Paññ±-niddesa

55. Pañña½ pathamamesehi,
paññ±-bala½ bahuttama½;
kula-putta bala½ paññ±,
ki½hin±ma na s±dhyati.
56. Aneka-sa½sayucchedi
parokkhatthassa dassaka½;
sabbassa locana½ sattha½,
yassa natthyandhameva so.
57. Paññ± suta½ vinicchindi,
kitti-siloka-va¹¹han²;
paññ±sahito naro idha,
api sukh±nivindati.
58. Sabbaññubuddha-pacceka
catusacca-sut± iti;
catu-buddhesu ekova,
bahussuto naro bhave.
59. Lekhacheko v±cacheko,
ganthacheko suv±cako;
vidh±yakacheko s³ro,
niddukkhova sakammani.
60. Paññ± hi seµµh± kusal± vadanti,
nakkhatta-r±j±riva t±rak±na½;
s²la½ sir²c±pi satañca dhammo,
anv±yik± paññ±vato bhavanti.
61. Sevetha buddhe nipuºe bahussutte,
ugg±hako ca paripucchako;
suºeyya sakkacca½ subh±sit±ni,
eva½ karo paññav± hoti macco.
62. Vayena yasa-pucch±hi,
tiµµha-v±sena yoniso;
s±kacch± snehasa½sev±,
patir³pa-v±senaca.
63. Et±ni aµµhaµh±n±ni,
buddhi-visada-k±raº±;
yesa½ et±ni sambhonti,
tesa½ buddhi pabhijjati.
64. Catt±rome bhikkhave dhamm± paññ±vuddhiy± sa½vattanti. Katame catt±ro. Sappurisasa½sevo saddhammasavana½ yoniso manasik±ro dhamm±nudhamma-paµipatti. Ime kho bhikkhave catt±ro dhamm± paññ±-vuddhiy± sa½vattant²tti.
65. Cakkhupas±da-sampanno
acchimantañca passati;
andha½ k±ºa½ su-passanta½,
andho sabba½ na passati.
66. Passatti passo passanta½,
a-passantañca passati;
a-passanto a-passanta½,
passantañca na passati.
67. P±kaµa½ a-paµicchanna½,
r³pa½ pas±da-cakkhun±;
n±ñña½ passatti sabba½pi,
tathato ñ±ºa-cakkhun±.
68. Sujan±sujan± sabbe,
guºen±pi vivekino;
viveka½ na sam±yanti,
a-vivek²janantike.
69. Yo ca uppatita½ attha½,
na khippamanubujjhati;
a-mittavasamanveti,
pacch± ca anutappati.
70. Eva½ mahiddhik± paññ±,
nipuº± s±dhucintin²;
diµµhadhamma-hitatth±ya,
sampar±ya-sukh±ya v±.
71. Ta½ bal±na½ bala½ seµµha,
agga paññ±bala½ bala½;
paññ±balenupatthaddho,
ettha½ vindati paº¹itto.
72. Yena ñ±ºena bujjhanti,
ariy± kata-kiccata½;
ta½ ñ±ºa-ratana½ laddha½,
v±y±metha jinoras±.
73. Paññ±ratanam±lassa
na cira½ vattate bhavo;
khippa½ dasseti amata½,
na ca so rocate bhave.
74. Pam±damanuyuñjanti
b±l± dummedhino jan±;
appam±dañca medh±v²,
dhana½ seµµha½va rakkhati.
75. Dhana-puñña-dh²-l±bhena
k±la½ khiyyati paº¹ito;
k²¼anena ca dummedho,
nidd±ya kalahena v±.
76. Pam±da½ appam±dena,
yad± n³dati paº¹ito;
paññ±p±s±da-m±ruyha,
a-soko sokini½ paja½,
pabbataµµhova bh³maµµhe,
dh²ro b±le avekkhati.
77. Natti attasama½ pema½,
natthi dhaññasama½ dhana½;
natthi paññ±sam± ±bh±,
vuµµhi ve param± sar±.
78. Diµµhe dhamme ca yo attho,
yo cattho sampar±yiko;
atth±bhisamay± dh²ro,
paº¹itoti pavuccati.
79. Na tena paº¹ito hoti,
y±vat± bahu bh±sati;
khem² a-ver² a-bhayo,
paº¹itotti pavuccati.
80. Yamhi saccañca dhammo ca,
a-hi½s± sa½yamo damo;
sa ve vantamalo dh²ro,
thero iti pavuccatti.
81. Saka-guºa½ saka-dosa½,
yo j±n±ti sapaº¹ito;
para-guºa½ para-dosa½,
yo j±n±ti sapaº¹ito.
82. Sati-v²riya-paññ±ya
yo karoti iriy±pathe;
so paº¹ito have bhave,
ubhayattha-pariggaho.
83. Kataññ³ vijj±-sampanno,
j±tim± dhanav± have;
so vic±raºa-s²lo ca,
niddukkho paº¹ito bhave.
Sabbe kammassak± satt±,
kamma½ satte vibhajjati.
84. Yo passati paccakkhattha½,
yo ca sa½s±rattha½ tesu;
pacchimova p³jan²yo,
ubhayattha-sudiµµhatt±.
85. Appena anavajjena,
santuµµho sulabhena ca;
mattaññ³ subharo hutv±,
careyya paº¹ito naro.
86. Att±nameva pathama½,
patir³pe nivesaye;
athaññamanus±seyya,
na kilisseyya paº¹ito.
87. Uttama-paris±ya ve,
utttama½ v±camuttamo;
bhaºeyy±khepa-vitth±ra½,
s± anagghy± lokattaye.
88. Paº¹itassa subh±sitta½,
paº¹itova suj±niy±;
dummedho ta½ na j±n±ti,
dh²ro dh²ra½ mam±yati.
89. Yena kenaci vaººena,
paro labhati r³ppana½;
attho v±c±ya ce hoti,
ta½ na bh±seyya paº¹ito.
90. Bhuñjanattha½ kathanattha½,
mukha½ hot²tti no vade;
ya½v± ta½v± mukh±ru¼ha½,
vacana½ paº¹ito naro.
91. Para-sattitto sa-satti½,
dujj±no hi naro mite;
ce j±ne saka-satti½ca,
k± kath± para-sattiy±.
92. Katta-guºa½ paresa½ yo,
paµikaroti paº¹ito;
j±n±ti so ±cikkhati,
na b±lo guºa-m±mako.
93. Pabh³ta½ neva k±tabba½,
bhavissa½ neva cintaye;
vattam±nena k±lena,
vicaranti vicakkhaº±.
94. Dhammesu sati icchit±,
rasesu loºamicchita½;
r±ja-kiccesu amacca½,
sabba-µh±nesu paº¹ita½.
95. Khattiyo seµµho jane tasmi½,
ye gottapaµis±rino;
vijj±-caraºa-sampanno,
so seµµho deva-m±nuse.
96. Sambuddho dvipada½ seµµho,
±j±n²yo catuppada½;
sussus± seµµh± bhariy±na½,
yo ca putt±namassavo.
97. S±tthako ca a-sammoho,
sapp±yo gocaro tath±;
catt±rim±ni sikkheyyu½,
sampajaññ±bhiva¹¹hak±.
98. Paññañca kho a-sussusa½,
na koci adhigacchati;
bahussuta½ an±gamma,
dhammaµµha½ a-vinibbhaja½.
99. Adhipp±yo sudubbodho,
yasm± vijjati p±¼iya½;
tasm± upaµµhaha½ gaºhe,
garu½ garumata½ vid³.