Aµµha-abhibh±yatanavaººan±
173. Abhibh±yatan±n²ti abhibhavanak±raº±ni. Ki½ abhibhavanti? Paccan²kadhammepi ±rammaº±nipi. T±ni hi paµipakkhabh±vena paccan²kadhamme abhibhavanti, puggalassa ñ±ºuttariyat±ya ±rammaº±ni. Ajjhatta½ r³pasaññ²ti-±d²su pana ajjhattar³pe parikammavasena ajjhatta½ r³pasaññ² n±ma hoti. Ajjhattañhi n²laparikamma½ karonto kese v± pitte v± akkhit±rak±ya v± karoti. P²taparikamma½ karonto mede v± chaviy± v± hatthap±dapiµµhesu v± akkh²na½ p²takaµµh±ne v± karoti. Lohitaparikamma½ karonto ma½se v± lohite v± jivh±ya v± akkh²na½ rattaµµh±ne v± karoti. Od±taparikamma½ karonto aµµhimhi v± dante v± nakhe v± akkh²na½ setaµµh±ne v± karoti. Ta½ pana sun²la½ sup²ta½ sulohitaka½ su-od±taka½ na hoti, avisuddhameva hoti. Eko bahiddh± r³p±ni passat²ti yasseva½ parikamma½ ajjhatta½ uppanna½ hoti, nimitta½ pana bahiddh±, so eva½ ajjhatta½ parikammassa bahiddh± ca appan±ya vasena– “ajjhatta½ r³pasaññ² eko bahiddh± r³p±ni passat²”ti vuccati. Paritt±n²ti ava¹¹hit±ni. Suvaººadubbaºº±n²ti suvaºº±ni v± honti, dubbaºº±ni v±. Parittavaseneva ida½ abhibh±yatana½ vuttanti veditabba½. T±ni abhibhuyy±ti yath± n±ma sampannagahaºiko kaµacchumatta½ bhatta½ labhitv±– “ki½ ettha bhuñjitabba½ atth²”ti saªka¹¹hitv± ekakaba¼ameva karoti, evameva ñ±ºuttariko puggalo visadañ±ºo “ki½ ettha parittake ±rammaºe sam±pajjitabba½ atthi, n±ya½ mama bh±ro”ti t±ni r³p±ni abhibhavitv± sam±pajjati, saha nimittupp±denevettha appana½ p±pet²ti attho. J±n±mi pass±m²ti imin± panassa ±bhogo kathito. So ca kho sam±pattito vuµµhitassa, na antosam±pattiya½. Eva½saññ² hot²ti ±bhogasaññ±yapi jh±nasaññ±yapi eva½saññ² hoti. Abhibhavanasaññ± hissa antosam±pattiyampi atthi, ±bhogasaññ± pana sam±pattito vuµµhitasseva. Appam±º±n²ti va¹¹hitappam±º±ni, mahant±n²ti attho. Abhibhuyy±ti ettha pana yath± mahagghaso puriso eka½ bhattava¹¹hitaka½ labhitv±– “aññampi hotu, ki½ eta½ mayha½ karissat²”ti ta½ na mahantato passati, evameva ñ±ºuttaro puggalo visadañ±ºo “ki½ ettha sam±pajjitabba½, nayida½ appam±ºa½, na mayha½ cittekaggat±karaºe bh±ro atth²”ti t±ni abhibhavitv± sam±pajjati, saha nimittupp±denevettha appana½ p±pet²ti attho. Ajjhatta½ ar³pasaññ²ti al±bhit±ya v± anatthikat±ya v± ajjhattar³pe parikammasaññ±virahito. Eko bahiddh± r³p±ni passat²ti yassa parikammampi nimittampi bahiddh±va uppanna½, so eva½ bahiddh± parikammassa ceva appan±ya ca vasena– “ajjhatta½ ar³pasaññ² eko bahiddh± r³p±ni passat²”ti vuccati. Sesamettha catutth±bhibh±yatane vuttanayameva. Imesu pana cat³su paritta½ vitakkacaritavasena ±gata½, appam±ºa½ mohacaritavasena, suvaººa½ dosacaritavasena, dubbaººa½ r±gacaritavasena. Etesañhi et±ni sapp±y±ni. S± ca nesa½ sapp±yat± vitth±rato visuddhimagge caritaniddese vutt±. Pañcama-abhibh±yatan±d²su n²l±n²ti sabbasaªg±hakavasena vutta½. N²lavaºº±n²ti vaººavasena. N²lanidassan±n²ti nidassanavasena, apaññ±ya m±navivar±ni asambhinnavaºº±ni ekan²l±neva hutv± dissant²ti vutta½ hoti. N²lanibh±s±n²ti ida½ pana obh±savasena vutta½, n²lobh±s±ni n²lappabh±yutt±n²ti attho. Etena nesa½ visuddhata½ dasseti. Visuddhavaººavaseneva hi im±ni catt±ri abhibh±yatan±ni vutt±ni. Um±pupphanti etañhi puppha½ siniddha½ mudu, dissam±nampi n²lameva hoti. Girikaººikapupph±d²ni pana dissam±n±ni setadh±tuk±neva honti. Tasm± idameva gahita½, na t±ni. B±r±ºaseyyakanti b±r±ºasisambhava½. Tattha kira kapp±sopi mudu, suttakantik±yopi tantav±y±pi chek±, udakampi suci siniddha½. Tasm± ta½ vattha½ ubhatobh±gavimaµµha½ hoti; dv²supi passesu maµµha½ mudu siniddha½ kh±yati. P²t±n²ti-±d²supi imin±va nayena attho veditabbo. “N²lakasiºa½ uggaºhanto n²lasmi½ nimitta½ gaºh±ti pupphasmi½ v± vatthasmi½ v± vaººadh±tuy± v±”ti-±dika½ panettha kasiºakaraºañca parikammañca appan±vidh±nañca sabba½ visuddhimagge vitth±rato vuttameva. Im±nipi aµµha abhibh±yatan±ni abh²tabh±vadassanatthameva ±n²t±ni. Im±ni kira vatv± evam±ha– “±nanda, evar³p±pi sam±pattiyo sam±pajjantassa ca vuµµhahantassa ca tath±gatassa bhaya½ v± s±rajja½ v± natthi, m±ra½ pana ekaka½ disv± tath±gato bh±yeyy±ti ko eva½ sañña½ upp±detumarahati. Abh²to, ±nanda, tath±gato acchambh², sato sampaj±no ±yusaªkh±ra½ ossaj²”ti.