Jak±rantadh±tu
Jijaye. Jeti. Jayati, par±jayati. Dhamma½ caranto s±mika½ par±jeti. Dhamma½ caranto parajjati. R±j±na½ jay±pesu½. Jay±petv±. Ettha jay±pesunti “jayatu bhavan”ti ±s²savacana½ vadi½s³ti attho. Jayana½, jita½, jayo, vijita½, jino, jet±, jeto, jito m±ro, m±ra½ jito, jitav±, jit±v², vijit±v², m±raji, lokaji, odhijino, anodhijino, jito. Vijito, jetu½, vijetu½, jitv±, vijitv±. Imassa pana dh±tussa kiy±digaºa½ pattassa “jin±ti jinitv±”ty±d²ni r³p±ni bhavanti. Ji abhibhavane. Jeti. Jino. Pubbe viya r³p±ni. Ettha ca “tumhehi ±nanda sappurisehi vijita½, pacchim± janat±s±lima½sodana½ atimaññissat²”ti p±¼i abhibhavanatthas±dhak±. Ettha hi vijitanti adhibh³tanti attho. Ju gatiya½. Ettha s²ghagati adhippet±. Javati. Javana½, javo, java½, javanto, javanacitta½, javanapañño, javanaha½so. Manojava½ gacchati yenak±ma½. Jekhaye. J²yati. Ek±rassa ²y±deso. S±san±nur³pena “ki½ ma½ dhanena j²yeth±”ti hi p±¼i dissati. Saddasatthavid³ pana “j±yat²”ti r³pa½ vadanti. Sajja gatiya½. Sajjati. Kuju khuju theyyakaraºe. Kojati. Khojati. Vaja gatiya½. Dhaja dhaji ca. Vajati. Abbajati. Manussattañca abbaje. Vajo, vajana½, pavajana½, pabbajj±, pabbajito, pabb±jito.
Sak± raµµh± pabb±jito, añña½ janapada½ gato;
mahanta½ koµµha½ kayir±tha, durutt±na½ nidhetave.
Dhajati. Dhajo. Dhañjati. Dhañjana½. Ettha dhajoti ketu. Dhañjananti gamana½. Aja khepane ca. Gati-apekkhakoyeva cak±ro. Ajati. Ajo. Ettha ajoti e¼ako. Im±ni panassa pariy±yavacan±ni “ajo e¼ako urabbho avi meº¹o”ti. Tattha urabbhoti e¼ako, yo “ajo”tipi vuccati. Av²ti rattalomo e¼ako. Meº¹oti kuµilasiªgo e¼ako. Tath± hi janakaj±take ajarathato meº¹arath± visu½ vutt±. Apica aje¼akanti ajato e¼akassa visu½ vacanato e¼akasaddena meº¹opi gahetabbo, mahosadhaj±takaµµhakath±yañhi meº¹e¼ak±na½ nibbisesat± vutt±ti. Ajja sajja ajjane. Ajjana½ ajjanakriy±. Ajjati. Sajjati. Kajja byathane. Byathana½ hi½s±. Kajjati. Khajja majjane ca. Majjana½ suddhi. Byathan±pekkho cak±ro. Khajjati. Khajj³ro. Khaja manthe. Mantho vilo¼ana½. Khajati. Khaji gativekalle. Kissa bhante ayyo khañjat²ti. Ubho khañj±. Khañjana½, khañjitu½, khañjitv±. Khaja kampane. Khajati. Ej±. Ettha ca ej±ti l±bh±di½ paµicca ejati kampat²ti ej±, balavataºh±yeta½ n±ma½. Buja vajiranibbese. Vajiranigghoseti keci vid³ vadanti. Bojati. Khija kuji guji abyattasadde. Khijati. Kuñjati. Guñjati. Laja l±ja tajja bhassane. Lajati. L±jati. Tajjati. Laji dittiyañca. Bhassan±pekkho cak±ro. Lañjati. Tatiyo nayalañjako. Lañjeti pak±seti suttatthanti lañjako. Jaja jaji yuddhe. Yujjhana½ yuddha½. Jajati. Jañjati. Tuja hi½s±ya½. Tojati. Tuji balane ca. Balana½ balanakriy±. Hi½s±pekkhako cak±ro. Tuñjati. Gaja kuji muji gajja saddatth±. Gajati. Kuñjati. Muñjati. Gajo gajjati, megho gajjati. Yattha d±so ±maj±to, µhito thull±ni gajjati. Maºi gajjati. ѱºagajjana½ gajjati. Gajjitu½ samattho. Gajjit±. Gajjitv±. Tattha gajoti hatth². Hatthissa hi anek±ni n±m±ni–
Hatth² n±go gajo dant², kuñjaro v±raºo kar²;
m±taªgo dvirado saµµhi-h±yanon’ekapo ibho.
Thambho rammo dvipo ceva, hatthin² tu kareºuk±;
hatthipoto hatthicch±po, bhiªko ca kalabho bhave.
Caja c±ge. Cajati. Pariccajati. C±go. Paricc±go. Cajana½. Caja½, cajanto. Cajam±no. Sanja saªge. Saªgo lagana½. Sañcati. Satto. Sajana½, satti. ¾satti. Sajitu½. Sajitv±. ¿ja gatiya½. ¿jati. Bhaji bhajjane. Bhajjana½ t±pakaraºa½. Til±ni bhajjati. Purisena bhajjam±n±ni til±ni. Eja bheja bh±ja dittiya½. Ditti sobh±. Ejati. Bhejati. Bh±jati. Tija nis±ne, kham±yañca. Nis±na½ tikkhat±karaºa½. Kham± khanti. Tejati. Titikkhati. Tejano. Tejo. Tattha tejanoti kaº¹o saro usu. Tejoti s³riyo. Atha v± tejoti tejana½ usm± uºhatta½ t±po. Tejoti v± ±nubh±vo pabh±vo. Sañja parissagge, ±liªgana½ parissaggo. Sañjati. Khaji d±ne, gatiyañca. Khañjati. Khañjana½. R±ja dittiya½ bh±ja ca. R±jati. Bh±jati. R±j±. R±jin². Vanar±ji. R±jitv±. Vir±jitv±. Atra viññ³namatthavivaraºe kosallajananattha½ siloka½ racay±ma–
Ma’h±’r±ja mah±r±ja, mah±r±ja mameva’hi;
ne’tassa iti vatv±na, dve jan± kalaha½ karu½.
Ettha ca paµhamap±dassa dutiyapade “me ahi mah²”ti chedo “putt± me atthi putt± matth²”ti viya. “Mahi ar±ja mah±r±j±”ti ca chedo “yopi aya½ yop±yan”ti viya. Ettha ar±jasaddo “atikaramakar±cariy±”ti ettha akar²ti atthav±cako akarasaddo viya ±khy±taparokkh±vibhattiko daµµhabbo. Ar±ja viroc²ti attho. Aya½ pana g±th±ya piº¹attho “mah±r±ja me ahi ar±ja, mama eva ahi ar±ja, na etassa iti vatv± dve ahituº¹ikajan± kalaha½ kari½s³”ti. Ranja r±ge. Bhikkhu c²vara½ rajati. Satto r³p±d²su rañjati. Rajana½. Rajako. R±go. Vir±go. Haliddir±go. R±j±. R±jin². Imassa ca div±digaºa½ pattassa “rajjati virajjat²”ti r³p±ni bhavanti. Tattha rajananti rajanavatthu. Rajakoti rajak±ro vatthadhovanako. R±goti rajjanti satt± tena, saya½ v± rañjati, rañjanamattameva v± etanti r±go, taºh±. Im±ni pana tadabhidh±n±ni–
R±go lobho tasiº± ca, taºh± ej± visattik±;
satti ±satti mucch± ca, lubbhitattañca lubbhan±.
K±mo nik±man± icch±, nikanti ca niyanti ca;
vanañca vanatho ceva, apekkh± bhavanetti ca.
Anurodho ca s±r±go, saªgo paªko ca sibbin²;
nand²r±go anunayo, gedho sañjanan² tath±;
janik± paºidhi ceva, ajjhos±nantinekadh±.
Vir±goti maggo nibb±nañca. R±j±ti pathavissaro. Ettha dh±tudvayavasena nibbacan±ni niyyante. N±n±sampatt²hi r±jati dibbati virocat²ti r±j±. D±nañca piyavacanañca atthacariy± ca sam±nattat± c±ti imehi cat³hi saªgahavatth³hi attani mah±jana½ rañjet²tipi r±j±. R±jin²ti r±jabhariy±. Tesa½ abhidh±n±ni vuccante sah±bhidh±nantarehi–
R±j± bh³pati devo ca, manujindo disampati;
patthivo jagatip±lo, bh³bhujo pathavissaro.
Raµµh±dhipo bh³mip±lo, manussindo jan±dhipo;
narindo khattiyo ceva, khettass±mi pabh±vako.
Muddh±bhisitto r±j±ti, kathito itaro pana;
r±jañño khattiyo c±ti, vutto khattiyaj±tiko.
Muddh±bhisitto anur±j±, upar±j±ti bh±sito;
catudd²p² r±jar±j±, cakkavatt²ti bh±sito.
R±jin² upar² dev², mahes² bh³bhujaªgan±;
khattiy± r±japadum², khattiy±n² ca khattiy²;
itth±g±rantu orodho, upar²tipi vuccati.
Bhaja sev±ya½. Bhajati. Bhajan±. Sambhajan±. Bhatti. Sambhatti. Bhatt±. Yaja devap³jasaªgatakaraºad±nadhammesu. Devap³jaggahaºena buddh±dip³j± gahit±. Saªgatakaraºa½ samodh±nakaraºa½. Tath± hi adhimuttattheravatthumhi “yadatthi saªgata½ kiñci, bhavo v± yattha labbhat²”ti g±th±ya½ saªgatasaddena samodh±na½ vutta½. D±na½ paricc±go. Dhammo jh±nas²l±di. Etesvatthesu yajadh±tu vattati. Pupphehi buddha½ yajati. Devata½ yajati. Devamanussehi bhagav± yajiyati. Ijjati. Yiµµha½. Yañño. Y±go. Dhammay±go. Yajam±no sake pure. Yiµµhu½, yajitu½. Puthuyañña½ yajitv±na. So¼asaparikkh±ra½ mah±yañña½ kattuk±mo. Majja sa½suddhiya½. Majjati. B±hira½ parimajjati. Bh³mi½ sammajjati. Majjana½. Sammajjan². Niñji suddhiya½. Niñjati. Paniñjati. Niñjitu½. Paniñjitu½. Niñjitv±. Paniñjitv±. Aya½ pana p±¼i “tato tva½ moggall±na uµµh±y±san± udakena akkh²ni paniñjitv± dis± anulokeyy±s²”ti. Niji abyattasadde. Niñjati. Bhaja p±ke. Til±ni bhajjati. Bhajjam±n± til±ni ca. Uju ajjave. Ajjava½ ujubh±vo. Ojati. Uju. Saja vissaggaparissajjanabbhukkiraºesu. Sajati. Lokya½ sajanta½ udaka½. Ruja bhaªge. Rujati. Ruj±. Rogo. Ettha ruj±ti by±dhi rujanaµµhena. Rogoti rujati bhañjati aªgapaccaªg±n²ti rogo, by±dhiyeva, yo “±taªko”tipi “±b±dho”tipi vuccati. Bhuja koµille. ¾vipubbo aññatthesu ca. Urago bhujati. ¾bhujati. Bhikkhu pallaªka½ ±bhujati, ³rubaddh±sana½ bandhat²ti attho. Mah±samuddo ±bhujati, ±vaµµat²ti attho. Keci pana “osakkat²”ti attha½ vadanti. “Vaººad±nan”ti ±bhujati, manasi karot²ti attho. M³l±ni vibhujat²ti m³lavibhujo, ratho. Ettha ca vibhujat²ti chindati. Bhogo. Bhog². ¾bhogo. ¾bhujitv±. Ettha ca bhogoti bhujayati kuµila½ kariyat²ti bhogo, ahisar²ra½. Bhog²ti sappo. Raji vijjhane. N±go dantehi bh³mi½ rañjati. ¾rañjati. Ettha ca “tath±gatarañjita½ itip²”ti nettip±¼i nidassana½. Tassattho “ida½ sikkhattayasaªgahita½ s±sanabrahmacariya½ tath±gatagandhahatthino mah±vajirañ±ºasabbaññutaññ±ºadantehi rañjita½ ±rañjita½, tebh³makadhamm±na½ ±rañjanaµµh±nantipi vuccat²”ti. Rañjitanti hi rañjati vijjhati etth±ti ruñjita½, rañjanaµµh±na½. “Ida½ nesa½ padakkantan”ti-±dimhi viya etassa saddassa siddhi veditabb± adhikaraºatthasambhavato. Vij² bhayacalanesu. ¿k±rantoya½ dh±tu, tenassa saniggah²t±gam±ni r³p±ni na santi. Vejati. Vego. Dhammasa½vego. Sa½vigo vegena pal±yi. Nad²vego. Ðmivego v±tavego. Ettha dhammasa½vegoti sahottappa½ ñ±ºa½. “Vego, javo, rayo”ti ime ekatth±. Div±digaºa½ pana pattassa “vijjati sa½vijjati ubbijjat²”ti r³p±ni bhavanti dvigaºikatt±. Lajja lajjane. Lajjati. Lajj±. Lajj±ti hir². Y± “viri¼an±”tipi vuccati. Va¼aji paribhoge. Va¼añjati. Kujja adhomukh²karaºe. Kujjati. Nikujjati. Ukkujjati. Paµikujjati. Nikujjita½ v± ukkujjeyya. Aññiss± p±tiy± paµikujjati. Avakujjo nipajjaha½. Tattha kujjati nikujjat²ti im±ni “carati vicarat²”ti pad±ni viya sam±natth±ni, adhomukha½ karot²ti hi attho. Ukkujjat²ti uparimukha½ karoti. Paµikujjat²ti mukhe mukha½ µhapeti. Mujja os²dane. Mujjati. Nimujjati. Nimuggo. Ummuggo. Opuji vilimpane. Gomayena pathavi½ opuñjati.
Jak±rantadh±tur³p±ni.