Nak±rantadh±tu
N² naye. Neti, nayati, vineti. Vineyya hadaye dara½. ¾neti. ¾nayati. Net±. Vinet±. N±yako. Neyyo Veneyyo. Venayiko. Vin²to puriso. N²yam±ne pis±cena, kinnu t±ta udikkhati. N²yanto. Netta½. Netti. Bhavanetti sam³hat±. Nettiko. Udakañhi nayanti nettik±. Nett±. Nette uju½ gate sati. Nayo. Vinayo. ¾yatana½. Netu½. Vinetu½. Netv±. Vinetv± icc±d²ni. Tattha nettanti samavisama½ dassenta½ attabh±va½ net²ti netta½, cakkhu. Nett²ti nenti et±ya satteti netti, rajju. Bhavanett²ti bhavarajju, taºh±yeta½ n±ma½. T±ya hi satt± goº± viya g²v±ya bandhitv± ta½ ta½ bhava½ niyyanti, tasm± bhavanett²ti vuccati. Nettik±ti kassak±. Nett±ti gavajeµµhako y³thapati. Nayoti nayana½ gamana½ nayo, p±¼igati. Atha v± tattha tattha netabboti nayo, sadisabh±vena netabb±k±ro. N²yat²ti nayo, tathattanay±di. N²yati eten±ti nayo, antadvayavivajjananay±di. Tath± hi chabbidho nayo tathattanayo pattinayo desan±nayo antadvayavivajjananayo acinteyyanayo adhipp±yanayoti. Tesu tathattanayo antadvayavivajjananayena n²yati, pattinayo acinteyyanayena, desan±nayo adhipp±yanayena n²yati. Etth±dimhi tividho nayo kammas±dhanena n²yat²ti “nayo”ti vuccati, pacchimo pana tividho nayo karaºas±dhanena n²yati etena tathatt±dinayattayamiti “nayo”ti vuccati. Imasmi½ atthe papañciyam±ne ganthavitth±ro siy±ti vitth±ro na dassito. Aparopi catubbidho nayo ekattanayo n±nattanayo aby±p±ranayo eva½dhammat±nayoti. Vineti satte ettha, eten±ti v± vinayo. K±yav±c±na½ vinayanatopi vinayo. ¾yatananti anamatagge sa½s±re pavatta½ at²va ±yata½ sa½s±radukkha½ y±va na nivattati, t±va nayateva pavattatev±ti ±yatana½. Aya½ panettha atthuddh±ro. “¾yatananti ass±na½ kambojo ±yatana½, gunna½ dakkhiº±patho ±yatanan”ti ettha sañj±tiµµh±na½ ±ya-ana½ n±ma. “Manorame ±yatane, sevanti na½ vihaªgam±. Ch±ya½ ch±yatthino yanti, phalattha½ phalabhojino”ti ettha samosaraºaµµh±na½. “Pañcim±ni bhikkhave vimutt±yatan±n²”ti ettha k±raºa½. Aññepi pana payog± yata patiyataneti ettha pak±sit±. N² p±pane. Neti, nayati. Nayana½. Nu thutiya½. Noti, navati. Nuto. Thana pana dhana sadde. Thanati. Panati. Dhanati. Kana dittikant²su. Kanati. Kaññ±. Kanaka½. Ettha ca yobbanibh±ve µhitatt± r³pavil±sena kanati dippati virocat²ti kaññ±. Atha v± kaniyati k±miyabhi abhipatthiyati puriseh²tipi kaññ±, yobbanitth². Kanakanti kanati, kan²yat²ti v± kanaka½, suvaººa½. Suvaººassa hi anek±ni n±m±ni.
Suvaººa½ kanaka½ hema½, kañcana½ haµakampi ca;
j±tar³pa½ tapan²ya½, vaººa½ tabbhedak± pana;
jambunada½ siªgikañca, c±mikaranti bh±sit±.
Vana sana sambhattiya½. Vanati. Vana½. Sanati. Tattha vananti. Ta½ sambhajanti may³rakokil±dayo satt±ti vana½, arañña½. Vanati sambhajati sa½kilesapuggalanti vana½, taºh±. Mana abbh±se. Manati. Mano. M±na v²ma½s±ya½, v²ma½sati. V²ma½s±. Jana suna sadde. Janati. Sunati. Ettha ca “kasm± te eko bhujo janati, eko te na janat² bhujo”ti p±¼i nidassana½. Tattha janat²ti sunati sadda½ karoti. Khanu avad±raºe khanati. Sukha½. Dukkha½. Khato ±v±µo. Tattha sukhanti suµµhu dukkha½ khanat²ti sukha½. Duµµhu khanati k±yikacetasikasukhanti dukkha½. Aññamaññapaµipakkh± hi ete dhamm±. Dvidh± citta½ khanat²ti v± dukkha½. Cur±digaºavasena pana “sukhayat²ti sukha½, dukkhayat²ti dukkhan”ti nibbacan±ni gahetabb±ni. Sam±sapa-avasena “sukara½ khamass±ti sukha½, dukkara½ khamass±ti dukkhan”ti nibbacan±nipi vividh± hi sadd±na½ byuppatti pavatti nimittañca. D±na avakhaº¹ane. D±nati. Apad±na½. S±na tejane. Tejana½ nis±na½. S±nati. Hana hi½s±gat²su. Ettha pana hi½s±vacanena pharus±ya v±c±ya p²¼anañca daº¹±d²hi paharaºañca gahita½, tasm± hana hi½s±paharaºagat²s³ti attho gahetabbo. Tath± hi “r±j±no cora½ gahetv± haneyyu½ v± bandheyyu½ v±”ti. P±µhassa attha½ sa½vaººentehi “haneyyunti potheyyuñceva chindeyyuñc±”ti vutta½. Ettha ca chedana½ n±ma hatthap±d±dichedana½ v± s²sacchedavasena m±raºa½ v±. Hanassa vadh±deso gh±t±deso ca bhavati, hanti hanati, hananti. Hanasi, hanatha. Sesa½ sabba½ neyya½. Hi½s±dayo catt±ro atth± labbhanti. “Hanti hatthehi p±deh²”ti ettha pana hant²ti paharat²ti attho. “Kuddho hi pitara½ hanti. Vikkosam±n± tibb±hi, hanti nesa½ vara½ varan”ti. Ettha hant²ti m±rent²ti attho. “Vadhati, vadheti, gh±teti” iccapi r³p±ni bhavanti. Tattha “vadhati na rodati, ±patti dukkaµassa. Att±na½ vadhitv± vadhitv± rodat²”ti-±d²su vadho paharaºa½. P±ºa½ vadheti. P±ºavadho. “Esa vadho khaº¹ah±lassa. Satte gh±tet²”ti ca ±d²su vadho m±raºa½. “Up±hana½, vadh³”ti ca ettha hanavadhasaddatthogamana½. “Purisa½ hanati. S²ta½ uºha½ paµihanati” icc±d²ni kattupad±ni. Devadatto yaññadattena haññati. Tato v±t±tape ghore, sañj±te paµihaññati. Paccattavacanassek±ratta½, yath± “vanappagumbe”ti. Vih±ren±ti pada½ sambandhitabba½, icc±d²ni kammapad±ni. Hant±. Hato. Vadhako. Vadh³. ¾gh±to. Upagh±to. Gh±tako. Paµigho. Saªgho. Byaggho. Sakuºagghi. Hantu½, hanitu½, hantv±, hanitv±. Vajjhetv±, vadhitv± icc±d²ni san±mik±ni tumant±dipad±ni. Tattha up±hananti ta½ ta½ µh±na½ upahananti upagacchanti tato ca ±hananti ±gacchanti eten±ti up±hana½. Vadh³ti kilesavasena sunakhampi upagamanas²l±ti vadh³, sabb±sa½ itth²na½ s±dh±raºameta½. Atha v± vadh³ti suºis±. Tath± hi “tena hi vadhu yad± utun² ahosi, puppha½ te uppanna½, atha me ±roceyy±s²”ti ettha vadh³ti suºis± vuccati. S± pana “aya½ no puttassa bhariy±”ti sassusasurehi adhigantabb± j±nitabb±ti vadh³ti vuccati. Gatyatth±na½ katthaci buddhiyatthakathanato ayamattho labbhateva. “Suºh±, suºis±, vadh³” iccete pariy±y±. Saªghoti bhikkhusam³ho. Samagga½ kamma½ samupagacchat²ti saªgho, suµµhu v± kilese hanti tena tena magg±sin± m±ret²tipi saªgho, puthujjan±riyavasena vutt±net±ni. Vividhe satte ±hanati bhuso gh±tet²ti byaggho. So eva “viyaggho, vaggho”ti ca vuccati. Aparampi puº¹ar²koti tassa n±ma½. Dubbale sakuºe hant²ti sakuºagghi, seno, aya½ pana hanadh±tu div±digaºe “paµihaññat²”ti akammaka½ kattupada½ janeti. Tath± hi “buddhassa bhagavato voh±ro lokiye sote paµihaññat²”ti-±dik± p±¼iyo dissanti. Ana p±ºane. P±ºana½ sasana½. Anati. ¾na½, p±na½. “Tattha ±nanti ass±so. P±nanti pass±so. Etesu ass±soti bahi nikkhamanav±to. Pass±soti anto pavisanav±to”ti vinayaµµhakath±ya½ vutta½, suttantaµµhakath±su pana uppaµip±µiy± ±gata½. Tattha yasm± sabbesampi gabbhaseyyak±na½ m±tukucchito nikkhamanak±le paµhama½ abbhantarav±to bahi nikkhamati, pacch± b±hirav±to sukhuma½ raja½ gahetv± abbhantara½ pavisanto t±lu½ ±hacca nibb±yati, tasm± vinayaµµhakath±ya½ “ass±soti bahi nikkhamanav±to, pass±soti anto pavisanav±to”ti vutta½. Etesu dv²su nayesu vinayanayena anto uµµhitasasana½ ass±so, bahi uµµhitasasana½ pass±so. Suttantanayena pana bahi uµµhahitv±pi anto sasanato ass±so. Anto uµµhahitv±pi bahi sasanato pass±so. Ayameva ca nayo “ass±s±dimajjhapariyos±na½ satiy± anugacchato ajjhatta½ vikkhepagatena cittena k±yopi cittampi s±raddh± ca honti iñjit± ca phandit± c±”ti, “pass±s±dimajjhapariyos±na½ satiy± anugacchato bahiddh± vikkhepagatena cittena k±yopi cittampi s±raddh± ca honti iñjit± ca phandit± c±”ti im±ya p±¼iy± samet²ti veditabba½. Dhana dhaññe. Dhanana½ dhañña½, siripuññapaññ±na½ sampad±ti attho. Dh±tu-attho hi yebhuyyena bh±vavasena kathiyati µhapetv± vakkarukkhataceti evam±dippabheda½. Yath± bh±vatthe vattam±nena yapaccayena saddhi½ nak±rassa yyak±ra½ katv± thenana½ theyyanti vuccati, evamidha yapaccayena saddhi½ nak±rassa ññak±ra½ katv± dhanana½ dhaññanti vuccati. Dhanino v± bh±vo dhañña½, tasmi½ dhaññe. Dhanti, dhanati. Dhanita½. Dhañña½. Yasm± pana dhaññasaddena siripuññapaññ±sampad± gahit±, tasm± “dhaññapuññalakkhaºasampanna½ putta½ vij±y²”ti-±d²su dhaññasaddena siripaññ±va gahetabb± puññassa visu½ vacanato.
“Nadato paris±yante, v±ditabbapah±rino;
ye te dakkhanti vadana½, dhaññ± te narapuªgava.
D²ghaªgul² tambanakhe, subhe ±yatapaºhike;
ye p±de paºamissanti, tepi dhaññ± guºandhara.
Madhur±ni pahaµµh±ni, dosaggh±ni hit±ni ca;
yetev±ky±ni sossanti, tepi dhaññ±naruttam±”ti
Evam±d²su pana dhaññasaddena puññasampad± gahetabb±, puññasampad±ya v± saddhi½ siripaññ±sampad±pi gahetabb±. Idamettha nibbacana½ “dhañña½ siripuññapaññ±sampad± etesa½ atth²ti dhaññ±”ti. “Dhañña½ maªgalasammatan”ti ettha tu “uttamaratana½ idan”ti dhan±yitabba½ saddh±yitabbanti dhañña½, sirisampanna½ puññasampanna½ paññ±sampannantipi attho yujjati. “Dhañña½ dhana½ rajata½ j±tar³pan”ti ca ±d²su “natthi dhaññasama½ dhanan”ti vacanato dhan±yitabbanti dhañña½, ki½ ta½? Pubbaººa½. Apica osadhivisesopi dhaññanti vuccati. Dhanasaddassa ca pana sam±savasena “adhano, niddhano”ti ca natthi dhana½ etass±ti atthena daliddapuggalo vuccati. “Nidhana½ y±t²”ti-ettha tu kampanatthav±cakassa dh³dh±tussa vasena vin±so nidhananti vuccat²ti.
Muna gatiya½. Munati. Cine maññan±ya½. Aluttantoya½ dh±tu, yath± gile, yath± ca mile. Cin±yati, ocin±yati. “Sabbo ta½ jano ocin±yat³”ti idamettha p±¼i nidassana½. Ocin±yat³ti avamaññat³ti.
Iti bh³v±digaºe tavaggantadh±tur³p±ni
Samatt±ni.