10. Dasakam±tik±vaººan±

760. Dasakam±tik± “dasa tath±gatassa tath±gatabal±n²”ti-±din± ekeneva dasakena nikkhitt±. Tattha das±ti gaºanaparicchedo. Tath±gatass±ti yath± vipass²-±dayo pubbak± isayo ±gat± tath± ±gatassa; yath± ca te gat± tath± gatassa. Tath±gatabal±n²ti aññehi as±dh±raº±ni tath±gatasseva bal±ni; yath± v± pubbabuddh±na½ bal±ni puññussayasampattiy± ±gat±ni tath± ±gatabal±n²tipi attho. Tattha duvidha½ tath±gatassa bala½– k±yabalañca ñ±ºabalañca. Tesu k±yabala½ hatthikul±nus±reneva veditabba½. Vuttañheta½ por±ºehi–
K±¼±vakañca gaªgeyya½, paº¹ara½ tambapiªgala½;
gandhamaªgalahemañca, uposathachaddantime das±ti.–
Im±ni hi dasa hatthikul±ni.
Tattha ‘k±¼±vakan’ti pakatihatthikula½ daµµhabba½. Ya½ dasanna½ puris±na½ k±yabala½ ta½ ekassa k±¼±vakahatthino. Ya½ dasanna½ k±¼±vak±na½ bala½ ta½ ekassa gaªgeyassa. Ya½ dasanna½ gaªgeyy±na½ ta½ ekassa paº¹arassa. Ya½ dasanna½ paº¹ar±na½ ta½ ekassa tambassa. Ya½ dasanna½ tamb±na½ ta½ ekassa piªgalassa. Ya½ dasanna½ piªgal±na½ ta½ ekassa gandhahatthino. Ya½ dasanna½ gandhahatth²na½ ta½ ekassa maªgalassa. Ya½ dasanna½ maªgal±na½ ta½ ekassa hemavatassa. Ya½ dasanna½ hemavat±na½ ta½ ekassa uposathassa. Ya½ dasanna½ uposath±na½ ta½ ekassa chaddantassa. Ya½ dasanna½ chaddant±na½ ta½ ekassa tath±gatassa. N±r±yanasaªkh±tabalantipi idameva vuccati. Tadeta½ pakatihatth²na½ gaºan±ya hatthikoµisahass±na½, purisagaºan±ya dasanna½ purisakoµisahass±na½ bala½ hoti. Ida½ t±va tath±gatassa k±yabala½.
ѱºabala½ pana idha t±va p±¼iya½ ±gatameva dasabalañ±ºa½. Mah±s²han±de (ma. ni. 1.146 ±dayo) dasabalañ±ºa½, catuves±rajjañ±ºa½, aµµhasu paris±su akampanañ±ºa½, catuyoniparicchedakañ±ºa½, pañcagatiparicchedakañ±ºa½, sa½yuttake (sa½. ni. 2.33-34) ±gat±ni tesattati ñ±º±ni, sattasattati ñ±º±n²ti eva½ aññ±nipi anek±ni ñ±ºasahass±ni– eta½ ñ±ºabala½ n±ma. Idh±pi ñ±ºabalameva adhippeta½ ñ±ºañhi akampiyaµµhena upatthambhakaµµhena ca balanti vutta½.
Yehi balehi samann±gatoti yehi dasahi ñ±ºabalehi upeto samupeto. ¾sabha½ µh±nanti seµµhaµµh±na½ uttamaµµh±na½; ±sabh± v± pubbabuddh±, tesa½ µh±nanti attho. Api ca gavasatajeµµhako usabho, gavasahassajeµµhako vasabho; vajasatajeµµhako v± usabho, vajasahassajeµµhako vasabho; sabbagavaseµµho sabbaparissayasaho seto p±s±diko mah±bh±ravaho asanisatasaddehipi akampan²yo nisabho. So idha usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariy±yavacana½. Usabhassa idanti ±sabha½. Ýh±nanti cat³hi p±dehi pathavi½ upp²¼etv± acalaµµh±na½. Ida½ pana ±sabha½ viy±ti ±sabha½. Yatheva hi nisabhasaªkh±to usabho usabhabalena samann±gato cat³hi p±dehi pathavi½ upp²¼etv± acalaµµh±nena tiµµhati, eva½ tath±gatopi dasahi tath±gatabalehi samann±gato cat³hi ves±rajjap±dehi aµµhaparisapathavi½ upp²¼etv± sadevake loke kenaci paccatthikena pacc±mittena akampiyo acalaµµh±nena tiµµhati. Eva½ tiµµham±no ca ta½ ±sabha½ µh±na½ paµij±n±ti, upagacchati, na paccakkh±ti, attani ±ropeti. Tena vutta½ “±sabha½ µh±na½ paµij±n±t²”ti.
Paris±s³ti aµµhasu paris±su. S²han±da½ nadat²ti seµµhan±da½ abh²tan±da½ nadati, s²han±dasadisa½ v± n±da½ nadati. Ayamattho s²han±dasuttena d²petabbo. Yath± v± s²ho sahanato ca hananato ca s²hoti vuccati, eva½ tath±gato lokadhamm±na½ sahanato parappav±d±nañca hananato s²hoti vuccati. Eva½ vuttassa s²hassa n±da½ s²han±da½. Tattha yath± s²ho s²habalena samann±gato sabbattha vis±rado vigatalomaha½so s²han±da½ nadati, eva½ tath±gatas²hopi tath±gatabalehi samann±gato aµµhasu paris±su vis±rado vigatalomaha½so “iti r³pan”ti-±din± nayena n±n±vidhadesan±vil±sasampanna½ s²han±da½ nadati. Tena vutta½ “paris±su s²han±da½ nadat²”ti.
Brahmacakka½ pavattet²ti ettha brahmanti seµµha½ uttama½ visuddha½. Cakkasaddo ca pan±ya½–
Sampattiya½ lakkhaºe ca, rathaªge iriy±pathe;
d±ne ratanadhamm³ra, cakk±d²su ca dissati;
dhammacakke idha mato, tañca dvedh± vibh±vaye.
“Catt±rim±ni, bhikkhave, cakk±ni yehi samann±gat±na½ devamanuss±nan”ti-±d²su (a. ni. 4.31) hi aya½ sampattiya½ dissati. “Heµµh± p±datalesu cakk±ni j±t±n²”ti (d². ni. 2.35) ettha lakkhaºe. “Cakka½va vahato padan”ti (dha. pa. 1) ettha rathaªge. “Catucakka½ navadv±ran”ti (sa½. ni. 1.29) ettha iriy±pathe. “Dada½ bhuñja m± ca pam±do, cakka½ pavattaya sabbap±ºinan”ti (j±. 1.7.149) ettha d±ne. “Dibba½ cakkaratana½ p±turahos²”ti ettha ratanacakke. “May± pavattita½ cakkan”ti (su. ni. 562) ettha dhammacakke. “Icch±hatassa posassa cakka½ bhamati matthake”ti (j±. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke. “Khurapariyantena cepi cakken±”ti (d². ni. 1.166) ettha paharaºacakke. “Asanivicakkan”ti (d². ni. 3.61; sa½. ni. 2.162) ettha asanimaº¹ale. Idha pan±ya½ dhammacakke mato.
Ta½ pana dhammacakka½ duvidha½ hoti– paµivedhañ±ºañca desan±ñ±ºañca. Tattha paññ±pabh±vita½ attano ariyaphal±vaha½ paµivedhañ±ºa½; karuº±pabh±vita½ s±vak±na½ ariyaphal±vaha½ desan±ñ±ºa½. Tattha paµivedhañ±ºa½ uppajjam±na½ uppannanti duvidha½. Tañhi abhinikkhamanato y±va arahattamagg± uppajjam±na½ phalakkhaºe uppanna½ n±ma; tusitabhavanato v± y±va mah±bodhipallaªke arahattamagg± uppajjam±na½, phalakkhaºe uppanna½ n±ma; d²paªkaraby±karaºato paµµh±ya v± y±va arahattamagg± uppajjam±na½ phalakkhaºe uppanna½ n±ma. Desan±ñ±ºampi pavattam±na½ pavattanti duvidha½. Tañhi y±va aññ±koº¹aññassa sot±pattimagg± pavattam±na½, phalakkhaºe pavatta½ n±ma. Tesu paµivedhañ±ºa½ lokuttara½, desan±ñ±ºa½ lokiya½. Ubhayampi paneta½ aññehi as±dh±raºa½ buddh±na½yeva orasañ±ºa½.
Id±ni yehi dasahi balehi samann±gato tath±gato ±sabha½ µh±na½ paµij±n±ti, y±ni ±ditova “dasa tath±gatassa tath±gatabal±n²”ti nikkhitt±ni, t±ni vitth±rato dassetu½ katam±ni dasa? Idha tath±gato µh±nañca µh±natoti-±dim±ha. Tattha µh±nañca µh±natoti k±raºañca k±raºato. K±raºañhi yasm± tattha phala½ tiµµhati tad±yattavuttit±ya uppajjati ceva pavattati ca, tasm± µh±nanti vuccati. Ta½ bhagav± “ye ye dhamm± yesa½ yesa½ dhamm±na½ het³ paccay± upp±d±ya ta½ ta½ µh±nan”ti ca ‘ye ye dhamm± yesa½ yesa½ dhamm±na½ na het³ na paccay± upp±d±ya ta½ ta½ aµµh±nan’ti ca paj±nanto µh±nañca µh±nato aµµh±nañca aµµh±nato yath±bh³ta½ paj±n±ti. Yamp²ti yena ñ±ºena. Idampi tath±gatass±ti idampi µh±n±µµh±nañ±ºa½ tath±gatassa tath±gatabala½ n±ma hot²ti attho. Eva½ sabbapadesu yojan± veditabb±.
Kammasam±d±n±nanti sam±diyitv± kat±na½ kusal±kusalakamm±na½; kammameva v± kammasam±d±na½. Ýh±naso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gati-upadhik±lapayog± vip±kassa µh±na½, kamma½ hetu.
Sabbattha g±mininti sabbagatig±miniñca agatig±miniñca. Paµipadanti magga½. Yath±bh³ta½ paj±n±t²ti bah³supi manussesu ekameva p±ºa½ gh±tentesu ‘imassa cetan± nirayag±min² bhavissati, imassa tiracch±nayonig±min²’ti imin± nayena ekavatthusmimpi kusal±kusalacetan±saªkh±t±na½ paµipatt²na½ avipar²tato sabh±va½ paj±n±ti.
Anekadh±tunti cakkhudh±tu-±d²hi k±madh±tu-±d²hi v± dh±t³hi bahudh±tu½. N±n±dh±tunti t±sa½yeva dh±t³na½ vilakkhaºat±ya n±nappak±radh±tu½. Lokanti khandh±yatanadh±tuloka½. Yath±bh³ta½ paj±n±t²ti t±sa½ t±sa½ dh±t³na½ avipar²tato sabh±va½ paµivijjhati.
N±n±dhimuttikatanti h²n±d²hi adhimutt²hi n±n±dhimuttikabh±va½.
Parasatt±nanti padh±nasatt±na½. Parapuggal±nanti tato paresa½ h²nasatt±na½; ekatthameva v± eta½ padadvaya½ veneyyavasena pana dvedh± vutta½. Indriyaparopariyattanti saddh±d²na½ indriy±na½ parabh±vañca aparabh±vañca vu¹¹hiñca h±niñc±ti attho.
Jh±navimokkhasam±dhisam±patt²nanti paµham±d²na½ catunna½ jh±n±na½, “r³p² r³p±ni passat²”ti-±d²na½ aµµhanna½ vimokkh±na½, savitakkasavic±r±d²na½ tiººa½ sam±dh²na½, paµhamajjh±nasam±patti-±d²nañca navanna½ anupubbasam±patt²na½. Sa½kilesanti h±nabh±giyadhamma½. Vod±nanti visesabh±giyadhamma½. Vuµµh±nanti yena k±raºena jh±n±d²hi vuµµhahanti, ta½ k±raºa½.
Pubbeniv±s±nussatinti pubbe nivutthakkhandh±nussaraºa½.
Cut³pap±tanti cutiñca upap±tañca.
¾sav±na½ khayanti k±m±sav±d²na½ khayasaªkh±ta½ ±savanirodha½ nibb±na½.
Im±n²ti y±ni heµµh± “dasa tath±gatassa tath±gatabal±n²”ti avoca, im±ni t±n²ti appana½ karot²ti. Evamettha anupubbapadavaººana½ ñatv± id±ni yasm± tath±gato paµhama½yeva µh±n±µµh±nañ±ºena veneyyasatt±na½ ±savakkhay±dhigamassa ceva anadhigamassa ca µh±n±µµh±nabh³ta½ kiles±varaº±bh±va½ passati, lokiyasamm±diµµhiµh±nadassanato niyatamicch±diµµhiµh±n±bh±vadassanato ca. Atha nesa½ kammavip±kañ±ºena vip±k±varaº±bh±va½ passati tihetukapaµisandhidassanato. Sabbatthag±min²paµipad±ñ±ºena kamm±varaº±bh±va½ passati, ±nantariyakamm±bh±vadassanato. Eva½ an±varaº±na½ anekadh±tun±n±dh±tuñ±ºena anuk³ladhammadesanattha½ cariy±visesa½ passati, dh±tuvemattadassanato. Atha nesa½ n±n±dhimuttikat±ñ±ºena adhimutti½ passati, payoga½ an±diyitv±pi adhimuttivasena dhammadesanattha½. Atheva½ diµµh±dhimutt²na½ yath±satti yath±bala½ dhamma½ desetu½ indriyaparopariyattañ±ºena indriyaparopariyatta½ passati, saddh±d²na½ tikkhamudubh±vadassanato. Eva½ pariññ±tindriyaparopariyatt±pi panete sace d³re honti, atha jh±n±dipariññ±ºena jh±n±d²su vas²bh³tatt± iddhivisesena khippa½ upagacchati. Upagantv± ca nesa½ pubbeniv±s±nussatiñ±ºena pubbaj±tibh±vana½, dibbacakkh±nubh±vato pattabbena cetopariyañ±ºena sampatticittavisesa½ passanto ±savakkhayañ±º±nubh±vena ±savakkhayag±miniy± paµipad±ya vigatasammohatt± ±savakkhay±ya dhamma½ deseti. Tasm± imin± anukkamena im±ni dasabal±ni vutt±n²ti veditabb±ni. Aya½ t±va m±tik±ya atthavaººan±.