhedo ka¼evarassa nikkhepo j²vitindriyassupacchedo, ida½ vuccati, bhikkhave, maraºa½. 391. “Katamo ca, bhikkhave, soko? Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samann±gatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuµµhassa soko socan± socitatta½ antosoko antoparisoko, aya½ vuccati, bhikkhave, soko. 392. “Katamo ca, bhikkhave, paridevo? Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samann±gatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuµµhassa ±devo paridevo ±devan± paridevan± ±devitatta½ paridevitatta½, aya½ vuccati, bhikkhave paridevo. 393. “Katamañca bhikkhave, dukkha½? Ya½ kho, bhikkhave, k±yika½ dukkha½ k±yika½ as±ta½ k±yasamphassaja½ dukkha½ as±ta½ vedayita½, ida½ vuccati, bhikkhave, dukkha½. 394. “Katamañca bhikkhave, domanassa½? Ya½ kho, bhikkhave, cetasika½ dukkha½ cetasika½ as±ta½ manosamphassaja½ dukkha½ as±ta½ vedayita½, ida½ vuccati, bhikkhave, domanassa½. 395. “Katamo ca, bhikkhave, up±y±so? Yo kho, bhikkhave, aññataraññatarena byasanena samann±gatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuµµhassa ±y±so up±y±so ±y±sitatta½ up±y±sitatta½, aya½ vuccati, bhikkhave, up±y±so. 396. “Katamo ca, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho? Idha yassa te honti aniµµh± akant± aman±p± r³p± sadd± gandh± ras± phoµµhabb± dhamm±, ye v± panassa te honti anatthak±m± ahitak±m± aph±sukak±m± ayogakkhemak±m±, y± tehi saddhi½ saªgati sam±gamo samodh±na½ miss²bh±vo, aya½ vuccati, bhikkhave, appiyehi sampayogo dukkho. 397. “Katamo ca, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho? Idha yassa te honti iµµh± kant± man±p± r³p± sadd± gandh± ras± phoµµhabb± dhamm±, ye v± panassa te honti atthak±m± hitak±m± ph±sukak±m± yogakkhemak±m± m±t± v± pit± v± bh±t± v± bhagin² v± mitt± v± amacc± v± ñ±tis±lohit± v±, y± tehi saddhi½ asaªgati asam±gamo asamodh±na½ amiss²bh±vo, aya½ vuccati, bhikkhave, piyehi vippayogo dukkho. 398. “Katamañca bhikkhave, yampiccha½ na labhati tampi dukkha½? J±tidhamm±na½, bhikkhave, satt±na½ eva½ icch± uppajjati– ‘aho vata maya½ na j±tidhamm± ass±ma, na ca vata no j±ti ±gaccheyy±’ti. Na kho paneta½ icch±ya pattabba½, idampi yampiccha½ na labhati tampi dukkha½. Jar±dhamm±na½, bhikkhave, satt±na½ eva½ icch± uppajjati– ‘aho vata maya½ na jar±dhamm± ass±ma, na ca vata no jar± ±gaccheyy±’ti. Na kho paneta½ icch±ya pattabba½, idampi yampiccha½ na labhati tampi dukkha½. By±dhidhamm±na½, bhikkhave, satt±na½ eva½ icch± uppajjati ‘aho vata maya½ na by±dhidhamm± ass±ma, na ca vata no by±dhi ±gaccheyy±’ti. Na kho paneta½ icch±ya pattabba½, idampi yampiccha½ na labhati tampi dukkha½. Maraºadhamm±na½, bhikkhave, satt±na½ eva½ icch± uppajjati ‘aho vata maya½ na maraºadhamm± ass±ma, na ca vata no maraºa½ ±gaccheyy±’ti. Na kho paneta½ icch±ya pattabba½, idampi yampiccha½ na labhati tampi dukkha½. Sokaparidevadukkhadomanassup±y±sadhamm±na½, bhikkhave, satt±na½ eva½ icch± uppajjati ‘aho vata maya½ na sokaparidevadukkhadomanassup±y±sadhamm± ass±ma, na ca vata no sokaparidevadukkhadomanassup±y±sadhamm± ±gaccheyyun’ti. Na kho paneta½ icch±ya pattabba½, idampi yampiccha½ na labhati tampi dukkha½. 399. “Katame ca, bhikkhave, saªkhittena pañcup±d±nakkhandh± dukkh±? Seyyathida½– r³pup±d±nakkhandho, vedanup±d±nakkhandho, saññup±d±nakkhandho, saªkh±rup±d±nakkhandho, viññ±ºup±d±nakkhandho. Ime vuccanti, bhikkhave, saªkhittena pañcup±d±nakkhandh± dukkh±. Ida½ vuccati, bhikkhave, dukkha½ ariyasacca½.