3. Dh±tuparampar±kath±
Dh±tusu pana vibhajitv± d²yam±nesu satthuno nal±µadh±tu kosin±rak±na½ mall±na½ laddhakoµµh±seyeva ahosi. Mah±kassapatthero te upasaªkamitv± satthuno nal±µadh±tu tumh±ka½ koµµh±se ahosi, ta½ gahetu½ ±gato, bhagav± hi dharam±neyeva tambapaººid²passa anuj±ni, ‘tasm± ta½ amh±ka½ deth±’ti. Ta½ sutv± mallar±j±no:’eva½ patigaºhatha bhante dh±tu’ti mah±kassapattherassa ada½su. So attano saddhivih±rika½ mah±nandatthera½ pakkos±petv± nal±µadh±tu½ therassa niyy±detv±’ima½ dh±tu½ tambapaººi d²pe mah±v±lukagaªg±ya dakkhiºabh±ge serun±ma dahassa ante var±ha n±ma soº¹imatthake k±kavaººatisso n±ma r±j± patiµµh±pessati, cetiya½ saªgh±r±ma½ k±r±pessati, tva½ ima½ dh±tu½ gahetv± ves±liya½ upaniss±ya mah±vanavih±re kuµ±g±ras±l±ya½ satthuno vasitagandhakuµiya½ µhapetv± dh±tup³ja½ katv± ±yusaªkh±re ossaµµhe parinibb±payam±ne attano saddhivih±rikassa candaguttattherassa dh±tuva½sa½ kathetv± appamatto hoh²’ti vatv± dh±tu½ therassa datv± anup±disesanibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
S±vako satthukappo so pabh²nnapaµisambhido;
gahetv± m±nay² dh±tu½ mah±nando mah±vane.
Tassa therassa saddhivih±riko candaguttatthero dh±tu½ gahetv± ±k±sa½ uggantv± s±vatth²ya½ jetavanamah±vih±re dasabalena vasitagandhakuµiya½ µhapetv± dh±tup³ja½ katv± cira½ vih±si. Sopi ±yusaªkh±re ossaµµhe parinibb±payam±ne attano. Saddhivih±rika½ bhaddasenatthera½ pakkos±petv± dh±tu½ therassa niyy±detv± dh±tuva½sa½ kathetv± anus±sitv± anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
Candagutto mah±pañño cha¼abhiñño vis±rado;
ramme jetavane dh±tu½ µhapetv± vandana½ ak±.
Tassa sisso bhaddasenatthero dh±tu½ gahetv± ±k±sena gantv± dhammacakkappavattane isipatane mah± vih±re satthuno vasitagandhakuµiya½ µhapetv± gandham±l±d²hi p³jetv± cira½ vih±si. So parinibb±payam±no attano saddhivih±rikassa jayasenattherassa dh±tu½ niyy±detv± dh±tuva½sa½ kathetv± anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
Bhaddaseno mah±thero katakicco mah±-isi;
dh±tu½ µhapetv± isipatane vanditv± nibbuti½ gato.
So pana jayasenatthero ta½ dh±tu½ gahetv± veluvanamah±vih±re satthuno vasitagandhakuµiya½ µhapetv± gandham±l±d²hi p³jetv± cira½ vasitv± parinibb±payam±no attano saddhivih±rikassa mah±saªgharakkhitattherassa dh±tu½ niyy±detv± dh±tuva½sa½ kathetv± anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
Gahetv±na dh±tuvara½ jayaseno mah±muni;
nidh±ya veluvane ramme ak± p³ja½ manorama½.
So pan±yasm± saªgharakkhitatthero dh±tu½ gahetv± ±k±sena ±gantv± kosambi½ upaniss±ya ghosita seµµhin± k±r±pite ghosit±r±me bhagavato vasitagandhakuµiya½ µhapetv± gandham±l±d²hi p³ja½ katv± cira½ vih±si. So’pi parinibb±payam±no attano saddhivih±rika½ mah±devatthera½ pakkos±petv± dh±tuva½sa½ kathetv± appamatto hoh²’ti vatv± anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± parinibb±yi.
Saªgharakkhitavhayo thero cando viya sup±kaµo;
µhapetv± ghosit±r±me ak± p³ja½ manorama½.
Tassa therassa saddhivih±riko mah±devatthero dh±tu½ gahetv± dev±nampiyatissassa mah±rañño bh±tu mah±n±gassa upar±jassa mah±g±me setacchatta½ uss±pitak±le hatthoµµha n±majanapade kukkuµapabbatantare mah±s±larukkham³le ±k±sato otaritv± nis²di. Tasmi½ samaye mah±k±¼o n±ma up±sako attano puttad±rehi saddhi½ m±l±gandhavilepana½ dhajapat±k±d²ni g±h±petv± divasassa tikkhattu½ mahantehi p³j±vidh±nehi dh±tu½ pariharitv± cira½ vasi. M±sassa aµµha-uposathadivase dh±tuto chabbaººara½siyo uggacchi½su. Tasmi½ samaye so padeso buddhassa dharam±nak±lo viya ahosi. Janapadav±s² manuss±pi therassa santike s²l±ni gaºhanti, uposathav±sa½ vasanti, d±na½ denti, cetiyassa mahanta½ p³ja½ karont². Tato aparabh±ge upar±j± mah±g±me viharanto bheri½ car±pesi: yo amh±ka½ dasabalassa dh±tu½ gahetv± idh±gato, tassa mahanta½ sampatti½ dass±m²ti. Tasmi½ k±le kuµumbiko mah±k±¼o upar±ja½ passiss±m²ti tassa anucchavika½ paºº±k±ra½ gahetv± r±jadv±re µhatv± s±sana½ pahiºi. Upar±j± ta½ pakkos±pesi. So gantv± vanditv± µhito ta½ paºº±k±ra½ r±japuris±na½ paµicch±pesi. Upar±j±: m±tula mah±k±¼a, tumh±ka½ janapade amh±ka½ satthuno dh±tu atth²’ti ±ha. Mah±k±¼o upa r±jassa katha½ sutv± atthi deva, mayha½ kulupagattherassa santike ±d±samaº¹alappam±ºa½ satthuno nal±µadh±tu chabbaººara½s²hi ±k±sappadese s³riyasahassacandasahass±na½ uµµhitak±lo viya obh±seti. So janapado buddhassa uppannak±lo viya ahos²ti ±ha. Tassa kuµumbikassa katha½ suºantassa-eva rañño sakalasar²ra½ pañcavaºº±ya p²tiy± paripuººa½ ahosi. Ativiya somanassappatto r±j± mayha½ m±tulassa mah±k±¼assa satasahassa½ kah±paº±ni ca catusindhavayuttarathañca suvaºº±laªk±rehi susajjita½ eka½ assañca udakaph±sukaµµh±nake khettañca pañcad±s²satañca deth±’ti vatv± aññañca pas±da½ d±pesi. So upar±j± ettaka½ kuµumbikassa d±petv± ta½ divasameva nagare bheri½ car±petv± hatthassarathay±n±ni gahetv± kuµumbika½ maggadesaka½ katv± anupubbena hatthoµµhajanapada½ patv± ramaº²ye bh³mippadese khandh±v±ra½ bandhitv± amaccagaºaparivuto kuµumbika½ gahetv± therassa vasanaµµh±na½ gantv± vanditv± ekamanta½ aµµh±si. Ses± amacc± kuµumbiko ca thera½ vanditv± ekamanta½ aµµha½su. Upar±j± thera½ vanditv± s±r±º²ya½ katha½ katv± ekamanta½ nisinno paµisanth±ramak±si. Mah±devattheropi sammodan²ya½ katha½ katv± kissa tva½ mah±r±ja idh±gatosi ±gatak±raºa½ me ±roceh²’ti ±ha. Bhante tumh±ka½. Santike amh±ka½ bhagavato nal±µadh±tu atth² kira. Ta½ vandiss±mi’ti ±gatomh²’ti ±ha. Thero: bhaddaka½ mah± r±ja tay± katanti vatv± dh±tugharadv±ra½ vivaritv± mah±r±ja buddhassa nal±µadh±tu atidullabh±’ti ±ha. R±j± so¼asehi gandhodakehi nah±yitv± sabb±laªk±rapatimaº¹ito eka½sa½ uttar±saªga½ karitv± añjali½ paggayha namassam±no aµµh±si. Buddh±rammaº±ya p²tiy± sakalasar²ra½ phuµa½ ahosi.
(R±j± p²tivegena im± g±th± ±ha;
nam±mi v²ra p±de te cakkaªkita tale subhe;
vandite naradevehi amata½ dehi vandite.
Lokan±tha tuva½ eko saraºa½ sabbap±ºina½;
loke tay± samo natthi t±rehi janata½ bahu½.
Mahaººave maya½ bhante nimugg± d²ghasambhave;
appatiss± appatiµµh± sa½sar±ma cira½ tahi½.
Etarahi tumhe ±pajja patiµµha½ adhigacchare;
tumh±ka½ vandana½ katv± uttiººamha bhavaººav±’ti.)
Tasmi½ khaºe dh±tuto rasmiyo nikkhami½su. Sakala laªk±d²pa½ suvaººarasadh±r±hi sañchanna½ viya ahosi. Mahanta½ p²tisomanassa½ uppajji. R±j± mahanta½ somanassa½ patto hutv± haµµhatuµµho ahosi. So dh±tugharato nikkhamitv± therena saddhi½ alaªkatamaº¹ape ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinno (nisajj±dose vajjetv± seyyathidä½ atiduracc±santa-upariv±ta-unnatappadesa-atisammukha-atipacach±’ti. Atid³re nisinno sace kathetuk±mo ucc±saddena kathetabba½ hoti. Acc±sanne nisinno saªkara½ karoti. Upariv±te nisinno sar²ragandho v±yati. Unnatappadese nisinno ag±rava½ karoti. Atisammukhe nisinno cakkhun± cakkhu½ paharitv± daµµhabba½ hoti. Atipacch± nisinno g²va½ parivattetv± daµµhabba½ hoti. Iti nisajj±dosa½ vajjetv± nisinno). Evam±ha. Bhante ima½ dh±tu½ mayha½ detha. Mahanta½ p³j±sakkara½ katv± parihar±m²ti. Bhaddaka½ mah±r±ja im±ya dh±tuy± samm±sambuddho dharam±noyeva vy±karaºa½ ak±si. Tumh±ka½ va½se j±to k±kavaººatisso n±ma r±j± imasmi½ d²pe mah±v±lukagaªg±ya dakkhiºat²re seru n±ma dahassa ante var±ha n±ma soº¹iy± matthake patiµµhapetv± mahanta½ th³pa½ karissat²’ti vatv± satth± tattha sam±patti½ sam±pajjitv± pañcasatakh²º±savehi saddhi½ tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± gato. Tasm± gaºhatha mah±r±j±’ti vatv± dh±tu½ ad±si. R±j± dh±tu½ gahetv± caturassapallaªke dh±tukaraº¹aka½ nidahitv± karaº¹ake dh±tu½ patiµµh±petv± ta½ kumudapattasannihamaªgalasindhavayuttarathe µhapetv± samant± ±rakkha½ sa½vidahitv± (r±j± dh±tu½ gahetv±) pañcaªgaturiye paggaºh±payam±no pacch± ±gacchatu’ti mah±janassa s±sana½ vatv± mah±devattherassa santika½ gantv±: tumhe bhante, dh±tuy± upaµµh±na½ karonto ±gacchath±’ti ±ha. Thero tassa katha½ sutv±;’mah±r±ja aya½ dh±tu parampar± ±gat±. Aha½ bhagavato dhammabhaº¹±g±rika-±nandatthero viya ima½ dh±tu½ parihariss±m²’ti vatv± attano paccayad±yaka½ kuµumbika½ ±pucchitv± pattac²varam±d±ya dh±tu½ upaµµhahiyam±no pacchato pacchato gacchati. R±j± dh±tu½ gahetv± anupubbena mah±g±ma½ patto mah±senagutta½ pakkos±petv± nagara½ alaªkar±peh²’ti ±ha. So nagare bheri½ car±petv± aµµh±rasa v²thiyo sammajjantu, puººaghaµe µhapentu, dhajapat±k±dayo uss±pentu, toraº±ni uss±pentu, pañcavaºº±ni pupph±ni okirantu, sakalanagara½ alaªkarontu, gandham±l±dayo gahetv± suddhuttar±saªg± hutv± sakalan±gar± paµipatha½ ±gacchantuti ±º±pesi. Tato mah±jano sabbaturiy±ni ghos±payam±no gandham±l±dihattho paµipatha½ nikkhanto. Devamanuss± bhikkhubhikkhuniyo up±sakop±sik± appam±º± ahesu½. (Gandham±l±di puººaghaµasamussitadhaj±kiºº±) paris± velukkhepasahass±ni pavattayi½su. Sugandhav±t±bhigh±tasamuddaghoso viya sakalanagara½ ekaninn±daj±ta½. So r±j± nagare bandhan±g±re sabbasatte bandhan± muñcantu, dhammena samena anus±santuti vatv± dh±tu½ gahetv± attano nagara½ pavesetv± attano r±janivesana½ ±gantv± n±µak²na½ saññamad±si dh±tu½ vandantuti. N±µak² n±n±bharaºehi patimaº¹it± r±jagehato nikkhamitv± dh±tu½ vanditv± attano attano hatthagat±ni turiyabhaº¹±ni s±dhuka½ paggaºhitv± mahanta½ p³jamaka½su.Tato va¹¹haki½ pakkos±petv± r±janivesanato n±tid³re n±cc±sante subhumitale dh±tughara½ k±r±petv± m±l±kammalat±kamm±di½ patiµµh±petv± dh±tughare vicittamaº¹apa½ k±r±petv±na sattaratanamaya½ dh±tukaraº¹aka½ k±r±petv± dh±tukaraº¹ake dh±tu½ µhapetv± ratanapallaªka matthake dh±tu½ µhapetv± upari vicittavit±na½ bandhitv± s±ºiy± parikkhip±petv± mahantena pariv±rena mahanta½ dh±tup³ja½ ak±si. Mah±jan± gandham±la½ gahetv± m±sassa aµµh³posathadivase dh±tuy± mahanta½ p³ja½ aka½su. Dh±tuto ra½siyo samuggacchanti. Mah±jan± vimbhayaj±t± s±dhuk±ra½ karonti. Somanassabh³t± sakalanagarav±sino buddh±rammaºa p²ti½ gahetv± divase divase dh±tuy± mahanta½ p³ja½ karont± v²tin±menti. Pañcas²l±ni rakkhanti, buddham±mak± dhammam±mak± saªgham±mak± hutv± saraº±ni gacchanti. R±j± mah±janassa ovadati. “Metta½ bh±vetha, karuºa½ mudita½ upekkha½ bh±vetha, kule jeµµh±pac±yanakamma½ karoth±“ti. Ovaditv± bhikkhusaªghassapi catt±ro paccaye gaªg±ya maho-ghappavattanak±lo viya mah±d±na½ pavattesi. M±t±pituµµh±ne µhatv± bhikkhusaªgha½ saªgaºhi. Mah±jan± tassa ov±de µhatv± d±n±d²ni puññ±ni katv± yebhuyyena tasmi½ k±le mat± sagga½ gat±.
Kaly±ºavaggamhi patiµµhit± jan±,
d±n±di puññ±ni karitva sabbad±;
cut± cut± sabbajan± sum±nas±,
gat± asesa½ sugati½ subhe rat±.
R±j± dh±tuy± mahanta½ p³ja½ karonto mahag±me vih±si. Tena patiµµh±pitavih±r± kathetabb±: kathä½ lenavih±ra½ candagirivih±ra½ koµipabbatavih±ra½ nagaraªgaºavih±ra½ selak± vih±ra½ tal±k±vih±ranti evam±dayo vih±re patiµµh±petv± tipiµakamah±-ariµµhattherassa dakkhiºodaka½ datv± mah±vih±re niyy±desi. Eva½ so r±j± y±vaj²va½ dh±tu½ pariharitv± pacchime k±le maraºamañce nipanno attano putta½ yaµ±latissa kum±ra½ pakkos±petv±; t±ta tissa, amhehi pariharita nal±µadh±tu p³jeh²’ti dh±tuva½sa½ kathetv± putta½ anus±sitv± k±la½ katv± saggapura½ gato.
R±j± mah±n±gavaro yasassi,
katv±pi rajja½ matim± susaddho;
m±netva saªgha½ catupaccayehi,
ag± asoko varadevaloka½.
Tassa putto yaµ±latissakum±ro pitu accayena pitar± vuttaniy±meneva dh±tuy± mahanta½ p³ja½ k±resi. So’pi divasassa tayo v±re dh±tupaµµh±na½ karonto rajja½ k±retv± cira½ vih±si. Imin±’pi patiµµh±pitavih±r± kathetabb±; dhammas±lavih±ra½ mah±dhammas±lavih±ra½ sel±bhayavih±ranti evam±dayo patiµµh±petv±-tipiµakamah±-ariµµhattherassa saddhivih±riko tipiµakamah±-abhayatthero upar±jassa mah±n±gassa ayyako. Tassa therassa dakkhiºodaka½ ad±si. So’pi r±j± y±vaj²va½ dh±tu½ pariharitv± pacchime k±le maraºamañce nipanno attano putta½ goµh±bhayakum±ra½ pakkos±petv±’dh±tuy± mahanta½ p³ja½ karonto appamatto hoh²’ti vatv± dh±tuva½sa½ kathetv± k±la½ katv± sagge nibbatti.
Yaµµh±lako n±ma mah±mah²pati,
mah±janassatthakaro guº±layo;
so dh±tup³ja½ vipula½ anekadh±,
katv± gato devapura½ anindito.
Tassa putto goµh±bhayakum±ro pitu accayena pitar± vuttaniy±meneva dh±tuy± mahanta½ p³ja½ katv± goµh±bhaya mah±r±j± hutv± rajja½ karonto k±carag±me dasabh±tike r±j±no gh±tetv± daº¹akammatth±ya goµh±bhayamah±therassa hatthoµµhajanapade vasantassa mattikalenavih±ra½ kh²ras±la vih±ra½ n±gamah±vih±ra½ kumbhaselavih±ra½ cetiyapabbatavih±ra½ s±nupabbatavih±ra½ kaºik±ra selavih±ra½ ambasela vih±ra½ tindukalena vih±ra½ karaº¹akavih±ra½ godhas±lavih±ra½ v±lukatitthavih±ranti evam±dayo gaªg±ya parat²re pañcasatavih±re orimat²re pañcasatavih±re c±’ti vih±rasahassa½ k±retv± attano sadisan±massa goµh±bhayattherassa dakkhiºodaka½ datv± ad±si. So y±vaj²va½ dh±tup³ja½ katv± pacchime k±le maraºamañce nipanno attano putta½ k±kavaººatissa kum±ra½ pakkos±petv± ±liªgitv±;’t±ta tissa, aya½ nal±µadh±tu amh±ka½ parampar±ya ±gat±. Tva½ kira dh±tu½ gahetv± mah±gaªg±ya passe seru n±ma dahassa ante var±ha n±ma soº¹iy± matthake patiµµh±petv± saªgh±r±ma½ k±r±pessas²’ti satth± j²vam±no vy±karaºamak±si. Tasm± tva½ ima½ dh±tu½ gahetv± mamaccayena tasmi½ µh±ne patiµµh±peh²’ti putta½ anus±sitv± k±lakiriya½ katv± sagge nibbatti.
Goµh±bhayo n±ma mah²patissaro,
mah±jane tosayi appamatto;
so dh±tup³ja½ vipula½ karitv±,
ag± asoko varadevaloka½.
Mah±nando mah±pañño candagutto bahussuto;
bhaddaseno mah±thero bhaddadhamme vis±rado.
Jayaseno ca so v²ro thero so saªgharakkhito;
devatthero ca medh±v² rakkhak± dh±tu bhaddak±.
Upar±j± mah±n±go yaµµh±lako mah±balo;
goµh±bhayo mah±puñño k±kavaººo ca v²riyav±.
Ete ther± ca r±j±no puññavanto sum±nas±;
dh±tu parampar±n²t± dh±t± dh±tusukovid±.
Kassap±d²nather±na½ parampar±yam±gat±;
mah±n±g±di hatthato y±va tissamup±gat±.
Iti ariyajanappas±danatth±ya kate dh±tuva½se
Dh±tuparampar± kath± n±ma
Tatiyo paricchedo.