Uddhum±takakammaµµh±navaººan±

103. Bh±vetuk±men±ti upp±detuk±mena. Ten±ti ±cariyena. Ass±ti yogino. Asubhanimittatth±y±ti asubhanimittassa uggaºhanatth±ya, asubhe v± uggahanimittassa atth±ya. Gamanavidh±nanti gamanavidhi. Yena vidhin± gantabba½, so vidhi. Uggahanimittassa uppannak±lato paµµh±ya pathav²kasiºe vutta½ paµipajjanavidhi½ sandh±y±ha “appan±vidh±napariyos±nan”ti.
104. T±vadev±ti sutakkhaºeyeva. Atitthena puººanad²-±di½ pakkhandantena viya anupavisantena viya. Ked±rakoµiy±ti ked±ramariy±d±ya. Visabh±gar³panti khettarakkhik±divisabh±gavatthur³pa½. Sar²ranti uddhum±takaka¼evara½. Adhun±matanti aciramata½ uddhum±takabh±va½ appatta½. Takkayat²ti sambh±veti bh±riya½ katv± na maññati.
105. R³pasadd±d²ti ettha amanuss±na½ r³pehi, s²habyaggh±d²na½ sadd±d²hi, amanuss±nampi v± r³pasadd±d²hi. Tath± s²habyaggh±d²nanti yath±raha½ yojetabba½. Aniµµh±rammaº±bhibh³tass±ti bherav±dibh±vena aniµµhehi ±rammaºehi abhibh³tassa ajjhotthaµassa. Na paµisaºµh±t²ti vid±havasena ±saye na tiµµhati, uccha¹¹etabba½ hot²ti attho. Aññoti amanuss±d²na½ vasena v± aññath± v± vuttappak±rato añño ±b±dho hoti. Soti saªghatthero, abhiññ±tabhikkhu v±. Yass±nena ±rocita½, so. Katakamm±ti katatheyyakamm±. Akatakamm±ti theyyakamma½ k±tuk±m±. Katakamm± pana idh±dhippet±. Tasm± teti katakamm± cor±. Saha o¹¹hen±ti saho¹¹ha½, thenetv± gahiyam±nabhaº¹ena saddhinti attho. Yajam±noti yañña½ yajanto yaññas±miko. “Addh± im±ya paµipattiy± jar±maraºato mucciss±m²”ti p²tisomanassa½ upp±detv±.
Eva½ gamanavidh±na½ ekadesena vatv± id±ni aµµhakath±su ±gatanayena ta½ dassetu½ “aµµhakath±su vuttena vidhin±”ti-±dim±ha. Tattha uggaºhantoti uggaºhanahetu. Ekoti aya½ eka-saddo asah±yattho, na aññ±di-atthoti “adutiyo”ti vutta½. Yath± vaºº±dito vavatth±na½ eka½sato samuditameva icchitabba½ sabbatthakabh±vato, na tath± sandhi-±ditoti dassanattha½ “vaººatop²”ti-±din± chasu µh±nesu sampiº¹anattho pi-saddo gahito. Puna eko adutiyoti-±di gahitanimittassa yogino nivattitv± vasanaµµh±nagamana½ sandh±ya vutta½. Tabbh±giyaññev±ti tappakkhiya½yeva asubhanimittamanasik±rasahitameva. ¾sana½ paññapet²ti nisajja½ kappeti. Ya½ pana “asubhanimittadis±bhimukhe bh³mippadese”ti (visuddhi. 1.113) vakkhati, tampi imamevattha½ sandh±ya vutta½. Na hi kevalena dis±bhimukhabh±vena kiñci ijjhati.
Samant± nimittupalakkhaº±ti uddhum±takassa samant± p±s±º±dinimittasallakkhaº±. Asammohatth±ti uggahanimitte upaµµhite uppajjanakasammohavigamatth±. Ek±dasavidhen±ti vaºº±divasena ek±dasavidhena. Upanibandhanatthoti asubh±rammaºe citta½ upanetv± nibandhanattho. V²thisampaµip±danatth±ti kammaµµh±nav²thiy± sammadeva paµip±danatth±. Puññakiriyavatthu adhigata½ hot²ti sambandho.
106. Tasm±ti yasm± asubhanimittassa uggaºhana½ ariyamaggapadaµµh±nassa paµhamajjh±nassa adhigamup±yo, yasm± v± “asubhanimitta½ uggaºhanto eko adutiyo gacchat²”ti vutta½, tasm±. Cittasaññattatth±y±ti sar²rasabh±vasallakkhaºena, sa½vegajananena ca attano cittassa saññatti-attha½ saññ±panattha½. “Cittasaññatatth±y±”ti v± p±µho, kilesavasena asa½yatassa cittassa sa½yamanattha½ damanattha½, na kammaµµh±natthanti attho. Kammaµµh±nas²sen±ti kammaµµh±nena s²sabh³tena, ta½ uttamaªga½ padh±na½ k±raºa½ katv±. M³lakammaµµh±nanti pakatiy± attan± k±lena k±la½ parihariyam±na½ buddh±nussati-±disabbatthakakammaµµh±na½. “Kammaµµh±nas²sena gacch±m²”ti ta½ avissajjetv±. Ten±ha “ta½ manasikarontenev±”ti. S³paµµhitabh±vasamp±danen±ti m³lakammaµµh±ne suµµhu upaµµhitabh±vassa samp±danena. Eva½ hi sati asammuµµh± n±ma hoti. Bahiddh± puthutt±rammaºe appavattitv± kammaµµh±neyeva pavattam±na½ m±nasa½ abahigata½ n±ma. Tath±bh³tena c±nena r³pindriy±ni appavattakicc±ni kat±ni hont²ti ±ha “manacchaµµh±na½…pe… gantabban”ti.
Dv±ra½ sallakkhetabbanti vih±re puratthim±d²su dis±su asukadis±ya ida½ dv±ra½, tato eva t±ya dis±ya sallakkhitena asukadv±rena nikkhantomh²ti dv±ra½ upadh±retabba½. Tatoti dv±rasallakkhaºato pacch±. Yena maggena gacchati saya½. Nimittaµµh±nanti asubhanimittassa gaºhanaµµh±na½. ¾h±ra½ cha¹¹±peyy±ti vamana½ k±r±peyya. Kaºµakaµµh±nanti kaºµakavanta½ µh±na½.
107. Dis± vavatthapetabb±ti saªkhepato vuttamattha½ vivaritu½ “ekasmi½ h²”ti-±di vutta½. Kh±yat²ti upaµµh±ti. Kammaniyanti bh±van±ya kammakkhama½. Ubb±¼hass±ti b±dhitassa. Vidh±vat²ti n±n±rammaºe visarati. Ukkamm±ti ujuka½ anuv±tato apakkamma. Mataka¼evara½ puthujjanassa yebhuyyena bhayato upaµµh±t²ti ±ha “acc±sanne bhayamuppajjat²”ti. Anup±danti p±dasam²pa½. Yattha µhitassa sukhena oloketu½ sakk±, ta½ olokentassa ph±sukaµµh±na½.
108. Samant±ti samantato. Puna samant±ti s±mant± sam²pe. Kacchakoti k±¼akacchako, “pilakkho”tipi vadanti. Kap²tanoti pippalirukkho. Sind²ti khuddakakhajjur². Karamand±dayo p±kaµ± eva. S±m±ti s±malat±. K±¼avall²ti k±¼avaºº± apattik± ek± lat±j±ti. P³tilat±ti j²vanavalli, y± “galoc²”ti vuccati.
109. Ta½ nimittakaraº±di idheva yath±vutte p±s±º±dinimittakaraºe eva antogadha½ pariy±panna½. Sanimitta½ karot²ti saha nimitta½ karoti, asubha½ p±s±º±dinimittena saha karoti vavatthapeti. Atha v± asubhanimitta½, p±s±º±dinimittañca saha ekajjha½ karonto vavatthapento “sanimitta½ karot²”ti vutto. Sam±nak±lat±d²pakena hi saha-saddena aya½ sam±so yath± “sacakka½ deh²”ti. Tayida½ nimittakaraºa½ apar±para½ sallakkhaºena hoti, na ekav±ramev±ti ±ha “punappuna½ vavatthapento hi sanimitta½ karot²”ti. Dveti p±s±º±subhanimitt±ni. Sam±setv± saªgahetv± ekajjha½ katv±. S±rammaºanti asubh±rammaºena saddhi½ p±s±º±di½ sam±n±rammaºa½ karoti, saha v± ±rammaºa½ karoti, ek±rammaºa½ viya ubhaya½ ±rammaºa½ karoti, ekajjha½ viya ca apar±para½ sallakkhento p±s±º±di½, asubhanimittañc±ti dvaya½ ±rammaºa½ karot²ti attho.
Attaniyoti sako. Vaºitanti s³na½. Sabh±vena sarasen±ti uddhum±takabh±vasaªkh±tena attano lakkhaºena, paresa½ jigucchupp±danasaªkh±tena attano kiccena ca, sabh±vo eva v± tath± nipphajjanato “raso”ti vutto.
110. Chabbidhena nimitta½ gahetabbanti vaºº±din± chappak±rena t±va uddhum±taka-asubhanimitta½ gahetabba½. Keci “ka¼evarassa d²gharass±dippam±ºena saddhi½ sattavidhen±”ti vadanti, ta½ aµµhakath±ya½ natthi. Liªgatoti ettha liªga½ n±ma vayo liªga½, na thanamassu-±di itthipurisaliªganti dassentena “itthiliªga½ v±”ti-±di vutta½. Ýhitassa sattassa ida½ sar²ranti sambandho. Uddhum±takasaºµh±navaseneva, na p±katikasaºµh±navasena. Etena yadi tattha koci anuddhum±takabh±vappatto padeso siy±, so na gahetabboti dasseti. O¼±rik±vayavavasena ida½ saºµh±navavatth±na½, na sukhum±vayavavasen±ti s²sasaºµh±n±dika½ navavidhameva saºµh±na½ gahita½.
Imiss± dis±y±ti imiss± puratthim±ya, dakkhiºapacchima-uttar±ya dis±ya, anudis±ya v± µhitoti yojan±. Imasmi½ n±ma ok±se hatth±ti imasmi½ n±ma bh³mippadese imassa ka¼evarassa hatth± µhit±ti vavatthapetabbanti yojan±.
Adho p±datalen±ti-±di n±bhiy± heµµh± adho, tato uddha½ upar²ti imassa vavatth±nassa vasena vutta½. Hatthaparicchedo heµµh± aªguli-aggena upari a½sak³µasandhin± tiriya½ tacapariyantena gahetabbo. Esa nayo p±daparicched±d²supi. Yattaka½ v± pana µh±na½ gaºhat²ti sace sabba½ sar²ra½ paricchinditv± gahetu½ na sakkoti, padeso tassa uddhum±to, so yattaka½ sar²rappadesa½ uddhum±takavasena ñ±ºena pariggaºh±ti, tattakameva yath±pariggahitameva. Ida½ ²disanti ida½ hatth±dika½ ²disa½ evam±k±ra½. Uddhum±takanti yath±sabh±vato paricchinditabba½. Visabh±ge sar²re ±rammaºanti kammaµµh±na½ paµikk³l±k±ro na upaµµh±ti na kh±yati, subhato upaµµhaheyya. Ten±ha “vipphandanasseva paccayo hot²”ti, kilesaparipphandanasseva nimitta½ hot²ti attho. Uggh±µit±p²ti uddhum±tabh±vappatt±pi, sabbaso kuthitasar²r±p²ti v± attho. Sv±yamattho paµhamap±r±jike (p±r±. 67 ±dayo) vin²tavatth³hi d²petabbo.
111. ¾sevitakammaµµh±noti asubhakammaµµh±ne kataparicayo. Sos±nikaªg±d²na½ vasena parihatadhutaªgo. Catudh±tuvavatth±navasena parimadditamah±bh³to. Salakkhaºato ñ±ºena pariggahitasaªkh±ro. Paccayapariggahavasena vavatth±pitan±mar³po. Salakkhaº±rammaºikavipassan±ya ukka½sanena suññat±nupassan±balena uggh±µitasattasañño. Vipassan±ya paµipad±ñ±ºadassanavisuddhisamp±panena katasamaºadhammo. Tato eva sabbaso kusalav±san±ya, kusalabh±van±ya ca p³raºena v±sitav±sano bh±vitabh±vano. Vivaµµ³panissayakusalab²jena sab²jo. ѱºassa paripakkabh±vena ñ±ºuttaro. Yath±vutt±ya paµipattiy± kiles±na½ tanukaraºena appakileso. Olokitolokitaµµh±neyev±ti uddhum±tak±di-asubhassa yattha yattha olokitolokitaµµh±ne eva, t±disassa k±laviseso, asubhassa padesaviseso v± apekkhitabbo natth²ti attho. No ce eva½ upaµµh±t²ti eva½ yath±vuttapurisavisesassa viya paµibh±ganimitta½ no ce upaµµh±ti. Eva½ chabbidhen±ti eva½ vutt±k±rena vaºº±divasena chabbidhena. Punap²ti pi-saddo sampiº¹anattho. Tena nimittaggahaºavidhi½ sampiº¹eti, na pañcavidhata½. Chabbidhena hi pubbe nimittaggahaºa½ vihita½. 112. As²tisatasandhitoti sabbepi sandhayo tad±pi atthev±ti dassanattha½ vatv± uddhum±tabh±vena yebhuyyena na paññ±yanti. Ye pana paññ±yanti, te vavatthapetabb±ti dassetu½ “uddhum±take pan±”ti-±di vutta½. Tattha tayo dakkhiºahatthasandh²ti a½sakapparamaºibandh±na½ vasena tayo dakkhiºahatthasandhayo. Tath± v±mahatthasandhayo. Kaµijaººugopphak±na½ vasena tayo dakkhiºap±dasandhayo. Tath± v±map±dasandhayo. Eko kaµisandh²ti kaµiy± saddhi½ piµµhikaºµakasandhi½ sandh±ya vadati. Hatthantaranti dakkhiºahatthadakkhiºapass±na½, v±mahatthav±mapass±nañca antara½ vivara½. P±dantaranti ubhinna½ p±d±na½ vemajjha½. Udarantaranti n±bhiµµh±nasaññita½ kucchivemajjha½, udarassa v± abbhantara½. Kaººantaranti kaººachidda½. Iti-saddo ±di-attho, tena n±sacchidd±d²nampi saªgaho daµµhabbo. Akkh²na½, mukhassa ca vasen±pi vivara½ labbhatev±ti dassetu½ “akkh²namp²”ti-±di vutta½. Samantatoti eva½ sandhi-±dito uddhum±taka½ vavatthapentassa ce nimitta½ upatiµµhati, icceta½ kusala½. No ce, samantato vavatthapetabbanti vavatth±panavidhi½ dassetu½ “sakalasar²re”ti-±di vutta½. Tattha ñ±ºa½ c±retv±ti sabbatthakameva sar²ra½ ±vajjetv± tattha paµikk³l±k±rasahita½ uddhum±takabh±va½ ±rabbha nirantara½ bh±van±ñ±ºa½ pavattetv±. Ya½ µh±nanti eva½ pana ñ±ºa½ c±rentassa tasmi½ sar²re yo padeso vibh³to hutv± uddhum±tak±k±rena vibh³tabh±vena upaµµh±ti. Udarapariyos±na½ uparimasar²ra½.