13. Appamaññ±vibhaªgo

1. Suttantabh±jan²yavaººan±

642. Id±ni tadanantare appamaññ±vibhaªge catassoti gaºanaparicchedo. Appamaññ±yoti pharaºa-appam±ºavasena appamaññ±yo. Et± hi ±rammaºavasena appam±ºe v± satte pharanti, ekasattampi v± anavasesapharaºavasena pharant²ti pharaºa-appam±ºavasena appamaññ±yoti vuccanti. Idha bhikkh³ti imasmi½ s±sane bhikkhu. Mett±sahagaten±ti mett±ya samann±gatena. Cetas±ti cittena. Eka½ disanti ekiss± dis±ya. Paµhamapariggahita½ satta½ up±d±ya ekadis±pariy±pannasattapharaºavasena vutta½. Pharitv±ti phusitv± ±rammaºa½ katv±. Viharat²ti brahmavih±r±dhiµµhita½ iriy±pathavih±ra½ pavatteti. Tath± dutiyanti yath± puratthim±d²su dis±su ya½ kiñci eka½ disa½ pharitv± viharati, tatheva tadanantara½ dutiya½ tatiya½ catutthañc±ti attho.
Iti uddhanti teneva ca nayena uparima½ disanti vutta½ hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriya½disampi evameva. Ettha ca adhoti heµµh±, tiriyanti anudis±. Eva½ sabbadis±su assamaº¹ale assamiva mett±sahagata½ citta½ s±retipi pacc±s±retip²ti ett±vat± ekameka½ disa½ pariggahetv± odhiso mett±pharaºa½ dassita½. Sabbadh²ti-±di pana anodhiso dassanattha½ vutta½. Tattha sabbadh²ti sabbattha. Sabbattat±y±ti sabbesu h²namajjhimukkaµµhamittasapattamajjhatt±dippabhedesu attat±ya ‘aya½ parasatto’ti vibh±ga½ akatv± attasamat±y±ti vutta½ hoti; atha v± sabbattat±y±ti sabbena cittabh±vena ²sakampi bahi avikkhipam±noti vutta½ hoti. Sabb±vantanti sabbasattavanta½, sabbasattayuttanti attho. Lokanti sattaloka½.
Vipulen±ti-evam±dipariy±yadassanato panettha puna “mett±sahagaten±”ti vutta½. Yasm± v± ettha odhiso pharaºe viya puna ‘tath±’saddo ‘iti’saddo v± na vutto, tasm± puna “mett±sahagatena cetas±”ti vutta½; nigamanavasena v± eta½ vutta½. Vipulen±ti ettha ca pharaºavasena vipulat± daµµhabb±. Bh³mivasena pana ta½ mahaggata½, paguºavasena appam±ºa½ satt±rammaºavasena ca appam±ºa½, by±p±dapaccatthikappah±nena avera½, domanassappah±nato aby±pajjha½, niddukkhanti vutta½ hoti. Aya½ t±va “mett±sahagatena cetas±”ti-±din± nayena µhapit±ya m±tik±ya attho.
643. Id±ni yadeta½ “kathañca, bhikkhave, mett±sahagatena cetas±”ti-±din± nayena vutta½ padabh±jan²ya½, tattha yasm± ida½ kammaµµh±na½ dosacaritassa sapp±ya½, tasm± yath±r³pe puggale aya½ mett± appana½ p±puº±ti, ta½ mett±ya vatthubh³ta½ puggala½ t±va dassetu½ seyyath±pi n±ma eka½ puggalanti-±di vutta½. Tattha seyyath±pi n±m±ti opammatthe nip±to, yath± eka½ puggalanti attho. Piyanti peman²ya½. Man±panti hadayavu¹¹hikara½. Tattha pubbeva sanniv±sena paccuppannahitena v± piyo n±ma hoti, s²l±diguºasam±yogena man±po n±ma; d±nasam±nattat±hi v± piyat±, piyavacana-atthacariyat±hi man±pat± veditabb±. Yasm± cettha piyat±ya imassa by±p±dassa pah±na½ hoti, tato mett± sukha½ pharati, man±pat±ya ud±s²nat± na saºµh±ti, hirottappañca paccupaµµh±ti, tato hirottapp±nup±lit± mett± na parih±yati, tasm± ta½ upama½ katv± ida½ vutta½– piya½ man±panti. Mett±yeyy±ti mett±ya phareyya; tasmi½ puggale metta½ kareyya pavatteyy±ti attho. Evameva sabbe satteti yath± piya½ puggala½ mett±yeyya, eva½ tasmi½ puggale appan±ppatt±ya vas²bh±va½ upagat±ya mett±ya majjhattaverisaªkh±tepi sabbe satte anukkamena pharat²ti attho. Metti mett±yan±ti-±d²ni vuttatth±neva.
644. Vidisa½ v±ti pada½ tiriya½ v±ti etassa atthavibh±vanattha½ vutta½.
645. Pharitv±ti ±rammaºakaraºavasena phusitv±. Adhimuñcitv±ti adhikabh±vena muñcitv±, yath± mutta½ sumutta½ hoti suppas±rita½ suvitthata½ tath± muñcitv±ti attho.
648. Sabbadhi±diniddese yasm± t²ºipi et±ni pad±ni sabbasaªg±hik±ni, tasm± nesa½ ekatova attha½ dassetu½ sabbena sabbanti-±di vutta½. Tassattho heµµh± vuttoyeva.
650. Vipul±diniddese yasm± ya½ appan±ppatta½ hutv± anantasattapharaºavasena vipula½, ta½ niyamato bh³mivasena mahaggata½ hoti. Yañca mahaggata½ ta½ appam±ºagocaravasena appam±ºa½. Ya½ appam±ºa½ ta½ paccatthikavigh±tavasena avera½. Yañca avera½ ta½ vihataby±pajjat±ya aby±pajja½. Tasm± “ya½ vipula½ ta½ mahaggatan”ti-±di vutta½. Avero aby±pajjoti cettha liªgavipariy±yena vutta½. Manena v± saddhi½ yojan± k±tabb±– ya½ appam±ºa½ citta½, so avero mano; yo avero so aby±pajjoti. Apicettha heµµhima½ heµµhima½ pada½ uparimassa uparimassa, uparima½ v± uparima½ heµµhimassa heµµhimassa atthotipi veditabbo.
653. Seyyath±pi n±ma eka½ puggala½ duggata½ durupetanti idampi karuº±ya vatthubh³ta½ puggala½ dassetu½ vutta½. Evar³pasmiñhi puggale balavak±ruñña½ uppajjati. Tattha duggatanti dukkhena samaªg²bh±va½ gata½. Durupetanti k±yaduccarit±d²hi upeta½. Gatikulabhog±divasena v± tamabh±ve µhito puggalo duggato, k±yaduccarit±d²hi upetatt± tamapar±yaºabh±ve µhito durupetoti evamettha attho veditabbo.
663. Eka½ puggala½ piya½ man±panti idampi mudit±ya vatthubh³ta½ puggala½ dassetu½ vutta½. Tattha gatikulabhog±divasena jotibh±ve µhito piyo, k±yasucarit±d²hi upetatt± jotipar±yaºabh±ve µhito man±poti veditabbo.
673. Neva man±pa½ na aman±panti idampi upekkh±ya vatthubh³ta½ puggala½ dassetu½ vutta½. Tattha mittabh±va½ asampattat±ya neva man±po, amittabh±va½ asampattat±ya na aman±poti veditabbo. Sesamettha ya½ vattabba½ siy±, ta½ sabba½ heµµh± cittupp±dakaº¹e vuttameva. Bh±van±vidh±nampi etesa½ kammaµµh±n±na½ visuddhimagge vitth±rato kathitamev±ti.

Suttantabh±jan²yavaººan±.