Vibh±vaniya½ pana
An±gate sattadivasato paµµh±ya cittacetasikadhamm± dut²yadivasato paµµh±ya ya½kiñci ±rammaºa½ etassa visayoti adhippeta½. Tampi yutta½viya dissati.
Nahi bhavantarepi an±vatadhamme j±nitu½ samattha½ eta½ imasmi½ bhave an±gatadhamme naj±n±t²ti sakk± bhavitu½. Yath± ceta½, tath± pubbeniv±sañ±ºa½pi imasmi½ bhave parasant±nagate at²tadhammeti. P±¼iya½ pana aµµhakath±suca bhavantaragatadhammehi eva ñ±ºadvaya½ yojita½. Ta½ pana as±dh±raºak±lavasena ±nubh±vavisesap±kaµattha½ yojitanti yutta½ siy±ti. Gocarabhedoti dasakasiº±d²su gocaresu samathajjh±n±na½ pavattibhedo.
Samathakammaµµh±nanayo.
171. Sabbalokiyamah±janehi yath±diµµha½ puggalasatta-itthi puris±dika½ nicca dhuva sukha atta nimittañca atikkamitv± visesena passanti et±y±ti vipassan±. Kiriy± kamma½. Bh±van±payogo. Vipassan±ya kamma½ vipassan±kamma½. Vipassan± eva v± kammanti vipassan± kamma½. Vipassan±kammassa µh±na½ adhiµµh±na½ bhum²ti vipassan±kammaµµh±na½. Khandh±didhammaj±ta½. Vipassan± kammameva v± uttaruttarassa bh±van± visesassa ±nisa½savisesassav± µh±na½ ±sannak±raºanti vipassan±kammaµµh±na½. Tasmi½ vipassan±kammaµµh±ne sattavidhena visuddhi saªgaho t²ºi lakkhaº±n²ti-±din± sambandho. Niccas²lameva sayañca dussilyamalato visuddhatt± k±ya½ v±cañca tato visodhanato visuddh²ti s²lavisuddhi. Subh±vita cittasant±nameva sayañca n²varaºamalato visuddhatt± ta½samaªgipuggalañca tato visodhanato visuddh²ti cittavisuddhi. Cittas²sena cettha sam±dhi adhippeto. Dhammavavatth±nañ±ºasaªkh±t± diµµhi-eva ta½ samaªgipuggala½ sakk±yadiµµhimalato visodhanato visuddh²ti diµµhivisuddhi. So¼asavidha½ aµµhavidha½ kaªkha½ vitaranti atikkamanti et±y±ti kaªkh±vitaraº±. Paccayapariggahañ±ºa½. S± eva ta½samaªgipuggala½ ahetu diµµhi visamahetudiµµh²hi saddhi½ yath±vutt±hi duvidh±hi kaªkh±hi visodhanato visuddh²ti kaªkh±vitaraºavisuddhi. Maggoca amaggoca magg±magg±. Tattha ñ±ºadassanavisuddh±dhigamanassa up±yabh³to manasik±ravidhiv± ariyamaggov± maggon±ma. Tassa anup±yabh³to manasik±rov± adhim±navatth³niv± amaggon±ma. Maggassa maggato amaggassaca amaggato j±nana½ dassanañca magg±maggañ±ºadassana½. Tameva ta½samaªg²puggala½ amagge maggasaññ±ya visodhanato visuddh²ti magg±maggañ±ºadassanavisuddhi n±ma. Upari visesa½ paµipajjanti et±y±ti paµipad±. Vipassan±para½parasaªkh±to pubbabh±gamaggo. Paµipad±bh³ta½ ñ±ºadassananti paµipad±ñ±ºadassana½. Tameva niccasaññ±dito visuddhatt± visuddh²ti paµipad±ñ±ºadassanavisuddhin±ma, ariyamaggañ±ºasaªkh±ta ñ±ºadassanameva sammohamalato visuddhatt± visuddh²ti ñ±ºadassanavisuddhin±ma. Etthaca sutamay±divasena siddha½ anum±na ñ±ºa½pi ñ±ºamev±ti ta½ paµikkhipitv± atthapaccakkhañ±ºameva gahetu½ sabbattha dassanagahaºa½ katanti veditabba½. Lakkh²yanti sallakkh²yanti ime anicc±-ev±ti ekantena vinicch²yanti dhamm± eten±ti lakkhaºa½ aniccat± eva lakkhaºanti aniccalakkhaºa½. Pubbapade bh±vapaccayalopo. Aññohi anicco, aññ± aniccat±ti. Tattha yath±gamanakriy±yogena puriso gatoti vuccati. Na pana gamana kriy± puriso. Naca puriso gamanakriy±. Aññ± hi kriy±, añño puriso. Tath± aniccat±yogena sabbo saªkhatadhammo aniccoti vuccati. Na pana aniccat± so dhammo, naca so dhammo aniccat±. Aññ± hi aniccat±, añño so dhammoti. Katam± pana s± aniccat±ti. Vipariº±m± k±ro. J²raº±k±ro bhijjan±k±roti vutta½ hoti. Ta½ pana ±k±ra½ disv± tad±k±ravante dhamme ñ±ºa½ pavattati aya½ dhammo aniccoti. Tasm± s± aniccat±yeva idha lakkhaºantipi vuccat²ti. Esanayo sesesupi dv²su. Tattha pana abhiºhasa½paµip²¼an±k±ro dukkhat±n±ma. Avasavattan±k±ro anattat±n±m±ti. Yath±vutt±ya pana aniccat±ya saha aniccassa dhammassa aniccena v± dhammena saha aniccat±ya anu-anupassan± anicc±nupassan±. Esa nayo ses±supi dv²su. Y±va sar²re dhamm±na½ tividhalakkhaºayuttat± attano ñ±ºena paññ±yati. T±va tesu tividhalakkhaºavibh±vanavasena punappuna½ masana½ ±masana½ sammasana½. Sammasan±k±rena pavatta½ ñ±ºa½ sammasanañ±ºa½. Udayo vuccati ta½ta½ khaº±nur³pa½ ta½ta½ paccay±nur³pañca navanav±na½ dhamm±na½ p±tu bh±vo ceva uparupari va¹¹hanañca. Vayo vuccati yattha yattha laddhapaccay± navanav± dhamm± p±tubhavanti ceva va¹¹hantica. Tattha tattha aladdhapaccay±na½ pur±ºadhamm±na½ antaradh±na½. Sam³ha santativasena pana udayapakkhassav± vayapakkhassav± samanupassanañ±ºa½ udayabbayañ±ºa½. Tesu pana dv²su pakkhesu udayakoµµh±son±ma uparupari p±kaµo hutv± ±gacchati. Vayakoµµh±so pana ap±kaµo. So eva ca aniccat±ya param± koµ²ti tasseva suµµhutara½ samanupassanañ±ºa½ bhaªgañ±ºa½. Bhaªge diµµhe eva½ bhijjanasabh±v±na½ dhamm±na½ anekasahassasoka dukkhavatthubh±vena tath± tath± bh±yitabbapak±rasamanupassanañ±ºa½ bhayañ±ºa½ n±ma. Loke pana kiñci bhayavatthu½ passant±pi ±sanne aññasmi½ paµisaraºe sati na bh±yanti. Asati eva bh±yanti. Eva½ bh±yitabb±na½ tesa½ sabbaso aññapaµisaraº±bh±vadassana½ ±d²navañ±ºa½ n±ma. Kutoci paµisaraº±bh±vena tehi ukkaºµhat±k±ra sahita½ vipassan±ñ±ºa½ nibbid±ñ±ºa½n±ma. Nibbind²yam±nehi tehi att±na½ vimuccitu½ ajjh±sayasahita½ vipassan±ñ±ºa½ muccitukamyat±ñ±ºa½ n±ma. Suµµhu muccitu½ icchantassa s²gha½ muccanattha½ tesa½ dhamm±na½ catt±l²s±ya ±k±rehi anek±d²navar±si bh±va paµisaªkh±navasena suµµhuvipph±ratara½ pavattam±na½ vipassan± ñ±ºa½ paµisaªkh±ñ±ºa½ n±ma. Tesa½ pana anek±d²navar±sibh±ve suµµhu diµµhe saªkh±resu nikantiy± pariy±dinn±ya id±ni muccanup±yo laddhoti adhimattaby±p±ra½ akatv± samena v±y±mena saªkh±re pariggaºhantassa saªkh±rapariggahe majjhatt±k±rasahita½ saªkh±resuv± bhayañca nandiñca pah±ya ud±sinabh±vasahita½ vipassan±ñ±ºa½ saªkh±rupekkh±ñ±ºa½n±ma. Upari maggappavatti½ vahitu½ samatthabh±vena magguppattiy± anulomehi th±mabalehi sampanna½ vipassan±ñ±ºa½ anulomañ±ºa½ n±ma. Heµµhim±na½v± ñ±º±na½ta½ anuloma½ hoti lakkhaºattayassa suµµhutara½ vibh±vanato. Uparimaggassav± anuloma½ hoti tassa parikammabh±vato, padaµµh±natt±c±tipi anulomañ±ºa½ n±m±ti. Atta j²vasuññat±dassana balena khandhesu kilesabandhanato vimuccam±no maggo suññat±vimokkho n±ma. Saªkh±r±na½ y±ni nimitt±ni kiles±na½ avassayo hoti. T±ni vidhamitv± sabbaso dhamm±na½ an±tha bh±va dassana balena vimuccam±no maggo animittovimokkho n±ma. Saªkh±resu sabbaso ass±s±bh±va dassanabalena vimuccam±no maggo appaºihitovimokkhon±ma. Suññat±nupassan±ti anatt±nupassan±. S± hi dhamm±na½ sam³haghana santatighana kiccaghana ±rammaºaghanesu ta½ta½ghana vinibbhujjana vasena pavattatt± att± iti gahetabbassa kassaci s±rassa abh±v±nupassanato suññat±nupassan±ti vuccati. Animitt± nupassan±ti anicc±nupassan±. S±pi hi santati vicchedana vasena pavattatt± ahanti gahitassa nimittassa vidhamanato animitt±nupassan±ti vuccati. Apaºihit±nupassan±ti dukkh± nupassan±. S±pi hi mah±-±d²navar±si bh±va vibh±vanavasena pavattatt± ida½ mama eta½ mam±ti gahetabbassa kassaci paºihita guºassa abh±v±nupassanato appaºihit±nupassan±ti vuccat²ti. P±timokkhasa½varas²lanti vinayapaññattis²la½. Tañhi sabbalo kiyas²l±na½ jeµµhakatt± patica hoti. Catubh³makakusal±na½ ±dipabhavabh³tatt± mukhañca. Iti patimukhaµµhena p±timokkhanti vuccati. Tamevaca dussilyamaggassa sa½varaºato pidahanato sa½varoti vuccat²ti. Yesa½ dhamm±na½ uppattiy± cakkh±d²ni indriy±ni viphandit±ni honti. Lol±ni honti. Tadanubandh±ca akusaladhamm± uppajjanti. Tesa½ uppatti maggassa sa½varaºavasena pavattam±n± sati indriya sa½varon±ma. So eva s²lanti indriyasa½varas²la½. ¾j²vanti j²vita½ kappenti eten±ti ±j²vo. Paccayapariyesanav±y±mo. Soyeva buddhapaµikuµµhehi pupphad±n±d²hi micch±payogehi tividhakuhanavatthuhica parisuddhatt± ±j²vap±risuddhin±ma. S± eva s²lanti sam±so. Tath±r³pena parisuddhena bhikkh±c±r±din± payogena paµiladdh±na½ paccay±na½ paµiggahaºa paribhuñjanak±lesu sammohassa gedhassa madassa pam±dassaca pah±nattha½ ta½ta½payojanamariy±da½v± paµik³lalakkhaºa½v± dh±tumattalakkhaºa½v± pariggahaºa paccavekkhanavasena pavatta½ paccayasevane paµisaªkh±ñ±ºa½ paccaya sannissitas²la½n±ma. Parisujjhat²ti parisuddhi. Parisuddhi-eva p±risuddhi. S± eva s²lanti sam±so. Catt±ri p±risuddhis²l±n²ti catup±ri suddhis²la½. Cittavisuddh²ti ettha cittasaddena sam±dhi niddiµµhoti vutta½ duvidhopisam±dhi cittavisuddhin±m±ti. Lakkhaºarasapaccupaµµh±napadaµµh±na vasen±ti ettha dhamm±na½ paccattasabh±vo lakkhaºa½n±ma. Aggissa uºhatta½ viya. Tena sabh±vena s±dhetabba½ kicca½v± s±dhanapaccay± paµiladdhaguºasaªkh±t± sampattiv± rason±ma. Aggissa pariv±cana jotan±ni viya. S± eva sampattiv± k±riyasaªkh±ta½ phala½v± paccupaµµh±na½n±ma. Aggissa dh³mo viya. Attano uppattiy± as±dh±raºapaccayasaªkh±ta½ ±sannak±raºa½ padaµµh±na½n±ma. Tesa½ vasena n±massaca r³passaca pariggaho ñ±ºena paricchinditv± gahaºa½ n±mar³pavavatth±na½ diµµhivisuddhin±ma. Etthaca pariggaho duvidho saªkhepa pariggaho vitth±rapariggahoti. Tattha ajjhattadhamme dvidh± katv± ida½ n±mameva, na r³pa½. Ida½ r³pameva, na n±ma½. Añña½ n±ma½ añña½ r³pa½. Tadubhayatoca añño att±v± j²vov± sattov± puggalov± manussov± devov± brahm±v± natth²ti eva½ paccakkhato sudiµµha½ katv± pariggaºhana½ saªkhepapariggahon±ma. ѱºuttarikohi puggalo ettakamattenapi sakk±yadiµµhi½ vikkhambhetu½ sakkoti saddhi½ saññ± cittavipall±seh²ti. Tayo hi vipall±s±. Yath±ha-anattani att±ti saññ±vipall±so cittavipall±so diµµhivipall±soti. Tattha satthus±sanadhamme suµµhu patiµµhitena saddh±mattenapi diµµhi vipall±so vikkhambhito hoti. Itare pana n±mar³papariggahe kateyeva vikkhambhit± honti. Y±vaca ete dve avikkhambhit± honti. T±va n±mar³papariggahoca aparisuddhoyeva hoti. Ta½m³lik±ca kilesadhamm± avikkhambhit± eva hont²ti apica. Catunna½ ±h±r±na½ vasena catudh±, pañcanna½ khandh±na½ vasena pañcadh±, channa½ dh±t³na½ vasena chadh±ti-±din± nayena n±mar³pa½ pariggahe tabbameva. Tattha cha dh±tuyon±ma pathavidh±tu ±podh±tu tejodh±tu v±yodh±tu ±k±sadh±tu viññ±ºadh±tuyo. Pakkus±ti kulaputto hi im± cha dh±tuyo pariggaºhitv± an±g±miphala½ patv± capitv± suddh±v±sesu nibbattoti. Yattake v± pana dhamme pariggaºhanto att± meti pavattam±ne saññ±cittadiµµhi vipall±se vikkhambhetu½ sakkoti. Tattak±pi pariggahetabb± yev±ti. Imasmi½ pana saªgahapakaraºe yo yo cittacetasika vibh±go r³pavibh±goca heµµh± vutto. Tassa sabbassa vasena n±mar³passa pariggaºhana½ vitth±rapariggahon±ma. Aya½pana ±dikammik±na½ avisayo. Paµividdhacatusacc±na½ pana ±bhidhammikatther±na½ eva visayoti veditabbo. N±mar³pa½ pariggaºhantassa pana n±mar³pa mattato uddha½ aññassa kassaci abh±vadassanatoca sar²rabbhantare j²vasaññito att± atthi. So karoti, so paµisa½vedeti, sa½sarati, sandh±vat²ti eva½ pavatt± diµµhi pah²yati. Suddhe n±me evav±r³pe evav± puggalasattakriyasaññit±na½ ²h±by±p±r±na½ sabbaso abh±vadassanato tadubhayasa½yoge-eva tesa½ labbham±nat± dassanatoca tadubhaya½v± ekameka½v± uddissa att±ti pavatt± diµµhi pah²yati. Att± j²vo satto puggalo manusso devo brahm±ti evam±d²su voh±resuca voh±ra matte aµµhatv± att±n±ma ekantato atthi j²von±ma ekantato atth²ti-±din± tadatth±bhinivesavasena atidh±vanañca pah²yat²ti daµµhabba½. Tadatth±bhinivesotica att±n±ma atthi j²von±ma atth²ti-±din± da¼hatara½ abhiniveso. Atidh±vananti n±mar³pa½ att±ti-±din± gahaºa½. Paccayapariggahoti etthapi duvidho paccayapariggaho saªkhepato vitth±rato c±ti. Tattha vatth±rammaºavasena n±massa cittotuk±h±ravasena r³passa avijj±taºhup±d±nakammavasena tadubhayassaca paccaya½ pariggaºhanto saªkhepato pariggaºh±tin±ma. Heµµh± paccayasaªgahe vibhattehi paµiccasamupp±danaya paµµh±nanayehi pariggaºhanto vitth±rato pariggaºh±tin±ma. Etthapi paµµh±nanayena pariggaho ±dikammik±na½ avisayo-eva. Paccaya½ pariggaºhantassapana yath±vavatthitassa sabbassa n±mar³passa sabbaso paccay±yattavuttikat±dassanato ahetukadiµµhi pah²yati. Attano anur³papaccayas±maggiy± vin± aññath± pavattiy± adassanato issaranimm±na k±lanimm±n±dik± visamahetudiµµhica pah²yati. Hetusambh±rapaccayehi kammappavattiy± vip±kappavattiy±ca aññassa kammak±rakassav± vip±ka vedakassav± kattuno abh±vadassanato k±raka vedaka diµµhi pah²yati. Anamataggeca sa½s±re t²su addh±su hetuphala para½par±vasena kevalassa n±mar³pamattasseva pavattidassanato ahosi½ nukho ahamat²tamaddh±nanti evam±dik±ya puggalasatta visay±ya so¼asavidh±ya kaªkh±yaca atikkamo hoti. Sabh±vadhammapavattiy±ca suµµhu diµµh±ya desan±dhammassa sudhammat± dassanato buddhasubuddhatañca disv± satthari kaªkhati dhamme kaªkhat²ti-±dinayapavatt± aµµhavidh±pi kaªkh± pah²yat²ti. Lokuttaradhamm±na½ saªkhat±na½pi sata½ asammasanupagatt± tebh³makasaªkh±res³ti vutta½. Anusayasam³hanatthañca sammasananti katv± yattha k±mar±g±dayo anusay± anusenti. Teyeva dhamm± sammasan±rah± hont²ti vutta½ tebh³makasaªkh±res³ti. Imassa ca padassa lakkhaºattaya½ sammasantass±ti imin± sambandho. At²t±dibhedabhinnes³ti at²t±n±gatapaccuppannajjhattabahiddh±d²hi ek±dasahi bhedehi bhinnesu. Khandh±dinaya½±rabbh±ti paµisambhid±magge vibhatta½ khandhapañcaka½ dv±rachakka½ ±rammaºachakka½ viññ±ºachakka½ phassachakka½ vedan±chakka½ saññ±chakkanti evam±dika½ sammasanabh³mivibh±ganaya½ ±rabbha anugantv± ta½nay±nus±ren±ti attho. Tattha pana tev²satiy± dhammakoµµh±sesu yassa yo koµµh±so p±kaµo hoti. Tena ta½ gahetv± sammasana½ ±rabhitabba½. Sakkontena pana sabbampi gahetv± ±rabhitabbameva. Kal±pavasenasa½khipitv±ti khandhapañcakena ye r³pa½ t±va at²t±n±gatapaccuppann±dibhedabhinna½pi sam±na½ sabba½ ekar³papiº¹abh±vena sa½khipitv± esa nayo vedan± d²sup²ti. Tatr±ya½ nayo. Ya½kiñci r³pa½ at²t±n±gatapaccuppanna½ ajjhatta½v± bahiddh±v± o¼±rita½v± sukhuma½v± h²na½v± paº²ta½v± ya½ d³re santikev±. Sabba½ r³pa½ anicca½ khayaµµhena dukkha½ bhayaµµhena anatt± as±rakaµµhena. Y±k±ci vedan±.La. Y±k±ci saññ±.La. Yekeci saªkh±r±.La. Ya½kiñci viññ±ºa½.La. Sabba½ viññ±ºa½ anicca½ khayaµµhena. Dukkha½ bhayaµµhena anatt± as±rakaµµhen±ti. Etthaca sabba½ r³pa½.La. Sabba½ viññ±ºanti gahaºameva kal±pavasena saªkhipananti daµµhabba½. Anicca½khayaµµhen±ti ettha r³pa½ anicca½ khayaµµhena. Vedan± anicc±. Saññ± anicc±. Saªkh±r± anicc±. Viññ±ºa½ anicca½ khayaµµhen±ti-±din± nayena sammasitabbadhammapariggahena saheva sammasana½ k±tabba½. Itarath± sammasana½ na ruhati. Tadatthassa pana p±kaµatt± idha anicca½ khayaµµhen±ti-±din± sammasanapadameva therena gahitanti daµµhabba½. Tattha r³pa½ anicca½ khayaµµhen±ti ta½ta½r³pa½ ñ±ºena da¼ha½ gahetv± aya½ pathavidh±tu anicc± khayaµµhena. Aya½ ±podh±tu anicc± khayaµµhen±ti-±din± sammasana½ k±tabba½. Tattha imasmi½ k±ye sabba½ thaddhakriy±matta½ pathav²n±ma. S±ca kriy± s²tuºhaparivattiy±v± parivattati. N±n±h±raparivattiy± v± n±n±cittaparivattiy±v± n±niriy±pathaparivattiy±v± n±n± k±yikakriy± parivattiy±v± parivattati. N±n±santati saªkanti hot²ti attho. Tattha navanav±su kriy±santat²su p±tubhont²su pubbapubbakriy±santatiyo nassanti. Yasm±ca santati n±ma dhammato visu½ natthi, tasm± navanavasantat²na½ p±tubh±von±ma navanavakriy±na½ uppatti-eva. Pubbapubbasantat²na½ nassana½n±ma pubbapubba kriy±na½ bhijjanamev±ti. Eva½ attano k±ye n±n±thaddhakriy±na½ parivatti½ passanto pathavidh±tuy± khayavaya½ passati. Tañca passanto ta½sahaj±t±na½ r³p±na½ khayavaya½ passatiyeva. ¾po n±ma ±bandhanakriy±matta½. Tejon±ma s²takriy±matta½ uºha kriy±mattañca. V±yon±ma vitthambhanakriy±matta½. Im±ca kriy± khaºe khaºe parivattantiyeva. Im±sañca, visu½ visu½ santatiparivatti½ passanto ±p±d²na½ ta½sahaj±tar³p±nañca khayavaya½ passati. Santatiparivatti½ pana bahiddh± cakkhun± disv± j±n±ti, sar²rabbhantare pana k±yasa½phassena j±n±ti. Santatisar²rabh³t±na½ pana dh±t³na½ khayavaya½ ñ±ºena-eva passati. Tasm± attano sar²rabbhantare ta½ta½santati parivatti½ ñatv±v± tath± tath± kappetv± v± r³padh±t³na½ aniccatta½ ñ±ºena sudiµµha½ katv± punappuna½ sammasitabba½. Sesakhandhesupi ta½ta½santatin±n±tta½ ñatv± vedan±d²na½ khayavaya½ sudiµµha½ katv± sammasana½ k±tabbanti. Bhayaµµhen±ti bh±yitabbaµµhena. Yañhi anicca½ hoti. Khaºamattepi vipariº±madhamma½. Ta½ ekantena bh±yitabbameva. Kasm±, tañhi yo abh±yitv± viss±sa½ karoti. Eta½ meti attano aªga½ katv± pariharati. Ta½ apariyantehi anekasahassehi abhisaªkharaºadukkhehiv± vipariº±madukkhehiv± abhiºha½ p²¼eti. B±dhati. Iti n±n±dukkhadhammehi abhiºha½ sampaµip²¼anasabh±vatt± ekantena bh±yitabbaµµhena dukkha½n±m±ti. Attapaµipakkhatt± anatt±. Yo hi ito uddha½ mayha½ abbhantarimataron±ma natth²ti eva½ paramajjhattabh±vena pariggahito hoti. So att±ti vuccati. Katamo pana tath±pariggahi tabboti. Yo attano vase sabbaso vattati. Yath± vuttehi abhisaªkharaºakiccehi vin± kevala½ attano chandenav± vasenav± ajjh±sayenav± ±º±vidh±nenav± nicca½ avirajjham±no pavattati. So tath± pariggahetabboti. Tath±r³po eva hi dhammo nicca½ sukhak±m±na½ dukkhapaµik³l±na½ satt±na½ attakicca½ karoti n±m±ti. Yo pana nicca½ sukhak±m±na½ tesa½ yath±pavatta½ sukha½ viddha½seti vikireti. Dukkhapaµik³l±na½ tesa½ abhisaªkharaº±di m³laka½ n±n±dukkha½ janeti va¹¹heti. So attapaµipakkho-eva hoti. Idañca r³pa½ edisameva hoti. Iti attakiccassa akaraºato attapaµipakkhakiccassa karaºatoca r³pa½ anatt±n±m±ti. Kasm± paneta½ attano vase navattati attakicca½ na karoti attapaµipakkhakicca½ karot²ti ±ha as±rakaµµhen±ti. Tattha s±ron±ma paccayas±maggiy± vin± kevala½ ajjh±sayamattena uppajjitu½v± uppajjitv±ca paccayupatthambhena vin± yadicchaka½ patiµµh±tu½ v± samatthabh±vasaªkh±to th±mabalaviseso vuccati. R³pa½ pana saya½pi evar³po s±ron±ma na hoti. Naca evar³pena s±rena yuttanti. Nahi tassa paccayas±maggiy± vin± uppajjitu½v± uppajjitv±pi paccayupatthambhena vin± khaºamatta½pi patiµµh±tu½v± th±mov± bala½v± atthi. Yañca attano th±mena balena vin± kevala½ paccayas±maggi baleneva uppajjati. Paccayupatthambheneva patiµµh±ti. Ta½ aneka sahass±ni paccay±bhisaªkharaºadukkh±ni janetv± ekantena nicca½ attapaµipakkhakicca½ karoti, p²¼eti, b±dhatiyev±ti. Esanayo vedan± anicc± khayaµµhen±ti-±d²su. Iti lakkhaºattaya½ samma santass±ti sambandho. Addh±navasen±ti ekekabhavaparicchinnassa pavattak±lassa vasena. Nahi bhavantare uppanna½ khandhapañcaka½ añña½ bhavantara½ gacchati. Tasmi½ tasmi½ bhave-eva asesa½ nirujjhat²ti. Apica, ekasmi½ bhavepi tiººa½ vay±na½ mand±d²na½ dasanna½ dasak±na½ sa½vacchara-utu m±sa pakkhatithi ahoratti y±ma pah±r±d²nañca vasena addh±nabhedo yojetabbo. Santativasen±ti sabh±gekasant±navasena pavattam±n±ya r³pasantatiy±v± ar³pa santatiy±v± vasena. Khaºavasen±ti r³p±r³padhamm±na½ ±yu parim±ºasaªkh±tassa khaºassa vasena. Etthaca khaºavasena sammasana½n±ma sabbaññubuddh±na½ eva visayo siy±, na s±vak±na½. Nahi te eva½ parittake khaºe upp±da½v± nirodha½v± samp±puºitu½ sakkont²ti. Tasm± addh±santativasena sammasanameva idh± dhippetanti daµµhabba½. Lakkhaºattaya½sammasantass±ti tesu tebh³maka saªkh±resu dhammesu tilakkhaº±ni ±ropetv± te dhamme punappuna½ ±masantassa parimajjantassa. Tesa½ dhamm±na½ anicca j±tikata½v± dukkhaj±tikata½v± anattaj±tikata½v± ñ±ºe suµµhu p±kaµa½ karontass±ti attho. Visesato pana imasmi½ ñ±ºe aniccalakkhaºadassanameva padh±na½. Tasmi½ diµµheyeva itar±ni kamena diµµh±ni honti. Adiµµheca adiµµh±n²ti. Tasm± ±dito aniccalakkhaºasseva suµµhu p±kaµabh±vo adhippetoti. Tesvev±ti tebh³makasaªkh±resu eva. Paccayavasen±ti r³pakkhandhe t±va avijj±taºhup±d±nakamm±h±rasaªkh±t±na½ paccay±na½ vasena. Vedan±saññ±saªkh±resu pana ±h±raµµh±ne phasso vattabbo. Viññ±ºeca n±mar³pa½. Tatr±ya½ nayo. At²t±nantarabhave avijj±taºhup±d±na kammesu appah²navasena samuditesu imasmi½ bhave paµisandhito paµµh±ya r³pasantatiyo vedan±saññ±saªkh±ra viññ±ºasantatiyoca samudenti. Y±va maraºak±l± khaºe khaºe n±n±kal±pavasena udenti pasavanti. Tesu pana tasmi½ bhave eva pah²navasena niruddhesu t± r³p±r³pasantatiyo nirujjhanti. Bhavantare puna anupp±dasaªkh±ta½ nirodha½ p±puºanti. Ettha pana yath± udake sati macch±n±ma honti, asati na honti. Eva½ kammajesu n±mar³pesu sati itar±ni n±mar³p±ni honti. Asati na hont²ti itar±ni sabb±ni kammajesu saªgahetv± kammavasena udayabbayavidh±na½ gahitanti daµµhabba½. Eva½ avijj±taºhup±d±nakammapaccay±na½ vasena pañcakkhandhassa udayabbayapavatti hot²ti. Kammavasena pana imasmi½ bhave samudent±nipi paµisandhito paµµh±ya khaºe khaºe kaba¼²k±r±h±r³patthambhana½ laddh± eva yath± pavattar³pasantatiyo anubandha m±n± navanav± r³pasantatiyo samudenti. Aladdh± pana nirujjhanti. Ta½ santatiya½ puna anupp±dasaªkh±ta½ ekabhavanirodha½ p±puºanti, yath± pavattasantatiyo v± chijjanti bhijjanti antaradh±yant²ti.