Nirodhaniddesakath±vaººan±
554. Tass±yev±ti yadaggena taºh± samudayasaccanti vutt±, tadaggena tass±yev±ti avadh±raºa½. Sati hi padh±nahetunirodhe tadaññahet³ niruddh±yeva hont²ti by±dhinimittav³pasamanena by±dhiv³pasamo viya hetunirodhena phalanirodhoti ±ha “samudayanirodhena dukkhanirodho”ti. Na aññath±ti yath±vuttassa atthassa ekantikata½ dasseti. Anupaddaveti p±ºakavijjhanasatthappah±r±di-upaddavarahite. Tato eva da¼he thire. S±kh±dichedanena chinnopi. Taºh±nusayeti k±mar±gabhavar±g±nusaye. An³hateti asamupagh±µite. Yath± s²ho yenattani saro khitto, tattheva attano bala½ dasseti, na sare, tath± buddh±na½ k±raºe paµipatti, na phale. Yath± pana s±rameyy± kenaci le¹¹uppah±re dinne bhussant± le¹¹u½ kh±danti, na pah±rad±yake uµµhahanti, eva½ aññatitthiy± dukkha½ nirodhetuk±m± k±yacchedamanuyuñjanti, na kilesanirodhananti imamattha½ dassetu½ “s²hasam±navuttino”ti-±di vutta½. 555. Virajjati palujjati chijjati samudayo eten±ti vir±go vuccati maggo. Virajjana½ palujjana½ samucchindana½ vir±goti pah±na½ vuccati. Tasm±ti yasm± pah±napariy±yo vir±gasaddo, nirodhasaddo ca, tasm±. Anusayasamuggh±tato aseso vir±go aseso nirodhoti sambandhan²ya½. C±g±dipad±nipi gahetv± vadati sabb±neva et±n²ti. Yasm± nibb±na½ vuccati, na dukkhassa nirujjhanamatta½, tasm± taºh±ya asesavir±ganirodh±dipad±nipi nibb±navevacan±n²ti. Vuttamevattha½ samattheti “yasm± pan±”ti-±di. Yath± vir±g±dipad±ni nibb±ne yujjanti, ta½dassana½. Tattha ta½ ±gamm±ti ta½ nibb±na½ ±rammaºakaraºavasena patv±. Taºh± virajjat²ti ariyamaggena accantavir±gavasena taºh± virajj²yati. Nirujjhat²ti nirodh²yati, tena vir±ganirodhasadd±na½ adhikaraºas±dhanatam±ha. Tadev±ti nibb±nameva. C±g±dayo hont²ti c±g±dihetu½ phalavoh±rena vadati. “K±maguº±layes³”ti potthakesu likhanti, “k±maguº±lay±d²s³”ti pana p±µho. 556. Tayidanti-±di na por±ºap±µho, saccatthad²pane pana vuttaniy±mena tato ±netv± pacch± µhapita½. Tath± hi pubbe vutt±nipi lakkhaº±d²ni punapi vutt±ni. Sa½s±radukkhato nibbinnam±nasassa ass±sa½ karonto viya hot²ti ass±sakaraºarasa½. R±g±disabbapapañcav³pasamanimittat±ya nippapañcata½ paccupaµµhapet²ti nippapañcapaccupaµµh±na½. 557. Nattheva nibb±nanti yadi s±maññato paµiññ±, attan± adhippetanibb±nassapi abh±vo ±pajjati, tath± sati paµiññ±virodho. Atha par±bhimata½ nibb±na½ pati, eva½ sati dhammi-asiddhi, tato ca nissay±siddho hetu. Anupalabbhan²yatoti ki½ paccakkhato, ud±hu anum±nato? Purimasmi½ pakkhe cakkh±d²hi anekantikat±, dutiyasmi½ para½ pati asiddho hetu. Ten±ha “na, up±yena upalabbhan²yato”ti-±di. Tattha yath± cetopariyañ±ºal±bhino eva ariy± paresa½ lokuttaracitta½ j±nanti, tatth±pi ca arah± eva sabbesa½, na sabbe, eva½ nibb±nampi s²lasam±dhipaññ±saªkh±tasamm±paµipattibh³tena up±yena upalabbhat²ti atthavacana½ ceta½ daµµhabba½, na payogavacana½. Ta½ parato ±vi bhavissati. 558. Natth²ti na vattabba½, ariyehi upalabbhan²yatoti adhipp±yo. Sa½s±rato sa½viggam±nas± samm±paµipattiy± nibb±na½ adhigacchant²ti sabbasamayasiddhoya½ nayo. Tattha s±sanikameva niss±ya vadati “paµipattiy± vañcubh±v±pajjanato”ti. Ten±ha “asati h²”ti-±di. Samm±diµµhipurejav±y±ti samm±diµµhipubbaªgam±ya. Pubbaªgamat± cass± padh±nabh±vato. Tath± hi s± paµhama½ desan±ru¼h±, na sabbapaµhama½ uppajjanato. Na c±ya½ samm±paµipatti vañjh±, nibb±nap±panato nibb±nassa samp±pakato. Tava matena pana nibb±nasseva abh±vato vañjhabh±vo ±pajjat²ti yojan±. Abh±vap±pakatt±ti samm±paµipattiy± kilesasamucchindanamukhena khandh±na½ abh±vasamp±pakabh±vato, na vañjhabh±v±patt²ti ce vadeyy±s²ti attho. Na iti paµikkhepe. Ya½ tay± “abh±vap±pakatt±”ti vadantena khandh±bh±vo nibb±nanti paµiññ±ta½, ta½ na. Kasm±? At²t±n±gat±bh±vepi nibb±nappattiy± abh±vato. At²t±n±gat± hi khandh± na sant²ti tasmi½ abh±ve nibb±na½ adhigata½ n±ma siy±, so pana natth²ti. Na kevala½ at²t±n±gat±nameva, atha kho vattam±n±namp²ti tiyaddhagat±na½ sabbesa½ khandh±na½ abh±vo nibb±na½. Na hi ta½ ekades±bh±vo bhavitu½ yuttanti vattam±n± ce, na na santi, na santi ce, na vattam±n±ti “vattam±n±, na santi c±”ti vippaµisiddhametanti ±ha “na, tesa½…pe… pajjanato”ti. Kiñca bhiyyo– yadi vattam±n±bh±vo nibb±na½, yad± ariyamaggo vattati, tad± tassa nissayabh³t± khandh± vattam±n±ti katv± tad± nibb±nassa abh±vo siy±. Tath± ca sati maggakkhaºepi nibb±nasacchikiriy±ya abh±vo ±pajjat²ti dassento “vattam±na…pe… dosato”ti ±ha. Na maya½ sabbesa½yeva avattam±nat±ya nibb±na½ vad±ma. Kiñcarah²ti, tad± maggakkhaºe kiles±na½ avattam±natt±, tasm± na doso yath±vuttados±bh±voti? Yadi kiles±na½ avattam±nat±saªkh±to abh±vo nibb±na½, eva½ sati ariyamaggassa niratthakat± ±pajjati maggakkhaºato pubbepi tadabh±vasiddhito. Ten±ha “ariyamaggass±”ti-±di. Tasm± ak±raºametanti yasm± na nibb±nassa anupalabbhan²yat±, abh±vamattat±, paµipattiy± vañjhabh±vo, at²t±n±gat±bh±ve nibb±n±dhigamo ca ±pajjati, vattam±n±na½ abh±vopi na sambhavati pageva kiles±na½ avattam±nat±, ariyamaggassa ca niratthakabh±v±patti, tasm± nibb±nassa abh±vas±dhanattha½ yadida½ “anupalabbhan²yato, abh±vap±pakatt±, tad± kiles±na½ avattam±natt±”ti ca k±raºa½ vutta½, ak±raºameta½, ayuttires±ti attho. 559. ¾divacanatoti ±di-saddena avasiµµha½ jambukh±dakasuttapadesa½ (sa½. ni. 4.314 ±dayo), aññampi asaªkhat±ya dh±tuy± niddesap±¼i½ saªgaºh±ti. Tath± hi “nibb±na½ nibb±nanti, ±vuso s±riputta, vuccati, katama½ nu kho, ±vuso, nibb±nanti? Yo kho, ±vuso, r±gakkhayo dosakkhayo mohakkhayo, ida½ vuccati nibb±nan”ti jambukh±dakasutte (sa½. ni. 4.314 ±dayo), “tattha katam± asaªkhat± dh±tu? R±gakkhayo dosakkhayo mohakkhayo”ti (vibha. 184) ±yatanavibhaªge vutta½. Tatr±yamattho– nibb±na½ asaªkhat± dh±tu asaªkhatasabh±vo dhammo. Yasm± ta½ ±gamma r±g±dayo kh²yanti, tasm± r±gakkhayo, dosakkhayo, mohakkhayoti ca vuccat²ti. ¾gamm±ti ca sabbasaªkh±rehi nibbinnassa visaªkh±raninnassa gotrabhun± vivaµµitam±nasassa maggena sacchikaraºen±ti attho. Sacchikiriyam±nañhi ta½ adhigantv± ±rammaºapaccayabh³tañca paµicca adhipatipaccayabh³te ca tasmi½ paramass±sabh±vena vinimuttasaªkh±rassa paramagatibh±vena ca patiµµh±nabh³te patiµµh±ya khayasaªkh±to maggo r±g±dayo khepet²ti ta½sacchikaraº±bh±ve r±g±d²na½ anuppattinirodhagaman±bh±v± ta½ ±gamma r±g±dayo kh²yant²ti vuccanti. Eka½sena ceta½ eva½ sampaµicchitabba½, itarath± yath±rutavasena p±¼iy± atthe gayham±ne bah³ dos± ±pajjant²ti te dassetu½ “arahattass±p²”ti-±di vutta½. Arahattañhi aggaphalapamukh± catt±ro khandh±ti na tassa r±g±dikhayamattat± yutt±. Tampi hi…pe… niddiµµha½. Tattha yath± r±g±d²na½ kh²ºante uppannatt± arahatta½ “r±gakkhayo”ti-±din± niddiµµhanti suttassa neyyatthatt±. Eva½ nibb±na½ ±gamma r±g±dayo kh²yant²ti nibb±na½ “r±gakkhayo”ti-±din± niddiµµhanti imass±pi suttassa neyyatthat± veditabb±. Nibb±nassa r±g±dikkhayamattat±ya bah³dos± ±pajjant²ti dassetu½ “kiñca bhiyyo”ti-±di ±raddha½. Tattha ittarak±l±dippattidosatoti r±g±d²na½ khayamattat±ya parittak±lat±, saªkhatalakkhaºat±, payogena vin± saraseneva adhigandhabbat±, r±g±d²hi aparimuttat±, ±dittat±, dukkhat±, anupasantat±, bahubh±vo, o¼±rikat±, gotrabhumagg±na½ an±rammaºat±ti evam±didos±pajjanato R±gasseva khayo r±gakkhayo, na dos±d²na½. Tath± dosakkhay±dayop²ti añño r±gakkhayo, añño dosakkhayo, añño mohakkhayoti tiººa½ akusalam³l±na½ khayabh³t±ni t²ºi nibb±n±ni, catunna½ up±d±n±na½ khaye catt±ri, pañcanna½ n²varaº±na½ khaye pañca, channa½ taºh±k±y±na½ khaye cha, sattanna½ anusay±na½ khaye satta, aµµhanna½ micchatt±na½ khaye aµµha, navanna½ taºh±m³lak±na½ khaye nava, dasanna½ sa½yojan±na½ khaye dasa, diya¹¹hakilesasahassassa khaye p±µiyekka½ nibb±nanti bah³ni nibb±n±ni honti. R±g±dikkhayo n±ma andhab±l±nampi p±kaµo, antamaso d²pimigamakkaµ±d²nampi suviññeyyoti o¼±rika½ nibb±na½ hoti. Gotrabhukkhaºe kilesakkhayassa abh±vato, maggakkhaºe ca akh²ºatt±, ±rammaºakaraºassa ca asambhavo eva. Tassa nibb±nabh±vatoti sabbapariyos±nassa r±g±dikkhayassa nibb±nabh±vato. Yato khayato paµµh±ya r±g±d²na½ pavatti na hoti, so “aya½ n±m±”ti niyametabbo maggaphalañ±º±na½ ±rammaºabh³to natth²ti ±ha “na t±disassa khayassa abh±vato”ti. Kiñca bhiyyo– yo pacchimabhavato tatiyattabh±veyeva r±g±d²su ±d²nava½ disv± jh±nabh±van±ya te vikkhambhetv± aparih²najjh±no k±la½ katv± brahmaloka½ upapanno, tattha y±vat±yuka½ µhatv± idh±gatopi k±mesu v²tar±gova hutv± pabbajitv± arahatta½ patto, yo ca paµhamavaye eva r±g±dito nibbinno te ca jh±nena vikkhambhetv± pacchimavaye arahatta½ patto, tesa½ r±g±d²na½ vikkhambhanato paµµh±ya anuppajjanato nirodhasadisat±ya anuppattiyeva nirodho. Te nibb±nappatt± n±ma siyu½, na ca honti, tasm± na t±disassa khayassa nibb±nabh±vo. Tass±pi ittarak±lat±didosasam±yogo ev±ti ±ha “bh±vepi c±”ti-±di Yadi “khayo”ti vacanato yato khayato paµµh±ya r±g±d²na½ appavatti, ta½ khayamatta½ nibb±na½ maññasi, eva½ sati “khaye ñ±ºan”ti-±d²su (dha. sa. dukam±tik± 142; 1382) “khayo”ti vuttatt± taduppattito paµµh±ya ca r±g±d²na½ anuppatt²ti maggass±pi nibb±nabh±v±patt²ti dassento “ariyamaggassa c±”ti-±dim±ha. Yath± niruddh± na santi, eva½ anuppann±p²ti abh±vas±maññato nirodhasadisat±ya anuppatti eva nirodho anuppattinirodho. Ayañhi maggena khepetabb±k±ro, yadida½ uppajjan±rahassa anuppattidhammat±p±dananti “khayo”ti ca vuccat²ti. Ta½ itarakhayato visesento “anuppattinirodhasaªkh±tassa pana khayass±”ti ±ha. Anipphannat± pana tassa khayassa pariy±yena upanissayatt±ti vutta½. Anuppattinirodhakkhayakarassa hi maggassa ±rammaºabh³ta½ nibb±na½ atthato tassa upanissayo viy±ti vattabbata½ labhati. Tadupac±ren±ti atthato phalabh³takhayavoh±rena. Phal³pac±rena hi k±raºa½ vohar²yati yath± “±yu ghata½, semho gu¼o”ti ca. Ass±ti nibb±nassa. “Idampi kho µh±na½ sududdasan”ti-±din± (d². ni. 2.64, 66-67; ma. ni. 2.337; sa½. ni. 1.172; mah±va. 7-8) paccavekkhato bhagavato appossukkabh±v±vahanato. “Tañhi te, m±gaº¹iya, ariya½ cakkhu½ natthi, yena tva½ ariyena cakkhun± ±rogya½ j±neyy±si, nibb±na½ passeyy±s²”ti (ma. ni. 2.218) vacanato ariyena cakkhun± passitabba½. 560. Yadi nibb±na½ n±ma sabh±vadhammo atthi sattasant±napariy±panno ca, atha kasm± catumah±pathe sabh± viya sabbas±dh±raº± na labbhat²ti ±ha “maggasamaªgin± pattabbato as±dh±raºan”ti. “Asukassa samm±sambuddhassa k±le uppannan”ti eva½ purim±ya koµiy± abh±vato appabhava½. Maggabh±veti ariyamaggassa atthibh±ve. Bh±vato vijjam±nato laddhabbato. Aºu-±d²nanti aºupakatik±lapuris±d²na½. Niccabh±v±patt²ti sassatabh±vasiddhi. K³µaµµhaniccat± hi idh±dhippet±. Hetuno abh±v±ti upapattiy± s±dhanahetuno abh±v±. Nicc± te aºu-±dayo. Nibb±nassa niccatt±ti apekkhadhammatt±ti hetulakkhaº±nupapatti. “Aºu-±d²na½ asiddhatt±”ti etena “nicc± aºu-±dayo”ti paµiññ±ya dhammi-asiddhi, tato ca nissay±siddho het³ti dasseti. 561. Yath±vuttayuttisabbh±vatoti “appabhavatt±”ti attan± vutta½ hetu½ sandh±y±ha. Appabhavat± cassa apaccayat±ya daµµhabb±, t±ya tassa purim±ya koµiy± abh±vo. “R³pasabh±v±tikkamato”ti etena yath± r³padhamm±na½ ruppanasabh±vo, paµigh±tavantat±ya kal±paso vuttiy± padesasambandho ca sabh±vo, eva½ nibb±nassa katthaci paµigh±to, sappadesat± ca natth²ti dasseti. Na hi nibb±na½ “asukadis±ya, asukadese”ti v± niddis²yati, yato ta½ appatiµµhamev±ti. “Asithila …pe… gaman²yato”ti etena nibb±nassa ariy±na½ paccakkhasiddhata½ dasseti. “Sabbaññuvacanato”ti etena tadaññesa½ anum±nasiddhata½, tadubhayena “anupalabbhan²yato”ti panassa hetuno asiddhata½ dasseti. Paramatthena n±vijjam±na½ vijjam±namev±ti yath±raddhamattha½ nigametv± tadatthas±dhana½ ±gama½ dassento “vuttañhetan”ti-. ±dim±ha. Tattha aj±ta½ abh³ta½ akata½ asaªkhatanti (ud±. 73; netti. 41) catt±ripi pad±ni aññamaññavevacan±ni. Atha v± vedan±dayo viya hetupaccayasamav±yasaªkh±t±ya k±raºas±maggiy± na j±ta½ na nibbattanti aj±ta½. K±raºena vin±, sayameva ca na bh³ta½ na p±tubh³ta½ na uppannanti abh³ta½. Eva½ aj±tatt±, abh³tatt± ca yena kenaci k±raºena na katanti akata½. J±tabh³takatabh±vo ca n±ma r³p±d²na½ saªkhatadhamm±na½ hoti, na asaªkhatabh±vassa nibb±nass±ti dassanattha½ “asaªkhatan”ti vutta½. Paµilomato v± samecca sambh³ya paccayehi katanti saªkhata½, tath± na saªkhata½ saªkhatalakkhaºarahitanti ca asaªkhatanti eva½ anekehi k±raºehi nibbattitabh±ve paµisiddhe “pakativ±d²na½ pakati viya siy± nu kho ekeneva k±raºena eta½ katan”ti ±saªk±ya½ kenaci na katanti dassanattha½ “akatan”ti vutta½. Eva½ apaccayampi sam±na½ “sayameva nu kho ida½ bh³ta½ p±tubh³tan”ti ±saªk±ya½ ta½ nivattanattha½ “abh³tan”ti vutta½. Ayañcetassa asaªkhat±kat±bh³tabh±vo sabbena sabba½ aj±tidhammatt±ti dassetu½ “aj±tan”ti vutta½. Evamettha satth± paramatthato nibb±nassa atthibh±va½ pavedesi. Pavedento ca “aha½ dhammissaro dhammass±m²”ti na attano ±º±mattena pavedesi, apica kho pana padaparame anukampam±no yuttitopi pavedesi. Yath±ha–
“No ceta½, bhikkhave, abhavissa aj±ta½ abh³ta½ akata½ asaªkhata½, nayidha j±tassa bh³tassa katassa saªkhatassa nissaraºa½ paññ±yetha. Yasm± ca kho, bhikkhave, atthi aj±ta½ abh³ta½ akata½ asaªkhata½, tasm± j±tassa bh³tassa katassa saªkhatassa nissaraºa½ paññ±yat²”ti (ud±. 73; netti. 41).
Tassattho bhikkhave, yadi aj±t±disabh±v± asaªkhat± dh±tu na abhavissa na siy±, idha loke j±t±disabh±vassa r³p±dikkhandhapañcakasaªkh±tassa saªkhatassa nissaraºa½ anavasesav³pasamo na paññ±yeyya na upalabbheyya na sambhaveyya. Nibb±nañhi ±rammaºa½ katv± pavattam±n± samm±diµµhi-±dayo ariyamaggadhamm± anavasesa½ sa½kilese samucchindanti, tenettha sabbass±pi vaµµadukkhassa apagamo nissaraºa½ paññ±yati. Eva½ byatirekavasena nibb±nassa atthibh±va½ dassetv± id±ni anugamanavasenapi ta½ dassetv± nigametu½ “yasm± ca kho”ti-±di vutta½. Tassattho vuttanayeneva veditabbo. Ettha ca yasm± “appaccay± dhamm± asaªkhat± dhamm± (dha. sa. dukam±tik± 7-8). Atthi, bhikkhave, tad±yatana½, yattha neva pathav² (ud±. 71). Idampi kho µh±na½ sududdasa½, yadida½ sabbasaªkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo (d². ni. 2.64, 67; ma. ni. 2.337; sa½. ni. 2.172; mah±va. 7-8). Asaªkhatañca vo, bhikkhave, dhamma½ desess±mi asaªkhatag±miniñca paµipadan”ti-±d²hi (sa½. ni. 4.366) anekehi suttapadehi “atthi, bhikkhave, aj±tan”ti (ud±. 73; netti. 41) imin± ca suttapadena nibb±nadh±tuy± paramatthato sabbh±vo sabbaloka½ anukampam±nena samm±sambuddhena pak±sito, tasm± yadipi kattha apaccakkhak±r²nampi s±sane abhippasann±na½ viññ³na½ sa½sayo natthiyeva. Ye pana paraneyyabuddhino puggal±, tesa½ vimativinodanattha½ ayamettha adhipp±yaniddh±raºamukhena yuttivic±raº±. Yath± pariññeyyat±ya sa-uttar±na½ k±m±na½, r³p±nañca paµipakkhabh³ta½ tabbidhurasabh±va½ nissaraºa½ paññ±yati, eva½ sabh±v±na½ sabbesampi saªkhatadhamm±na½ paµipakkhabh³tena tabbidhurasabh±vena nissaraºena bhavitabba½. Yañca ta½ nissaraºa½, s± asaªkhat± dh±tu. Kiñca bhiyyo– saªkhatadhamm±rammaºavipassan±ñ±ºa½, apica anulomañ±ºa½ kilese tadaªgavasena pajahati, na samucchedavasena pajahitu½ sakkoti. Tath± sammutisacc±rammaºa½ paµhamajjh±n±d²su ñ±ºa½ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena. Iti saªkhatadhamm±rammaºassa, sammutisacc±rammaºassa ca ñ±ºassa kiles±na½ samucchedappah±ne asamatthabh±vato tesa½ samucchedappah±nakarassa ariyamaggañ±ºassa tadubhayavipar²tasabh±vena ±rammaºena bhavitabba½, s± asaªkhat± dh±tu. Tath± “atthi, bhikkhave, aj±ta½ abh³ta½ akata½ asaªkhatan”ti (ud±. 73; netti. 41) evam±di nibb±nassa paramatthato atthibh±vajotakavacana½ avipar²tattha½ bhagavat± bh±sitatt±. Yañhi bhagavat± bh±sita½, ta½ avipar²tattha½ yath± ta½ “sabbe saªkh±r± anicc±, sabbe saªkh±r± dukkh±, sabbe dhamm± anatt±”ti (ma. ni. 1.353, 356; dha. pa. 277-279; therag±. 676-678; netti. 5), tath± nibb±nasaddo katthaci visaye yath±bh³taparamatthavisayo upac±ravuttisabbh±vato. Seyyath±pi s²hasaddoti evam±d²hi nayehi yuttitopi asaªkhat±ya dh±tuy± paramatthato atthibh±vo veditabbo. Aparo nayo– yadi pana nibb±na½ abh±vamattameva siy±, tassa “gambh²ro duddaso duranubodho santo paº²to atakk±vacaro nipuºo paº¹itavedan²yo”ti (d². ni. 2.64, 67; ma. ni. 2.337; sa½. ni. 1.172; mah±va. 7-8) gambh²r±dit±, “asaªkhatañca vo, bhikkhave, dhamma½ desess±m²”ti-±din± (sa½. ni. 4.366) asaªkhat±dit±, “aby±kat± dhamm± apaccay±dhamm±”ti-±din± aby±katadhamm±dit± ca na vattabb± siy±. Na hi abh±vassa koci sabh±vo atthi, yena so gambh²r±saªkhat±di-±k±rato viññ±yeyya. Abh±vo hi abh±vo eva, kuto tassa gambh²r±saªkh±t±dibh±vasambandho. Kiñc±yamabh±vo sabbesa½ kiles±na½ sabbasattasant±nagat±na½ eko v± bhaveyya aneko v±. Yadi eko, ekeneva maggena sabbakiles±bh±vo kato, sacchikato c±ti aññassa, aññesañca magg±na½ niratthakat±ti na siy± maggabahut±, ekajjhañca sabbasatt±na½ nibb±n±dhigamo ±pajjati. Siy± paneva½ eko eva so nibb±nasaññito kiles±bh±vo, so pana na maggehi k±tabbo, atha kho sacchik±tabboti. Eva½ sati visesato maggassa niratthakat± ±pajjati, kiles±na½ appah±natoti ekopi maggo na siy±. Asati ca kilesappah±ne dukkhassa anupacchedanato kiles±bh±vasacchikiriy± kimatthiy± siy±, atha pana magg±na½ sant±nagatasa½yojanattayappah±n±dipaµiniyatakiccat±ya cat³su maggesu p±µiyekka½ kiles±bh±vo. Eva½ sati sabh±vapabhedena vin± na bahubh±voti so kilesakkhayapariy±yena vutto sabh±vadhammo eva siy±. Yesa½ abh±vo, tappabhedena abh±ve bhedopac±roti ce? Yesa½ abh±vo, tesa½ sasabh±vat±ya tassa sabh±vopac±ropi siy±. Tath± ca te sa½kilesasaªkhatat±dito kilesasaªkhatat±di-upac±r±pi siyu½. No ce te icchit±, tappabhedena bhedopac±ropi na icchitabbo. Na ca pahoti upacarito bahubh±vo atthato bahubh±v±ya. Na hi jala½ analanti upacarita½ dahati, pacati v±. Ekattapañhampi c±yamabh±vo asabh±vat±ya na sahat²ti na sakk± vattu½ natthibh±vas±maññato abhedavoh±ro yuttar³poti. Ekatte ca pubbe vutt± eva dos±, bahubh±ve pana sati vuttanayeneva siddh± sabh±vadhammat±. Sabh±vadhammattepi ca bahubh±vo viya bh±va½ bh±vopi bahubh±va½ na byabhicareyy±ti nibb±nassa bahubh±vapasaªgo siy±ti ce? Na bahubh±vasseva abh±vappasaªgato. Yadi hi yath± kakkha¼at± bh±va½, eva½ bh±vopi kakkha¼ata½ na byabhicareyya. Eva½ sati sabbesa½ bh±v±na½ pathav²bh±v±pattito kuto bh±vassa bahubh±vo, tasm± lokavoh±r±na½ vicittat±ya yadipi bahut± bh±v±pekkh±, bh±vat± pana na bahut±pekkh±ti na bh±vassa sato nibb±nassa bahubh±vo “ek± niµµh± na puthu niµµh±”ti vacanato. Ekasmi½yeva ca dassanabh±van±dvaya½ sambhavati. Parinibbut±na½ pacceka½ nibb±nabh±ve sattasant±naniyata½ n±ma nibb±na½ siy±. Tath± ca sati saªkhatat±didos±nativattiyeva, kilesappah±na½ v± maggakicca½ kiles±na½ abh±vo. Tassa ca ekatte na maggabahut± kiccantarassa kattabbassa abh±vato. Maggabahubh±vo ca maggehi sacchik±tabbe ekasmi½ dhamme indriy±na½ ap±µavap±µavap±µavatarap±µavatamabh±vena sacchikiriy±visesena kiles±na½ pah±nabhedena hot²ti nibb±nassa sabh±vadhammatte eva siy±. Abh±vopi ca kiles±na½ maggena sakiccakat±ya k±tabbo eva siy±, na sacchik±tabbo. Ko hi sabh±vo abh±vassa? Yo sacchik±tabbo siy±, so ce nibb±na½ ekeneva maggena sabbakiles±na½ abh±vo eko abhinno k±tabbo ±panno. Aññath± maggavasena catubbidhabh±ve nibb±nassa catubbidhabh±vappasaªgo, nibb±navisesappasaªgo ca ±pajjeyy±ti maggakiccassa ekattena maggabahut± siy±. Bahubh±ve pana tesa½ so vuttanayena ekasmi½ dhamme sacchikiriy±visesatoti siddh± nibb±nassa sabh±vadhammat±. Khay±dhigantabbat±ya paneta½ “khayo”ti vutta½. “Khaye ñ±ºan”ti (dha. sa. dukam±tik± 142; 1382) hi vacanato ariyamaggo khayo n±ma. Tena ceta½ adhigantabba½ sacchik±tabba½, tasm± “khayo”ti vuttanti.
Iti nirodhaniddesakath±vaººan±.