Dh±tuppaccayantanaya

Atha dh±tuppaccayant± vuccante.
Tattha dh±tvatthe niddiµµh± kh±dik±ritant± paccay± dh±tuppaccay± n±ma.
Tija nis±na bandhanakham±su, dh±tusaññ±di.
“Dh±tuliªgehi par± paccay±”ti ito dh±tuggahaºa½ anuvattate, “par±, paccay±”ti ca adhik±ro.
528. Tija gupa kita m±nehi kha cha s± v±.
Tija gupa kita m±na iccetehi dh±t³hi kha cha sa iccete paccay± par± honti v±.
Tijato khantiya½ khova, nind±ya½ gupato tu cho;
kit± cho sova m±namh±, vavatthitavibh±sato.
“Kvac±divaºº±namekassar±na½ dvebh±vo”ti dh±tv±dissa dvibh±vo.
“Byañjanantass±”ti vattam±ne–
529. Ko khe ca.
Dh±tvantassa byañjanassa kak±r±deso hoti khappaccaye pare.
Titikkha iti µhite–
Dh±tuvihit±na½ ty±divibhatt²na½ adh±tuto appavattiyam±ha.
530. Dh±tuppaccayehi vibhattiyo.
Dh±tvatthe niddiµµhehi kh±dik±ritantehi paccayehi ty±dayo vibhattiyo hont²ti pure viya vattam±n±dayo yojetabb±.
Ativ±kya½ titikkhati, titikkhanti. Kamme titikkh²yati. Tath± titikkhatu, titikkhantu. Titikkheyya, titikkheyyu½. Atitikkhi, atitikkhi½su. Titikkhissati. Atitikkhissa icc±di.
Khappaccay±bh±ve appaccayassa ek±ro, tejeti, tejati v±, tejanti icc±di.
Gupa gopane, chappaccaye dvibh±vo, “pubbobbh±so”ti abbh±sasaññ±, “abbh±sass±”ti vattam±ne “antassivaºº±k±ro v±”ti abbh±santassik±ro, “kavaggassa cavaggo”ti abbh±sagak±rassa jak±ro ca.
531. Byañjanantassa co chappaccayesu ca.
Dh±tvanthassa byañjanassa cak±r±deso hoti chappaccayesu paresu. Tato vibhattiyo, k±ya½ jigucchati, jigucchanti. Sesa½ purimasama½. Ch±bh±ve gopeti, gopenti icc±di.
Kita rog±panayane, chappaccayo, dvittañca.
Abbh±saggahaºamanuvattate
532. M±nakit±na½ vatatta½ v±.
Abbh±sagat±na½ m±na kitaiccetesa½ dh±t³na½ vak±ratak±ratta½ hoti v± yath±kkamanti tak±ro, dh±tvantassa cak±ro, sesa½ sama½. Roga½ tikicchati, tikicchanti icc±di. Tak±r±bh±ve “kavaggassa cavaggo”ti cak±ro, vicikicchati, vicikicchanti icc±di.
M±na v²ma½sap³j±su, sappaccayadvibh±va²k±ravak±r±.
533. Tato p±m±n±na½ v± ma½ sesu.
Tato abbh±sato par±sa½ p±m±n±na½ dh±t³na½ v±ma½iccete ±des± honti yath±kkama½ sappaccaye pare. Ses³ti bahuvacananiddeso payogepi vacanavipall±sañ±panattha½. Attha½ v²ma½sati, v²ma½santi icc±di.
Aññattha “lopañcettamak±ro”ti appaccayassek±ro, m±neti, m±nenti.
Bhuja p±lanabyavaharaºesu, bhottumicchat²ti atthe–
“Kha cha s±, v±”ti ca vattate.
534. Bhuja ghasa hara su p±d²hi tumicchatthesu.
Bhuja ghasa hara su p± iccevam±d²hi dh±t³hi tumicchatthesu ca kha cha saiccete paccay± honti v±. Tumicch±na½, tumantayutta-icch±ya v± atth± tumicchatth±, tena tumantarahitesu “bhojanamicchat²”ti-±d²su na honti, “vuttatth±namappayogo”ti v±kyassa appayogo, dh±tv±dissa dvebh±ve kate “dutiyacatutth±na½ paµhamatatiy±”ti abbh±sabhak±rassa bak±ro, dh±tvantassa “ko khe c±”ti kak±ro, bubhukkhati, bubhukkhanti icc±di.
ti kimattha½? Bhottumicchati, icchatthes³ti kimattha½? Bhottu½ gacchati.
Ghasa adane, ghasitumicchat²ti atthe chappaccayo, dvitta½, tatiya cavagga ik±ra cak±r±des±, jighacchati, jighacchanti.
Hara haraºe, haritumicchat²ti atthe sappaccayo.
535. Harassa g² se.
Haraiccetassa dh±tussa sabbassa hoti se paccaye pare. “G²se”ti yogavibh±gena jissapi, µh±n³pac±ren±desass±pi dh±tuvoh±ratt± dvitta½, bhikkha½ jig²sati, jig²santi.
Su savaºe, sotumicchati suss³sati, suss³santi, “kvaci dh±t³”ti-±din± d²gho.
p±ne, p±tumicchat²ti atthe sappaccayadvittarassattaik±r±des±, “tato p±m±n±na½ v±ma½ ses³”ti deso, piv±sati, piv±santi icc±di.
Ji jaye, vijetumicchati vijig²sati icc±di.
Saªgho pabbatamiva att±nam±carati, pabbato iva ±carat²ti v± atthe–
536. ¾ya n±mato kattupam±n±d±c±re.
¾caraºakriy±ya kattuno upam±nabh³tamh± n±mato ±yappaccayo hoti ±c±ratthe. Upam²yati eten±ti upam±na½, kattuno upam±na½ kattupam±na½, “vuttatth±namappayogo”ti ivasaddanivatti, dh±tuppaccayantatt± “tesa½ vibhattiyo lop± c±”ti sutte tesa½gahaºena vibhattilopo, “pakati cassa sarantass±”ti pakatibh±vo, saralop±di, “dh±tuppaccayehi vibhattiyo”ti vibhattuppatti, pabbat±yati saªgho, eva½ samuddamiva att±nam±carati samudd±yati, cicciµamiva att±nam±carati cicciµ±yati saddo. Eva½ dh³m±yati.
“N±mato, ±c±re”ti ca vattate.
537. ¿y³pam±n± ca.
Upam±nabh³t± n±mato ²yappaccayo hoti ±c±ratthe. Puna upam±naggahaºa½ kattuggahaºanivattanattha½, tena kammatopi sijjhati, sesa½ sama½. Achatta½ chattamiv±carati chatt²yati, aputta½ puttamiv±carati putt²yati sissam±cariyo.
Upam±n±ti ki½? Dhammam±carati, ±c±reti ki½? Achatta½ chattamiva rakkhati.
“¿yo”ti vattate.
538. N±mamh±tticchatthe.
N±mamh± attano icchatthe ²yappaccayo hoti. Attano pattamicchati patt²yati, eva½ vatth²yati, parikkh±r²yati, c²var²yati, paµ²yati, dhan²yati, putt²yati.
Atticchattheti kimattha½? Aññassa pattamicchati.
Da¼ha½ karoti v²riyanti atthe–
K±ritaggahaºamanuvattate.
539. Dh±tur³pe n±masm± ºayoca.
Dh±tuy± r³pe nipph±detabbe, “ta½ karoti, tena atikkamati”icc±dike payujjitabbe v± sati n±mamh± ºayappaccayo hoti, k±ritasaññ± ca. ðalope, vibhattilopasaralop±d²su katesu vibhattuppatti, da¼hayati v²riya½, eva½ pam±ºayati, amissayati, tath± hatthin± atikkamati atihatthayati, v²º±ya upag±yati upav²ºayati, visuddh± hoti ratti visuddhayati, kusala½ pucchati kusalayati icc±di.
540. Dh±t³hi ºe ºaya º±pe º±pay± k±rit±ni hetvatthe.
Sabbehi dh±t³hi hetvatthe abhidheyye ºe ºayaº±pe º±paya iccete paccay± par± honti, te k±ritasaññ± ca honti. Hetuyeva attho hetvattho, so ca “yo k±reti sa het³”ti laddhahetusañño suddhakattuno payojako hetukatt±, atthato pesanajjhesan±diko payojakaby±p±ro idha hetu n±ma.
Ettha ca–
ðe ºay±va uvaººant±, ±to dve pacchim± siyu½;
sesato caturo dve v±, v±saddass±nuvattito.
Akamm± dh±tavo honti, k±rite tu sakammak±;
sakammak± dvikamm±ssu, dvikamm± tu tikammak±.
Tasm± kattari kamme ca, k±rit±khy±tasambhavo;
na bh±ve suddhakatt± ca, k±rite kammasaññito.
Niy±d²na½ padh±nañca, appadh±na½ duh±dina½;
k±rite suddhakatt± ca, kammam±khy±tagocaranti.
Tattha yo koci bhavati, tamañño “bhav±hi bhav±hi” icceva½ brav²ti, atha v± bhavanta½ bhavitu½ samattha½ payojayati, bhavitu½ payojet²ti v± atthe imin± ºeºayappaccay±, k±ritasaññ± ca, “vuttatth±namappayogo”ti v±kyassa appayogo, “k±rit±na½ ºo lopan”ti ºalopo, “asa½yogantassa vuddhi k±rite”ti ³k±rassok±ro vuddhi.
“O, e”ti ca vattate, dh±tuggahaºañca.
541. Te ±v±y± k±rite.
Te dh±tvantabh³t± orek±r± ±va-±y±dese p±puºanti k±rite pare. “Te ±v±y±”ti yogavibh±gena jhe±d²na½ ak±ritepi hont²ti ok±rassa ±v±deso, saralop±di, “dh±tuppaccayehi vibhattiyo”ti ty±dayo.
So sam±dhi½ bh±veti, bh±vayati, bh±venti, bh±vayanti. Bh±vesi, bh±vayasi, bh±vetha, bh±vayatha. Bh±vemi, bh±vay±mi, bh±vema, bh±vay±ma. Bh±vayate, bh±vayante.
Kamme attanopadayappaccaya-²k±r±gam±, saralop±di ca, tena bh±v²yate sam±dhi, bh±v²yante. Bh±v²yati, bh±v²yanti.
Tath± bh±vetu, bh±vayatu, bh±ventu, bh±vayantu. Bh±vehi, bh±vaya, bh±vay±hi, bh±vetha, bh±vayatha Bh±vemi, bh±vay±mi, bh±vema, bh±vay±ma. Bh±vayata½, bh±vayanta½.
Kamme bh±v²yata½, bh±v²yatu, bh±v²yantu.
Bh±veyya, bh±vaye, bh±vayeyya, bh±veyyu½, bh±vayeyyu½. Bh±veyy±si, bh±vayeyy±si, bh±veyy±tha, bh±vayeyy±tha. Bh±veyy±mi, bh±vayeyy±mi, bh±veyy±ma, bh±vayeyy±ma. Bh±vetha, bh±vayetha, bh±vera½, bh±vayera½.
Kamme bh±v²yeyya, bh±v²yeyyu½.
Ajjataniya½ “sattamajjatanimh²”ti yogavibh±gena k±ritant±pi d²ghato sak±r±gamo.
Abh±vesi, bh±vesi, abh±vayi, bh±vayi, abh±vesu½, bh±vesu½, abh±vayi½su, bh±vayi½su, abh±vayu½, bh±vayu½. Abh±vesi, abh±vayasi, abh±vittha, abh±vayittha. Abh±vesi½, bh±vesi½, abh±vayi½, bh±vayi½, abh±vimha, abh±vayimha.
Kamme abh±v²yittha, abh±v²yi.
Bh±vessati, bh±vayissati, bh±vessanti, bh±vayissanti. Bh±vessasi, bh±vayissasi, bh±vissatha, bh±vayissatha. Bh±vess±mi, bh±vayiss±mi, bh±vess±ma, bh±vayiss±ma.
Kamme bh±v²yissate, bh±v²yissante. Bh±v²yissati, bh±v²yissanti.
Abh±vissa, abh±vayissa, abh±vissa½su, abh±vayissa½su. Kamme abh±v²yissatha, abh±v²yissa icc±di.
Tath± yo koci pacati, tamañño “pac±hi pac±hi” icceva½ brav²ti, atha v± pacanta½ payojeti, pacitu½ v± payojet²ti atthe vuttanayena ºe ºay±dayo, ak±rass±k±ro vuddhi, sesa½ neyya½.
So devadatta½ odana½ p±ceti, p±centi. P±cesi, p±cetha. P±cemi, p±cema. P±cayati, p±cayanti. P±cayasi, p±cayatha. P±cay±mi, p±cay±ma. ð±peº±payesu pana so puriso ta½ purisa½ odana½ p±c±peti, p±c±penti. P±c±payati, p±c±payanti.
Kamme so odana½ p±c²yati tena, p±cay²yati, p±c±p²yati, p±c±pay²yati.
Tath± p±cetu, p±cayatu, p±c±petu, p±c±payatu. P±c²yata½, p±c²yatu, p±cay²yata½, p±cay²yatu, p±c±p²yata½, p±c±p²yatu, p±c±pay²yata½, p±c±pay²yatu. P±ceyya, p±cayeyya, p±c±peyya, p±c±payeyya. P±c²yeyya, p±c²yeyyu½. Ap±cesi, ap±cayi, ap±c±pesi, ap±c±payi. P±cessati, p±cayissati, p±c±pessati, p±c±payissati. Ap±cissa, ap±cayissa, ap±c±pissa, ap±c±payissa icc±di.
Gacchanta½, gantu½ v± payojet²ti atthe ºe ºay±dayo, vuddhiya½ sampatt±ya½–
“Asa½yogantassa vuddhi k±rite”ti vattate.
542. Ghaµ±d²na½ v±.
Ghaµ±d²na½ dh±t³na½ asa½yogant±na½ vuddhi hoti v± k±riteti ettha ggahaºena vuddhi na hoti, vavatthitavibh±satthoya½ saddo.
So ta½ purisa½ g±ma½ gameti, gamayati, gacch±peti, gacch±payati. So g±ma½ gam²yati tena, gamay²yati, gacch±p²yati, gacch±pay²yati icc±di. Sabbattha yojetabba½. Eva½ uparipi.
Ghaµa ²h±ya½, ghaµanta½ payojayati, ghaµeti, ghaµ±d²na½ v±ti na vuddhi, ghaµayati, ghaµ±peti, ghaµ±payati.
“K±rite”ti vattate.
543. Guha dus±na½ d²gha½.
Guhadusaiccetesa½ dh±t³na½ saro d²gham±pajjate k±rite pare, vuddh±pav±doya½.
Guha sa½varaºe, guhitu½ payojayati g³hayati, g³hayanti. Dusa app²timhi, dussanta½ payojayati d³sayati, d³sayanti icc±di.
Tath± icchanta½ payojayati icch±peti, icch±payati, eseti, esayati. Niyacchanta½ payojayati niy±meti, niy±mayati. ¾santa½ payojayati ±seti, ±sayati, acch±peti, acch±payati. Labhanta½ payojayati l±bheti, l±bhayati. Vacanta½ payojayati v±ceti, v±cayati, v±c±peti, v±c±payati. Eva½ v±seti, v±sayati, v±s±peti, v±s±payati. V±heti, v±hayati, v±h±peti, v±h±payati. J²reti, j²rayati, j²r±peti, j²r±payati. M±reti, m±rayati, m±r±peti, m±r±payati. Dasseti, dassayati icc±di.
Tath± tudanta½ payojayati todeti, todayati, tod±peti, tod±payati. Pavisanta½ payojayati, pavisitu½ v± paveseti, pavesayati, paves±peti paves±payati. Uddisanta½ payojayati uddis±peti, uddis±payati. Pahonta½ payojayati pah±veti, pah±vayati. Sayanta½ payojayati s±yeti, s±yayati, s±y±peti, s±y±payati. Ettha ek±rassa ±y±deso, say±peti, say±payati, “kvaci dh±t³”ti-±din± º±peº±payesu ±y±desassa rassatta½. Nayanta½ payojayati nay±peti, nay±payati. Patiµµhanta½ payojayati patiµµh±peti, patiµµh±payati, patiµµhapeti v±.
Hananta½ payojayat²ti atthe ºeºay±dayo.
“ðamh²”ti vattate.
544. Hanassa gh±to.
Hanaiccetassa dh±tussa gh±t±deso hoti ºak±ravati k±ritappaccaye pare. Gh±teti, gh±tayati, gh±t±peti, gh±t±payati, “vadho v± sabbatth±”ti vadh±dese vadheti, vadh±peti.
Juhonta½ payojayati juh±veti, juh±vayati. Jahanta½ payojayati jah±peti, jah±payati, h±peti, h±payati. Dadanta½ payojayati d±peti, d±payati. Pidahanta½ payojayati pidh±peti, pidh±payati, pidah±peti, pidah±payati.
Rundhanta½ payojayati rodheti, rodhayati, rodh±peti, rodh±payati. Chindanta½ payojayati chedeti, chedayati, ched±peti, ched±payati. Yuñjanta½ payojayati yojeti, yojayati, yoj±peti, yoj±payati. Bhuñjanta½ payojayati bhojeti, bhojayati, bhoj±peti, bhoj±payati. Muñcanta½ payojayati moceti, mocayati, moc±peti, moc±payati.
Dibbanta½ payojayati deveti, devayati. Uppajjanta½ payojayati upp±deti, upp±dayati. Bujjhanta½ payojayati bodheti, bodhayati. “D±dh±ntato yo kvac²”ti yak±r±gamo, bujjh±peti, bujjh±payati. Tussanta½ payojayati toseti, tosayati, tos±peti, tos±payati. Sammanta½ payojayati sameti, samayati, ghaµ±ditt± na vuddhi. Kuppanta½ payojayati kopeti, kopayati. J±yanta½ payojayati janeti, janayati, ghaµ±ditt± na vuddhi.
Suºanta½ payojayati dhamma½ s±veti, s±vayati. P±puºanta½ payojayati p±peti, p±payati.
Vikkiºanta½ payojayati vikk±y±peti, vikk±y±payati. Jinanta½ payojayati jay±peti, jay±payati. J±nanta½ payojayati ñ±peti, ñ±payati. Gaºhanta½ payojayati g±heti, g±hayati, g±h±peti, g±h±payati, gaºh±peti, gaºh±payati.
Vitananta½ payojayati vit±neti, vit±nayati. Yo koci karoti, tamañño “karohi karohi”icceva½ brav²ti, karonta½ payojayati, k±tu½ v± k±reti, k±rayati, k±r±peti, k±r±payati icc±di.
Corenta½ payojayati cor±peti, cor±payati. Cintenta½ payojayati cint±peti, cint±payati p³jenta½ payojayati p³j±peti, p³j±payati icc±di. Sabbattha subodha½.
Dh±tuppaccayato c±pi, k±ritappaccay± siyu½;
sak±ritehi yuºv³na½, dassanañcettha ñ±paka½.
Tena titikkhanta½ payojayati titikkheti, titikkh±peti. Tikicchanta½ payojayati tikiccheti, tikicchayati, tikicch±peti, tikicch±payati. Eva½ bubhukkheti, bubhukkhayati, bubhukkh±peti, bubhukkh±payati, pabbat±yanta½ payojayati pabbat±yayati. Putt²yayati icc±dipi siddha½ bhavati.

Dh±tuppaccayantanayo.

S±sanattha½ samuddiµµha½, ±khy±ta½ sakabuddhiy±;
b±husaccabalen²da½, cintayantu vicakkhaº±.
Bhavati tiµµhati seti, ahosi evam±dayo;
akammak±ti viññeyy±, kammalakkhaºaviññun±.
Akammak±pi hetvattha-ppaccayant± sakammak±;
ta½ yath± bhikkhu bh±veti, magga½ r±g±did³sakanti.

Iti padar³pasiddhiya½ ±khy±takaº¹o

Chaµµho.