1. Cittupp±dakaº¹a½
K±m±vacarakusala½
Padabh±jan²
1. Katame dhamm± kusal±? Yasmi½ samaye k±m±vacara½ kusala½ citta½ uppanna½ hoti somanassasahagata½ ñ±ºasampayutta½ r³p±rammaºa½ v± sadd±rammaºa½ v± gandh±rammaºa½ v± ras±rammaºa½ v± phoµµhabb±rammaºa½ v± dhamm±rammaºa½ v± ya½ ya½ v± pan±rabbha, tasmi½ samaye phasso hoti, vedan± hoti, saññ± hoti, cetan± hoti, citta½ hoti, vitakko hoti, vic±ro hoti, p²ti hoti, sukha½ hoti, cittassekaggat± hoti, saddhindriya½ hoti, v²riyindriya½ [viriyindriya½ (s². sy±.)] hoti, satindriya½ hoti, sam±dhindriya½ hoti, paññindriya½ hoti, manindriya½ hoti, somanassindriya½ hoti, j²vitindriya½ hoti, samm±diµµhi hoti, samm±saªkappo hoti, samm±v±y±mo hoti, samm±sati hoti, samm±sam±dhi hoti, saddh±bala½ hoti, v²riyabala½ [viriyabala½ (s². sy±.)] hoti, satibala½ hoti, sam±dhibala½ hoti, paññ±bala½ hoti, hiribala½ hoti, ottappabala½ hoti, alobho hoti, adoso hoti, amoho hoti, anabhijjh± hoti, aby±p±do hoti, samm±diµµhi hoti, hir² hoti, ottappa½ hoti, k±yapassaddhi [k±yappassaddhi (sy±.)] hoti, cittapassaddhi [cittappassaddhi (sy±.)] hoti, k±yalahut± hoti, cittalahut± hoti, k±yamudut± hoti, cittamudut± hoti, k±yakammaññat± hoti, cittakammaññat± hoti, k±yap±guññat± hoti, cittap±guññat± hoti, k±yujukat± [k±yujjukat± (s². ka.)] hoti, cittujukat± [cittujjukat± (s². ka.)] hoti, sati hoti, sampajañña½ hoti, samatho hoti, vipassan± hoti, pagg±ho hoti, avikkhepo hoti; ye v± pana tasmi½ samaye aññepi atthi paµiccasamuppann± ar³pino dhamm±– ime dhamm± kusal±. 2. Katamo tasmi½ samaye phasso hoti? Yo tasmi½ samaye phasso phusan± sa½phusan± sa½phusitatta½– aya½ tasmi½ samaye phasso hoti. 3. Katam± tasmi½ samaye vedan± hoti? Ya½ tasmi½ samaye tajj±manoviññ±ºadh±tusamphassaja½ cetasika½ s±ta½ cetasika½ sukha½ cetosamphassaja½ s±ta½ sukha½ vedayita½ cetosamphassaj± s±t± sukh± vedan±– aya½ tasmi½ samaye vedan± hoti. 4. Katam± tasmi½ samaye saññ± hoti? Y± tasmi½ samaye tajj±manoviññ±ºadh±tusamphassaj± saññ± sañj±nan± sañj±nitatta½– aya½ tasmi½ samaye saññ± hoti. 5. Katam± tasmi½ samaye cetan± hoti? Y± tasmi½ samaye tajj±manoviññ±ºadh±tusamphassaj± cetan± sañcetan± cetayitatta½ [sañcetayitatta½ (sy±.)]– aya½ tasmi½ samaye cetan± hoti. 6. Katama½ tasmi½ samaye citta½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye citta½ mano m±nasa½ hadaya½ paº¹ara½ mano man±yatana½ manindriya½ viññ±ºa½ viññ±ºakkhandho tajj±manoviññ±ºadh±tu– ida½ tasmi½ samaye citta½ hoti. 7. Katamo tasmi½ samaye vitakko hoti? Yo tasmi½ samaye takko vitakko saªkappo appan± byappan± cetaso abhiniropan± samm±saªkappo– aya½ tasmi½ samaye vitakko hoti. 8. Katamo tasmi½ samaye vic±ro hoti? Yo tasmi½ samaye c±ro vic±ro anuvic±ro upavic±ro cittassa anusandh±nat± anupekkhanat±– aya½ tasmi½ samaye vic±ro hoti. 9. Katam± tasmi½ samaye p²ti hoti? Y± tasmi½ samaye p²ti p±mojja½ ±modan± pamodan± h±so pah±so vitti odagya½ attamanat± cittassa– aya½ tasmi½ samaye p²ti hoti. 10. Katama½ tasmi½ samaye sukha½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye cetasika½ s±ta½ cetasika½ sukha½ cetosamphassaja½ s±ta½ sukha½ vedayita½ cetosamphassaj± s±t± sukh± vedan±– ida½ tasmi½ samaye sukha½ hoti. 11. Katam± tasmi½ samaye cittassekaggat± hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– aya½ tasmi½ samaye cittassekaggat± hoti. 12. Katama½ tasmi½ samaye saddhindriya½ hoti? Y± tasmi½ samaye saddh± saddahan± okappan± abhippas±do saddh± saddhindriya½ saddh±bala½– ida½ tasmi½ samaye saddhindriya½ hoti. 13. Katama½ tasmi½ samaye v²riyindriya½ hoti? Yo tasmi½ samaye cetasiko v²riy±rambho [viriy±rambho (s². sy±.)] nikkamo parakkamo uyy±mo v±y±mo uss±ho usso¼h² [usso¼hi (s².)] th±mo dhiti asithilaparakkamat± anikkhittachandat± anikkhittadhurat± dhurasampagg±ho v²riya½ v²riyindriya½ v²riyabala½ samm±v±y±mo– ida½ tasmi½ samaye v²riyindriya½ hoti. 14. Katama½ tasmi½ samaye satindriya½ hoti? Y± tasmi½ samaye sati anussati paµissati sati saraºat± dh±raºat± apil±panat± asammussanat± sati satindriya½ satibala½ samm±sati– ida½ tasmi½ samaye satindriya½ hoti. 15. Katama½ tasmi½ samaye sam±dhindriya½ hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– ida½ tasmi½ samaye sam±dhindriya½ hoti. 16. Katama½ tasmi½ samaye paññindriya½ hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– ida½ tasmi½ samaye paññindriya½ hoti. 17. Katama½ tasmi½ samaye manindriya½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye citta½ mano m±nasa½ hadaya½ paº¹ara½ mano man±yatana½ manindriya½ viññ±ºa½ viññ±ºakkhandho tajj±manoviññ±ºadh±tu– ida½ tasmi½ samaye manindriya½ hoti. 18. Katama½ tasmi½ samaye somanassindriya½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye cetasika½ s±ta½ cetasika½ sukha½ cetosamphassaja½ s±ta½ sukha½ vedayita½ cetosamphassaj± s±t± sukh± vedan±– ida½ tasmi½ samaye somanassindriya½ hoti. 19. Katama½ tasmi½ samaye j²vitindriya½ hoti? Yo tesa½ ar³p²na½ dhamm±na½ ±yu µhiti yapan± y±pan± iriyan± [ir²yan± (s².)] vattan± p±lan± j²vita½ j²vitindriya½– ida½ tasmi½ samaye j²vitindriya½ hoti. 20. Katam± tasmi½ samaye samm±diµµhi hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– aya½ tasmi½ samaye samm±diµµhi hoti. 21. Katamo tasmi½ samaye samm±saªkappo hoti? Yo tasmi½ samaye takko vitakko saªkappo appan± byappan± cetaso abhiniropan± samm±saªkappo– aya½ tasmi½ samaye samm±saªkappo hoti. 22. Katamo tasmi½ samaye samm±v±y±mo hoti? Yo tasmi½ samaye cetasiko v²riy±rambho nikkamo parakkamo uyy±mo v±y±mo uss±ho usso¼h² th±mo dhiti asithilaparakkamat± anikkhittachandat± anikkhittadhurat± dhurasampagg±ho v²riya½ v²riyindriya½ v²riyabala½ samm±v±y±mo– aya½ tasmi½ samaye samm±v±y±mo hoti. 23. Katam± tasmi½ samaye samm±sati hoti? Y± tasmi½ samaye sati anussati paµissati sati saraºat± dh±raºat± apil±panat± asammussanat± sati satindriya½ satibala½ samm±sati– aya½ tasmi½ samaye samm±sati hoti. 24. Katamo tasmi½ samaye samm±sam±dhi hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– aya½ tasmi½ samaye samm±sam±dhi hoti. 25. Katama½ tasmi½ samaye saddh±bala½ hoti? Y± tasmi½ samaye saddh± saddahan± okappan± abhippas±do saddh± saddhindriya½ saddh±bala½– ida½ tasmi½ samaye saddh±bala½ hoti. 26. Katama½ tasmi½ samaye v²riyabala½ hoti? Yo tasmi½ samaye cetasiko v²riy±rambho nikkamo parakkamo uyy±mo v±y±mo uss±ho usso¼h² th±mo dhiti asithilaparakkamat± anikkhittachandat± anikkhittadhurat± dhurasampagg±ho v²riya½ v²riyindriya½ v²riyabala½ samm±v±y±mo– ida½ tasmi½ samaye v²riyabala½ hoti. 27. Katama½ tasmi½ samaye satibala½ hoti? Y± tasmi½ samaye sati anussati paµissati sati saraºat± dh±raºat± apil±panat± asammussanat± sati satindriya½ satibala½ samm±sati– ida½ tasmi½ samaye satibala½ hoti. 28. Katama½ tasmi½ samaye sam±dhibala½ hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– ida½ tasmi½ samaye sam±dhibala½ hoti. 29. Katama½ tasmi½ samaye paññ±bala½ hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– ida½ tasmi½ samaye paññ±bala½ hoti. 30. Katama½ tasmi½ samaye hiribala½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye hir²yati hiriyitabbena hir²yati p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– ida½ tasmi½ samaye hiribala½ hoti. 31. Katama½ tasmi½ samaye ottappabala½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye ottappati ottappitabbena ottappati p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– ida½ tasmi½ samaye ottappabala½ hoti. 32. Katamo tasmi½ samaye alobho hoti? Yo tasmi½ samaye alobho alubbhan± alubbhitatta½ as±r±go as±rajjan± as±rajjitatta½ anabhijjh± alobho kusalam³la½– aya½ tasmi½ samaye alobho hoti. 33. Katamo tasmi½ samaye adoso hoti? Yo tasmi½ samaye adoso adussan± adussitatta½ [ad³san± ad³sitatta½ (sy±.)] aby±p±do aby±pajjo adoso kusalam³la½– aya½ tasmi½ samaye adoso hoti? 34. Katamo tasmi½ samaye amoho hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi amoho kusalam³la½– aya½ tasmi½ samaye amoho hoti. 35. Katam± tasmi½ samaye anabhijjh± hoti? Yo tasmi½ samaye alobho alubbhan± alubbhitatta½ as±r±go as±rajjan± as±rajjitatta½ anabhijjh± alobho kusalam³la½– aya½ tasmi½ samaye anabhijjh± hoti. 36. Katamo tasmi½ samaye aby±p±do hoti? Yo tasmi½ samaye adoso adussan± adussitatta½ aby±p±do aby±pajjo adoso kusalam³la½– aya½ tasmi½ samaye aby±p±do hoti. 37. Katam± tasmi½ samaye samm±diµµhi hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– aya½ tasmi½ samaye samm±diµµhi hoti. 38. Katam± tasmi½ samaye hir² hoti? Ya½ tasmi½ samaye hir²yati hiriyitabbena hir²yati p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– aya½ tasmi½ samaye hir² hoti. 39. Katama½ tasmi½ samaye ottappa½ hoti? Ya½ tasmi½ samaye ottappati ottappitabbena ottappati p±pak±na½ akusal±na½ dhamm±na½ sam±pattiy±– ida½ tasmi½ samaye ottappa½ hoti. 40. Katam± tasmi½ samaye k±yapassaddhi hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa passaddhi paµipassaddhi [paµippassaddhi (s². sy±.)] passambhan± paµipassambhan± [paµippassambhan± (s². sy±.)] paµipassambhitatta½ [paµippassambhitatta½ (s². sy±.)]– aya½ tasmi½ samaye k±yapassaddhi hoti. 41. Katam± tasmi½ samaye cittapassaddhi hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa passaddhi paµipassaddhi passambhan± paµipassambhan± paµipassambhitatta½– aya½ tasmi½ samaye cittapassaddhi hoti. 42. Katam± tasmi½ samaye k±yalahut± hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa lahut± lahupariº±mat± adandhanat± avitthanat±– aya½ tasmi½ samaye k±yalahut± hoti. 43. Katam± tasmi½ samaye cittalahut± hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa lahut± lahupariº±mat± adandhanat± avitthanat±– aya½ tasmi½ samaye cittalahut± hoti. 44. Katam± tasmi½ samaye k±yamudut± hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa mudut± maddavat± akakkha¼at± akathinat±– aya½ tasmi½ samaye k±yamudut± hoti. 45. Katam± tasmi½ samaye cittamudut± hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa mudut± maddavat± akakkha¼at± akathinat±– aya½ tasmi½ samaye cittamudut± hoti. 46. Katam± tasmi½ samaye k±yakammaññat± hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa kammaññat± kammaññatta½ kammaññabh±vo– aya½ tasmi½ samaye k±yakammaññat± hoti. 47. Katam± tasmi½ samaye cittakammaññat± hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa kammaññat± kammaññatta½ kammaññabh±vo– aya½ tasmi½ samaye cittakammaññat± hoti. 48. Katam± tasmi½ samaye k±yap±guññat± hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa paguºat± paguºatta½ paguºabh±vo– aya½ tasmi½ samaye k±yap±guññat± hoti. 49. Katam± tasmi½ samaye cittap±guññat± hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa paguºat± paguºatta½ paguºabh±vo– aya½ tasmi½ samaye cittap±guññat± hoti. 50. Katam± tasmi½ samaye k±yujukat± hoti? Y± tasmi½ samaye vedan±kkhandhassa saññ±kkhandhassa saªkh±rakkhandhassa ujut± ujukat± ajimhat± avaªkat± akuµilat±– aya½ tasmi½ samaye k±yujukat± hoti. 51. Katam± tasmi½ samaye cittujukat± hoti? Y± tasmi½ samaye viññ±ºakkhandhassa ujut± ujukat± ajimhat± avaªkat± akuµilat±– aya½ tasmi½ samaye cittujukat± hoti. 52. Katam± tasmi½ samaye sati hoti? Y± tasmi½ samaye sati anussati paµissati sati saraºat± dh±raºat± apil±panat± asammussanat± sati satindriya½ satibala½ samm±sati– aya½ tasmi½ samaye sati hoti. 53. Katama½ tasmi½ samaye sampajañña½ hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– ida½ tasmi½ samaye sampajañña½ hoti. 54. Katamo tasmi½ samaye samatho hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– aya½ tasmi½ samaye samatho hoti. 55. Katam± tasmi½ samaye vipassan± hoti? Y± tasmi½ samaye paññ± paj±nan± vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaº± upalakkhaº± paccupalakkhaº± paº¹icca½ kosalla½ nepuñña½ vebhaby± cint± upaparikkh± bh³r² medh± pariº±yik± vipassan± sampajañña½ patodo paññ± paññindriya½ paññ±bala½ paññ±sattha½ paññ±p±s±do paññ±-±loko paññ±-obh±so paññ±pajjoto paññ±ratana½ amoho dhammavicayo samm±diµµhi– aya½ tasmi½ samaye vipassan± hoti. 56. Katamo tasmi½ samaye pagg±ho hoti? Yo tasmi½ samaye cetasiko v²riy±rambho nikkamo parakkamo uyy±mo v±y±mo uss±ho usso¼h² th±mo dhiti asithilaparakkamat± anikkhittachandat± anikkhittadhurat± dhurasampagg±ho v²riya½ v²riyindriya½ v²riyabala½ samm±v±y±mo– aya½ tasmi½ samaye pagg±ho hoti. 57. Katamo tasmi½ samaye avikkhepo hoti? Y± tasmi½ samaye cittassa µhiti saºµhiti avaµµhiti avis±h±ro avikkhepo avis±haµam±nasat± samatho sam±dhindriya½ sam±dhibala½ samm±sam±dhi– aya½ tasmi½ samaye avikkhepo hoti. Ye v± pana tasmi½ samaye aññepi atthi paµiccasamuppann± ar³pino dhamm±– ime dhamm± kusal±.
Padabh±jan²ya½.
Paµhamabh±ºav±ro.