¾v±so gocaro bhassa½, puggalo bhojana½ utu;
iriy±pathoti satte te, asapp±ye vivajjaye.
Sapp±ye satta sevetha, evañhi paµipajjato;
nacireneva k±lena, hoti kassaci appan±ti hi vutta½.
R³p±vacarapathamajjh±na½appet²ti k±mataºh±ya visayabh±va½ atikkamitv± s±tisaya½ saºhasukhumabh±vappatta½ upac±rajjh±nato sataguºenav± sahassaguºenav± thiratarajjh±naªgayutta½ r³p±vacara saªkh±ta½ pathamajjh±na½ tasmi½ nimitte anupavisitv± viya vattat²ti attho. Tameva pathamajjh±na½ vas²bh³ta½ katv±ti sambandho. Pañcasu vas²t±su pana pathamajjh±nato vuµµh±ya pathama½ vitakka½ ±vajjati. Tato vic±ra½. Tato p²ti½. Tato sukha½. Tato sam±dhi½. Tato puna vitakka½. Tato vic±ranti eva½ punappuna½ jh±naªg±ni ±vajjantassa yad± ta½ta½jh±naªg±lambaº± cittav±r± antarantar± katipayabhavaªgehi antarit± hutv± nirantarabh³t± viya pavattanti. Tad± ±vajjana paccavekkhana vasit±yo vas²bh³t±n±ma honti. Et± pana sabbaññubuddh±na½ matthakappatt± honti. Tesañhi yamakap±µi h±riy±dik±lesu lahukapavatti½ icchant±na½ ta½ta½jh±naªg± rammaº±cittav±r±pi catupañcajavanik±-eva pavattanti. Antarabhavaªg±nipi pacchimav±rassa upac±ra bh³t±ni bhavaªga calana saªkh±t±ni dve-eva pavattanti. Yattha apara½ jh±naªga½ ±p±ta m±gacchati. Nahi ±rammaºe ±p±ta½ an±gate bhavaªga½ calati. Naca vin± bhavaªgacalanena ±vajjanuppattin±ma atth²ti. Thapetv± sabbaññubuddhe aññesa½ vasibh±vapatt±na½pi antarantar± bhavaªgac±re gaºan±n±ma natth²ti paµisambhid±maggaµµhakath±ya½ vutta½. Visuddhimagge pana aya½ pana matthakappatt±vas² bhagavato yamakap±µih±riyak±le labbhati. Aññesa½v± evar³pe k±leti vutta½. Jh±nassa s²ghatara½ sam±pajjanasamatthat± sam±pajjanavas²n±ma. Teneva hi p±¼iya½ sam±pajjane dandh±yitatta½ natth²ti vutta½. Esanayo ses±sup²ti. Tath± sam±pajjita½ jh±na½ acchar±matt±divasena atiparittaka½pi khaºa½ thapetu½ samatthat± adhiµµh±navas²n±ma. Sam±pajjitajjh±nato s²ghatara½ vuµµh±tu½ samatthat± vuµµh±navas²n±ma. Paccavekkhanavas² pana ±vajjanavasiy± siddh±ya siddh±-eva hot²ti.
Vibh±vaniya½ pana
Yattaka½ k±la½ icchati. Tattaka½ ciratara½ jh±na½ thapetu½ samatthat± adhiµµh±navasit±n±m±tipi vutta½. Tath± paricchinna k±lato anto avuµµhahitv± yath±paricchinnak±lavaseneva vuµµh±nasamatthat± vuµµh±navasit±n±m±ti. Ta½pi yujjatiyeva.
P±¼iyañhi pathamajjh±na½ yatthicchaka½ yadicchaka½ y±vaticchaka½ adhiµµh±ti. Adhiµµh±n±ya dandh±yitatta½ natth²ti-±din± s²ghatara½v± hotu. Ciratara½v±. Yattaka½ k±la½ jh±na½ thapetu½v± yattake k±le tato uµµh±tu½v± icchati. Tattaka½ k±la½ an³na½v± anadhika½v± katv± adhiµµh±tu½v± vuµµh±tu½v± samatthat±pi dassit±yeva hot²ti. Evañcasati vuµµh±navasit±pi adhiµµh±navasit±ya siddh±ya siddh±-ev±ti t±sa½ dvinna½ visesakappan±pi nippayojan± hot²ti daµµhabb±. Vasana½ vas². Samatthat±ti attho. Issara bh±voti vutta½ hoti. Vas²-eva vasit±. Yath± devo-eva devat±ti. Katv± padahatoti sambandho. Vitakk±dika½ o¼±rikaªga½ pah±n±y±ti ettha pathamajjh±na½ t±va vas²bh³ta½ katv± µhitassa vitakko o¼±rikato upaµµh±ti. Tad± ahovatame avitakka½ jh±na½ ass±ti evamassa ajjh±sayo saºµh±ti. Tad± avitakka½ jh±na½ sam±pajjiss±m²ti puna tasmi½ paµibh±ganimitte parikamma½ karontassa s± bh±van± vitakkavir±gabh±van±n±ma hoti. S±pi y±va vitakke nikanti na pariy±diyati, t±va parikammabh±van±n±ma. Pariy±dinn±ya pana vitakkanikantiy± upac±ra bh±van±n±ma hoti. Esanayo sesajjh±nupac±resupi. Eva½ ta½ta½jh±naªgavir±gabh±van±balena vitakk±dikassa o¼±rikassa tassa tassa jh±naªgassa pajahanatth±ya. Vic±r±disukhumaªguppattiy±ti vic±r±d²na½ sukhum±na½ catunna½ tiººa½ dvinna½ puna dvinna½v± jh±naªg±na½ tena tena vitakk±din± o¼±rikena aªgena vin± puna uppattiy±. P±hatoti padahantassa. Padh±nan±maka½ ±t±pav²riya½ karontass±ti attho. Dut²yajjh±n±dayoti dut²yajjh±n±d²ni sesar³p±vacarajjh±n±ni. Yath±rahanti ida½ dv±v²sakammaµµh±nesu dut²yajjh±n±d²na½ anur³p±ni kasiºa-±n±p±º±ni sandh±ya vutta½. Avasesesu pana aµµh±rasakammaµµh±nesu yasm± ar³pajjh±n±ni n±ma ±rammaº±tikkamanavaseneva pavattanti. Tadatikkamanatthañca kasiºuggh±µana½n±ma hoti. Tasm± yesu taduggh±µana½ sambhavati. T±niyeva kasiº±ni dassetu½ ±k±savajjitakasiºes³ti vutta½. ¾k±sakasiºañhi uggh±µ²yam±na½pi ±k±sa meva hot²ti natthi tattha tadatikkamanasambhavoti. Uggh±µetv±ti yath±diµµhe kasiºanimitte kasiºanimittasañña½ akatv± tattha ±k±sa½ ananta½ ±k±sa½ anantanti ±k±sasañña½ pavattentassa citte ta½kasiºanimitta½ antaradh±yati. Tappam±ºa½ ±k±sameva upaµµh±ti. Eva½ kasiºasaññ±vidhamanena ±k±sasaññ±pavattanenaca ya½kiñci kasiºa½ uggh±µetv± viyojetv±ti attho. Laddha½ ±k±sa½ ±rabbh±ti p±µµhasesena sambandho. Esanayo patham± ruppaviññ±ºanti-±d²supi. Anantavasen±ti ananta½ ±k±santi eva½ pavattamanasik±ravasena. Santameta½ paº²tametanti parikamma½ karontass±ti ettha tath± sambh±vetv± parikamma½ karontassapi ±rammaºassa samatikkantatt± upari jh±na½ hotiyev±ti vutta½ catutth±ruppamappet²ti. Parikamma½katv±ti so bhagav± itipi arahanti-±din± samanussaraºaparikamma½ katv±. Tasminti tasmi½ buddhaguº±dike ±lambaºe. Bh³matthe ceta½ bhummavacana½. Nimitteti tassa ±rammaºassa ±k±rasaªkh±te nimitte. Bh±valakkhaºe ceta½ bhummavacana½. S±dhukamuggahiteti ±rammaºassa vibh³tatara vasenav± cittassa tasmi½ ninnapoºapabbh±ravasenav± suµµhu uggahite. Upac±roca sampajjati ariyas±vak±na½ diµµhasacc±nanti adhipp±yo. Itaresa½pi v± maraºasaññ±vavatth±nes³ti. Etthaca n²varaºavikkhambhanena jh±naªgap±tubh±venaca-upac±rasampad± veditabb±. Eva½ catt±l²sakammaµµh±nesuyath±raha½samathajjh±n±na½ pavatti½ dassetv±-id±nitesusamathajjh±nesukasiºajjh±n±na½ nisandabh³ta½abhiññ± pavatti½ dassetu½ abhiññ±vasenapavattam±nanti-±di vutta½. Tattha yo kat±dhik±ro hoti. ¾sannabhave samathajjh±nesu kat±bhiyogov± hoti, p³ritabodhisambh±ro mah±purisa j±tikov±. Tassa aµµhavidhesu navavidhesuv± samathajjh±nesusijjha m±nesu abhiññ±pi sijjhatiyeva. R³pajjh±namattesupi sijjhantesu sijjhati yev±tipi vadanti. Teneva hi aµµhas±liniya½ visuddhimaggeca ±ruppajjh±n±na½paccayabh±va½anupagatassapi-±k±sakasiºajjh±nassa abhiññ±p±dakat±sambhavo vuttoti. D²ghanik±yaµµhakath±ya½ pana nahi aµµhasu sam±patt²su cuddasah±k±rehi ciººavas²bh±va½ vin± upari abhiññ±dhigamo hot²ti vutta½. Ta½ pana thapetv± purisa visese avases±na½ bah³na½ ±dikammikakulaputt±na½ s±dh±raºavasena vuttanti yutta½. Teneva hi visuddhimagge imehi pana cuddasahi ±k±rehi citta½ aparidametv± pubbe abh±vitabh±vano ±dikammiko yog±vacaro iddhivikubbana½ samp±dessat²ti neta½ µh±na½ vijjat²ti vutta½. Tasm± t±dis±na½ aµµhasu sam±patt²su ciººavas²bh±v±na½ abhiññ±kamme ±dikammikakulaputt±na½ kasiº± nulomato kasiºapaµilomatoti-±din± nayena vuttehi cuddasahi ±k±rehi attano r³papañcamajjh±nacitta½ paridametv± tikkha½ s³ra½ abhin²h±rakkhama½ katv± id±ni iddhivikubbana½ kariss± m²ti ±rabhant±na½ abhiññ±vasena pavattam±na½ pana r³p±vacarapañca majjh±na½ r³p±d²su chasu ±lambaºesu yath±raha½ appet²ti yojan± veditabb±. Abhiññ±p±dakapañcamajjh±n± vuµµhahitv±ti abhiññ±ya p±dakatth±ya ya½abhiññ±j±tika½ r³p±vacarapañcamajjh±na½ sabbapathama½ sam±pajjiyati. Tato bhavaªgapavattivasena vuµµhahitv±. Adhiµµh±tabbanti adhiµµheyya½. Savatthuka½ satar³pasahassar³p±dika½ nimmitar³pa½. Ta½ adhiµµheyya½ ±di yassa avatthukassa ±vibh±vatirobh±v±dikassa kammass±ti adhiµµheyy±dika½. ¾vajjitv± parikamma½karontass±ti ettha iddhividhe t±va ya½ya½sat±dika½ nimmitar³pa½v± ±vibh±v±dika½ nimmitakamma½v± nipph±detu½ icchati. Ta½ ta½ avajjitv± sallakkhetv± sata½ homi sahassa½ hom²tiv± sata½ hotu sahassa½ hot³tiv± idañcidañca hotu evañcevañca hot³tiv± parikamma½ karontassa. Dibbasot±d²su pana ya½ ya½ ±rammaºa½ sotu½v± passitu½v± j±nitu½v± anussaritu½v± icchati. Ta½ ta½ sallakkhetv± asukassa asuk±na½v± sadda½ suºom²ti-±din± parikamma½ karontassa. Aµµhakath±ya½ pana parikamma½ katv± puna p±dakajjh±nasam±pajjana½ ±gatameva. Yath±ha abhiññ±p±dakajjh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya sace sata½ icchati. Sata½ hom²ti parikamma½ katv± puna abhiññ±p±daka½ jh±na½ sam±pajjitv± vuµµh±ya adhiµµh±ti. Adhiµµh±nacittena saheva sata½ hot²ti. Tatthaca ±dito p±dakajjh±nasam±pajjana½ parikamma cittassa sam±d±natth±ya hoti. Pacchima½ pana abhiññ±ya anu balappad±natth±y±ti. Tath± hi p±dakajjh±nabalena suµµhu sam±hita½ parikammacitta½n±ma attano visaye abhiññ±cittagatika½ hoti. Pubbeniv±s±nussaraºak±le teneva cittena tasmi½ bhave at²ta½ dhammaj±ta½ y±va paµisandhiy± j±n±ti. Teneva hi aµµhakath±ya½ ta½sampayutta½ ñ±ºa½ parikammasam±dhiñ±ºanti vutta½. At²ta½sañ±ºantipi vuccat²ti. Ses±bhiññ±supi tassa ñ±ºassa visayaviseso yath±raha½ vattabboti. Therena pana pacchima½ p±dakajjh±nasam±pajjana½n±ma na sabbesa½ hoti. Na hi abhiññ±su vas²bh±vapatt±na½ puna p±dakajjh±nena kicca½ atth²ti katv± ta½ idha nagahitanti daµµhabba½. R³p±d²su-±lambaºesuyath±rahamappet²ti ettha iddhividhañ±ºa½ t±va tek±likabh³tesu chasu ±rammaºesu pavattati. Tañhi r³p±d²su chasu ±rammaºadhammesu ya½ ya½ nipph±deti. Ta½ ta½ ±rammaºa½ katv± pavattati. P±dakajjh±nacitta½ pana k±yagatika½ adhiµµhahitv± dissam±nenak±yena ±k±segamanak±le at²ta½ p±dakajjh±nacitta½ ±rabbha pavattati. K±ya½ cittagatika½ adhiµµhahitv± adissam±nena k±yena gamanak±le paccuppanna½ r³pak±ya½ ±rabbha pavattati. Tath±pavattam±nassa pana tassa ñ±ºassa kiñcir³pa½ ±rammaºa matta½ hoti. Kiñci ±rammaºapurej±ta½. Kiñci vatth±rammaºa purej±ta½ hot²ti daµµhabba½. An±gate ida½n±ma hot³ti adhiµµh±na k±le an±gata½ ta½ta½r³padhamma½ ±rabbha pavattat²ti. Paccuppanno saddo dibbasotassa ±rammaºa½ hoti. At²te sattadivas±ni an±gate sattadivas±n²ti etthantare k±le at²t± n±gatapaccuppannabh³ta½ parassacitta½ catt±rov± khandh± cetopariya ñ±ºassa. Cittañhi j±nanto ta½ sampayuttadhamma½pi icchanto j±nissatiyeva. Evañca katv± paµµh±ne kusal± khandh± ceto pariyañ±ºassa yath±kammupagañ±ºassa ±rammaºapaccayena paccayoti ñ±ºadvaya½ ekato katv± vutta½. Etthaca aµµhakath±ya½ t±va paracittassa paccuppann±lambaºat±n±ma santativasenav± addh± vasenav± yojit±. Yadi hi khaºikavasena yojeyya. ¾vajjane paccuppanna½ ya½kiñci eka½ citta½ ±vajjetv± niruddhe javan±nipi tadeva ±vajjanena saddhi½ niruddha½ at²ta½ gaºhant²ti t±ni k±lato ±vajjanena saha bhinn±lambaº±ni n±ma honti. Naca aniµµhe maggaphalav²thito aññasmi½ µh±ne k±lamatten±pi tesa½ tena saha bhinn±lambaºat± aµµhakath±cariyehi anu mat±ti. Tasm± ²disesu µh±nesu paccuppanna½n±ma santativasena addh±vasenaca gahetu½ yuttanti. M³laµ²k±ya½ pana khaºikapaccuppanna vaseneva yojita½. Nahi abhidhamme at²t±rammaºattika½ santati addh±navaseneva vuttanti sakk± vattu½. Itarath± paccuppanno dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo ±sevanapaccayena paccayoti vattabbo siy±. Na tu vutto. At²to dhammo paccuppannassa dhammassa anantarapaccayena paccayo ±sevanapaccayena paccayoticceva pana vutto, tasm± ±vajjan±d²ni sabb±ni citt±ni pacceka½ attan± khaºavasena sahuppann±ni parassa citt±nigaºhant²ti yutta½, naca t±ni dhammato bhinn± lambaº±nin±ma honti. Gahaº± k±rassa abhinnatt±. ¾vajjana½pi hi cittanteva ±vajjati. Javan±nica citta½ cittanteva javanti. T±nica sabb±ni citt±ni-eva hont²ti. At²t±nantara cutito pana paµµh±ya at²t± khandh± khandhupani bandh± n±ma gottakasiºa nimitt±dik± paññattiyo nibb±nañca pubbeniv±sañ±ºassa ±rammaºa½ hoti. Paccuppanna½ r³p±rammaºa½ dibbacakkhuss±ti eva½ r³p±d²su chasu ±lambaºesu yath±raha mappet²ti. Id±ni abhiññ±vasena pavakkhassa tassa pañcamajjh±nassa kiccabhedena pabheda½ dassetu½ iddhividhanti-±dig±tha m±ha. Tattha ya½ ya½ adhiµµh±ti. Yath± yath±ca adhiµµh±ti. Tassa tassa tath± tath±v± ijjhana saªkh±to vidho koµµh±so pak±rov± etass±ti iddhividha½. Ta½ pana tividha½ adhiµµh± niddhi vikubbaniddhi manomayiddhi vasena. Tattha attano pakativaººa½ avijahitv± tasseva sata sahass±di bahubh±va karaºa vasenav± ±k±sagaman±divasena v± bahiddh± n±n±vaººa p±µih±riya dassana vasenav± pavattit± iddhi adhiµµh±niddhin±ma. Pakativaººa½ pana vijahitv± att±nameva kum±ravaººan±gavaºº±dika½ katv± dassanavasena pavattit± iddhi vikubbaniddhin±ma. Attano sar²rabbhantare añña½ sabbaso attan± sadisa½ sar²ra½ nimminitv± n²haritv± dassanavasena pavattit± iddhi manomayiddhin±ma. Dive bhava½ dibba½. Devaloke j±tanti attho. Dibbañca ta½ sotañc±ti dibbasota½. Dev±na½ u¼±rakammanibbatt± d³repi paµicchannepi ±rammaºasampaµicchanasamattha½ pas±dasota½. Dibbasotasadisatt± pana ida½ abhiññ±ñ±ºa½pi dibbasotanti vuccati. Kasiºajjh±na saªkh±tenav± dibbavih±rena paµiladdhatt± sayañca tasmi½ dibbavih±re pariy±pannatt± dibbañca ta½ sotañc±ti dibbasota½. Parassa citta½ vij±nanti eten±ti paracittavij±nana½. Tadeva cetopariy±yanti paricchijja j±nanti eten±ti katv± cetopariyañ±ºantipi vuccati. Pubbe niv±so vuccati at²tabhavesu attano chasu dv±resu ±p±ta½ ±gat± suµµhu vidit± dhamm±. Pubbe at²taj±t²su gocara niv±savasena nivasi½su attano chadv±rik±ni citt±ni etth±ti katv±. Sabbaññubuddh±na½ pana paresa½ chadv±ragahit±pi dhamm± pubbe niv±so hotiyeva, pubbe niv±sassa anussaraºa½ pubbeniv±s±nussati. Idha pana ta½ sampayuttañ±ºa½ adhippeta½. Pubbe vuttanayena dibbañca ta½ cakkhuc±ti dibbacakkhu. Ta½ sadisatt± ida½ abhiññ±ñ±ºa½pi dibbacakkh³ti vuccati. Dibbavih±ra vasena paµiladdhatt± sayañca dibbavih±rasannissitatt± dibbañca ta½ cakkhuc±ti dibbacakkhu. Yath±kammupagañ±ºa½ an±gata½sañ±ºanti im±ni dve ñ±º±ni imasseva paribhaº¹añ±º±nin±ma. Nahi tesa½ paµil±bhatth±ya visu½ cittaparidamanaparikamma½n±ma atthi. Dibbacakkhuñ±ºe paµiladdhe tesa½pi paµiladdhatt±ti. Tattha dibbacakkhun± nirayesu dukkha½ devesuv± sukha½ anubhavante satte disv± tesa½ at²ta½ kamma½ j±niss±m²ti parikamma½ karontassa ta½ kamm±rammaºa½ yath±kammupagañ±ºa½ pavattati. Tato cavitv± kattha bhavissant²ti tesa½ an±gate pavatti½ passiss±m²ti parikamma½ karontassa tesa½ an±gatakhandh±rammaºa½ an±gata½sañ±ºa½ pavattati. Pubbe niv±s±nussati ñ±ºa½ viyaca sabba½pi an±gatadhammaj±ta½ etassa ±rammaºa½ hotiyeva. Etañhi attano visaye sabbaññutañ±ºagatikanti aµµhakath±ya½ vutta½.