(1.) Ekakaniddesavaººan±
843-844. Id±ni yath±nikkhitt±ya m±tik±ya tattha katamo j±timadoti-±din± nayena ±raddhe niddesav±re j±ti½ paµicc±ti j±ti½ niss±ya. Ettha ca atthipaµicca½ n±ma kathita½, tasm± j±tiy± sat²ti ayamettha attho. Gotta½ paµicc±ti-±d²supi eseva nayo. Madanavasena mado. Majjan±k±ro majjan±. Majjitabh±vo majjitatta½. M±no maññan±ti-±d²ni heµµh± dhammasaªgahaµµhakath±ya½ (dha. sa. aµµha. 1121) vuttatth±neva. Aya½ vuccat²ti aya½ eva½ j±tiy± sati ta½ j±ti½ niss±ya uppanno majjan±k±rappavatto m±no j±timadoti vuccati. Sv±ya½ khattiy±d²na½ catunnampi vaºº±na½ uppajjati. J±tisampanno hi khattiyo ‘m±diso añño natthi. Avases± antar± uµµh±ya khattiy± j±t±. Aha½ pana va½s±gatakhattiyo’ti m±na½ karoti. Br±hmaº±d²supi eseva nayo. Gottamadaniddes±d²supi imin±vup±yena attho veditabbo. Khattiyopi hi ‘aha½ koº¹aññagotto, aha½ ±diccagotto’ti m±na½ karoti. Br±hmaºopi ‘aha½ kassapagotto aha½ bh±radv±jagotto’ti m±na½ karoti. Vessopi suddopi attano attano kulagotta½ niss±ya m±na½ karoti. Aµµh±ras±pi seºiyo ‘ekiss± seºiy± j±tamh±’ti m±na½ karontiyeva. ¾rogyamad±d²su ‘aha½ arogo, avases± rogabahul±, gadduhanamattampi mayha½ by±dhi n±ma natth²’ti majjanavasena uppanno m±no ±rogyamado n±ma. ‘Aha½ taruºo, avasesasatt±na½ attabh±vo pap±te µhitarukkhasadiso, aha½ pana paµhamavaye µhito’ti majjanavasena uppanno m±no yobbanamado n±ma. ‘Aha½ cira½ j²vi½, cira½ j²v±mi, cira½ j²viss±mi; sukha½ j²vi½, sukha½ j²v±mi, sukha½ j²viss±m²’ti majjanavasena uppanno m±no j²vitamado n±ma. ‘Aha½ l±bh², avases± satt± appal±bh±, mayha½ pana l±bhassa pam±ºa½ n±ma natth²’ti majjanavasena uppanno m±no l±bhamado n±ma. ‘Avases± satt± ya½ v± ta½ v± labhanti, aha½ pana sukata½ paº²ta½ c²var±dipaccaya½ labh±m²’ti majjanavasena uppanno m±no sakk±ramado n±ma. ‘Avasesabhikkh³na½ p±dapiµµhiya½ akkamitv± gacchant± manuss± aya½ samaºotipi na vandanti, ma½ pana disv±va vandanti, p±s±ºacchatta½ viya garu½ katv± aggikkhandha½ viya ca dur±sada½ katv± maññant²’ti majjanavasena uppanno m±no garuk±ramado n±ma. ‘Uppanno pañho mayhameva mukhena chijjati, bhikkh±c±ra½ gacchant±pi mameva purato katv± pariv±retv± gacchant²’ti majjanavasena uppanno m±no purekkh±ramado n±ma. Ag±rikassa t±va mah±pariv±rassa ‘purisasatampi purisasahassampi ma½ pariv±reti,’ anag±riyassa pana ‘samaºasatampi samaºasahassampi ma½ pariv±reti, ses± appapariv±r±, aha½ mah±pariv±ro ceva sucipariv±ro c±’ti majjanavasena uppanno m±no pariv±ramado n±ma. Bhogo pana kiñc±pi l±bhaggahaºeneva gahito hoti, imasmi½ pana µh±ne nikkhepar±si n±ma gahito; tasm± ‘avases± satt± attano paribhogamattampi na labhanti, mayha½ pana nidh±nagatasseva dhanassa pam±ºa½ natth²’ti majjanavasena uppanno m±no bhogamado n±ma. Vaººa½ paµicc±ti sar²ravaººampi guºavaººampi paµicca. ‘Avases± satt± dubbaºº± dur³p±, aha½ pana abhir³po p±s±diko; avases± satt± nigguº± patthaµa-akittino, mayha½ pana kittisaddo devamanussesu p±kaµo– itipi thero bahussuto, itipi s²lav±, itipi dhutaguºayutto’ti majjanavasena uppanno m±no vaººamado n±ma. ‘Avases± satt± appassut±, aha½ pana bahussuto’ti majjanavasena uppanno m±no sutamado n±ma. ‘Avases± satt± appaµibh±n±, mayha½ pana paµibh±nassa pam±ºa½ natth²’ti majjanavasena uppanno m±no paµibh±namado n±ma. ‘Aha½ rattaññ³ asuka½ buddhava½sa½, r±java½sa½, janapadava½sa½, g±mava½sa½, rattindivapariccheda½, nakkhattamuhuttayoga½ j±n±m²’ti majjanavasena uppanno m±no rattaññumado n±ma. ‘Avases± bhikkh³ antar± piº¹ap±tik± j±t±, aha½ pana j±tipiº¹ap±tiko’ti majjanavasena uppanno m±no piº¹ap±tikamado n±ma. ‘Avases± satt± uññ±t± avaññ±t±, aha½ pana anuññ±to anavaññ±to’ti majjanavasena uppanno m±no anavaññ±tamado n±ma. ‘Avases±na½ iriy±patho ap±s±diko, mayha½ pana p±s±diko’ti majjanavasena uppanno m±no iriy±pathamado n±ma. ‘Avases± satt± chinnapakkhak±kasadis±, aha½ pana mahiddhiko mah±nubh±vo’ti v± ‘aha½ ya½ ya½ kamma½ karomi, ta½ ta½ ijjhat²’ti v± majjanavasena uppanno m±no iddhimado n±ma. Heµµh± pariv±raggahaºena yaso gahitova hoti. Imasmi½ pana µh±ne upaµµh±kamado n±ma gahito. So ag±rikenapi anag±rikenapi d²petabbo. Ag±riko hi ekacco aµµh±rasasu seº²su ekiss± jeµµhako hoti, tassa ‘avasese purise aha½ paµµhapemi, aha½ vic±rem²’ti anag±rikopi ekacco katthaci jeµµhako hoti, tassa ‘avases± bhikkh³ mayha½ ov±de vattanti, aha½ jeµµhako’ti majjanavasena uppanno m±no yasamado n±ma. ‘Avases± satt± duss²l±, aha½ pana s²lav±’ti majjanavasena uppanno m±no s²lamado n±ma. ‘Avasesasatt±na½ kukkuµassa udakap±namattepi k±le cittekaggat± natthi, aha½ pana upac±rappan±na½ l±bh²’ti majjanavasena uppanno m±no jh±namado n±ma. ‘Avases± satt± nissipp±, aha½ pana sippav±’ti majjanavasena uppanno m±no sippamado n±ma. ‘Avases± satt± rass±, aha½ pana d²gho’ti majjanavasena uppanno m±no ±rohamado n±ma. ‘Avases± satt± rass± v± honti d²gh± v±, aha½ nigrodhaparimaº¹alo’ti majjanavasena uppanno m±no pariº±hamado n±ma. ‘Avasesasatt±na½ sar²rasaºµh±na½ vir³pa½ b²bhaccha½, mayha½ pana man±pa½ p±s±dikan’ti majjanavasena uppanno m±no saºµh±namado n±ma. ‘Avases±na½ satt±na½ sar²re bah³ dos±, mayha½ pana sar²re kesaggamattampi vajja½ natth²’ti majjanavasena uppanno m±no p±rip³rimado n±ma. 845. Imin± ettakena µh±nena savatthuka½ m±na½ kathetv± id±ni avatthuka½ nibbattitam±nameva dassento tattha katamo madoti-±dim±ha. Ta½ utt±natthameva. 846. Pam±daniddese cittassa vossaggoti imesu ettakesu µh±nesu satiy± aniggaºhitv± cittassa vossajjana½; sativirahoti attho. Vossagg±nuppad±nanti vossaggassa anuppad±na½; punappuna½ vissajjananti attho. Asakkaccakiriyat±ti etesa½ d±n±d²na½ kusaladhamm±na½ bh±van±ya puggalassa v± deyyadhammassa v± asakkaccakaraºavasena asakkaccakiriy±. Satatabh±vo s±tacca½. Na satatabh±vo as±tacca½. Na s±taccakiriyat± as±taccakiriyat±. Anaµµhitakaraºa½ anaµµhitakiriyat±. Yath± n±ma kakaºµako thoka½ gantv± thoka½ tiµµhati, na nirantara½ gacchati, evameva yo puggalo ekadivasa½ d±na½ v± datv± p³ja½ v± katv± dhamma½ v± sutv± samaºadhamma½ v± katv± puna cirassa½ karoti, na nirantara½ pavatteti, tassa s± kiriy± anaµµhitakiriyat±ti vuccati. Ol²navuttit±ti nirantarakaraºasaªkh±tassa vipph±rasseva abh±vena l²navuttit±. Nikkhittachandat±ti kusalakiriy±ya v²riyachandassa nikkhittabh±vo. Nikkhittadhurat±ti v²riyadhurassa oropana½, osakkitam±nasat±ti attho. Anadhiµµh±nanti kusalakaraºe patiµµh±bh±vo. Ananuyogoti ananuyuñjana½. Pam±doti pamajjana½. Yo evar³po pam±doti ida½ atthapariy±yassa byañjanapariy±yassa ca pariyant±bh±vato ±k±radassana½. Ida½ vutta½ hoti– yv±ya½ ±dito paµµh±ya dassito pam±do, yo aññopi evam±k±ro eva½j±tiko pam±do pamajjan±k±ravasena pamajjan±, pamajjitabh±vavasena pamajjitattanti saªkha½ gato– aya½ vuccati pam±doti. Lakkhaºato panesa pañcasu k±maguºesu sativossaggalakkhaºo, tattheva satiy± vissaµµh±k±ro veditabbo. 847. Thambhaniddese thaddhaµµhena thambho; khaliy± thaddhas±µakassa viya cittassa thaddhat± ettha kathit±. Thambhan±k±ro thambhan±. Thambhitassa bh±vo thambhitatta½. Kakkha¼assa puggalassa bh±vo kakkha¼iya½. Pharusassa puggalassa bh±vo ph±rusiya½. Abhiv±dan±dis±m²cirah±na½ tass± s±m²ciy± akaraºavasena ujumeva µhapitacittabh±vo ujucittat±. Thaddhassa amuduno bh±vo amudut±. Aya½ vuccat²ti aya½ thambho n±ma vuccati, yena samann±gato puggalo gilitanaªgalas²so viya ajagaro, v±tabharit± viya bhast± cetiya½ v± vu¹¹hatare v± disv± onamitu½ na sakkoti, pariyanteneva carati. Sv±ya½ cittassa uddhum±tabh±valakkhaºoti veditabbo. 848. S±rambhaniddese s±rambhanavasena s±rambho. Paµippharitv± s±rambho paµis±rambho. S±rambhan±k±ro s±rambhan±. Paµippharitv± s±rambhan± paµis±rambhan±. Paµis±rambhitassa bh±vo paµis±rambhitatta½. Aya½ vuccat²ti aya½ s±rambho n±ma vuccati. Sv±ya½ lakkhaºato karaºuttariyalakkhaºo n±ma vuccati, yena samann±gato puggalo taddiguºa½ taddiguºa½ karoti. Ag±riko sam±no ekenekasmi½ gharavatthusmi½ sajjite aparo dve vatth³ni sajjeti, aparo catt±ri, aparo aµµha, aparo so¼asa. Anag±riko sam±no ekenekasmi½ nik±ye gahite, ‘n±ha½ etassa heµµh± bhaviss±m²’ti aparo dve gaºh±ti, aparo tayo, aparo catt±ro, aparo pañca. S±rambhavasena hi gaºhitu½ na vaµµati. Akusalapakkho esa nirayag±mimaggo. Kusalapakkhavasena pana ekasmi½ eka½ sal±kabhatta½ dente dve d±tu½, dve dente catt±ri d±tu½ vaµµati. Bhikkhun±pi parena ekasmi½ nik±ye gahite, ‘dve nik±ye gahetv± sajjh±yantassa me ph±su hot²’ti vivaµµapakkhe µhatv± taduttari gaºhitu½ vaµµati. 849. Atricchat±niddese yath± ariyava½sasutte (a. ni. 4.28) ‘l±makal±makaµµho itar²taraµµho’ eva½ aggahetv± c²var±d²su ya½ ya½ laddha½ hoti, tena tena asantuµµhassa; gihino v± pana r³pasaddagandharasaphoµµhabbesu ya½ ya½ laddha½ hoti, tena tena asantuµµhassa. Bhiyyokamyat±ti visesak±mat±. Icchanakavasena icch±. Icch±va icch±gat±, icchan±k±ro v±. Attano l±bha½ aticca icchanabh±vo aticchat±. R±goti-±d²ni heµµh± vuttatth±neva. Aya½ vuccat²ti aya½ aticchat± n±ma vuccati. Atricchat±tipi etiss± eva n±ma½. Lakkhaºato pana sakal±bhe asantuµµhi paral±bhe ca patthan±– eta½ atricchat±lakkhaºa½. Atricchapuggalassa hi attan± laddha½ paº²tampi l±maka½ viya kh±yati, parena laddha½ l±makampi paº²ta½ viya kh±yati; ekabh±jane pakkay±gu v± bhatta½ v± p³vo v± attano patte pakkhitto l±mako viya, parassa patte paº²to viya kh±yati. Aya½ pana atricchat± pabbajit±nampi hoti gih²nampi tiracch±nagat±nampi. Tatrim±ni vatth³ni– eko kira kuµumbiko ti½sa bhikkhuniyo nimantetv± sap³va½ bhatta½ ad±si Saªghatther² sabbabhikkh³n²na½ patte p³va½ parivatt±petv± pacch± attan± laddhameva kh±di. B±r±ºasir±j±pi ‘aªg±rapakkama½sa½ kh±diss±m²’ti devi½ ±d±ya arañña½ paviµµho eka½ kinnari½ disv±, devi½ pah±ya, tass±nupada½ gato. Dev² nivattitv± assamapada½ gantv± kasiºaparikamma½ katv± aµµha sam±pattiyo pañca ca abhiññ±yo patv± nisinn± r±j±na½ ±gacchanta½ disv± ±k±se uppatitv± agam±si. Rukkhe adhivatth± devat± ima½ g±tham±ha–