Paµipad±catukka½

176-180. Id±ni yasm± eta½ jh±na½ n±ma paµipad±kamena sijjhati, tasm± tassa paµipad±bheda½ dassetu½ puna katame dhamm± kusal±ti-±di ±raddha½. Tattha dukkh± paµipad± ass±ti dukkhapaµipada½. Dandh± abhiññ± ass±ti dandh±bhiñña½. Iti dukkhapaµipadanti v± dandh±bhiññanti v± pathav²kasiºanti v± t²ºipi jh±nasseva n±m±ni. Dukkhapaµipada½ khipp±bhiññanti-±d²supi eseva nayo.
Tattha paµhamasamann±h±rato paµµh±ya y±va tassa tassa jh±nassa upac±ra½ uppajjati t±va pavatt± jh±nabh±van± ‘paµipad±’ti vuccati. Upac±rato pana paµµh±ya y±va appan± t±va pavatt± paññ± ‘abhiññ±’ti vuccati. S± panes± paµipad± ekaccassa dukkh± hoti. N²varaº±dipaccan²kadhammasamud±c±ragahanat±ya kicch± asukhasevan±ti attho. Ekaccassa tadabh±vena sukh±. Abhiññ±pi ekaccassa dandh± hoti, mand±, as²ghappavatti. Ekaccassa khipp± amand± s²ghappavatti. Tasm± yo ±dito kilese vikkhambhento dukkhena sasaªkh±rena sappayogena kilamanto vikkhambheti tassa dukkh± paµipad± n±ma hoti. Yo pana vikkhambhitakileso appan±pariv±sa½ vasanto cirena aªgap±tubh±va½ p±puº±ti, tassa dandh±bhiññ± n±ma hoti. Yo khippa½ aªgap±tubh±va½ p±puº±ti tassa khipp±bhiññ± n±ma hoti. Yo kilese vikkhambhento sukhena akilamanto vikkhambheti, tassa sukh± paµipad± n±ma hoti.
Tattha y±ni sapp±y±sapp±y±ni ca palibodhupacched±d²ni pubbakicc±ni ca appan±kosall±ni ca visuddhimagge cittabh±van±niddese niddiµµh±ni, tesu yo asapp±yasev² hoti, tassa dukkh± paµipad± dandh± ca abhiññ± hoti. Sapp±yasevino sukh± paµipad± khipp± ca abhiññ±. Yo pana pubbabh±ge asapp±ya½ sevitv± aparabh±ge sapp±yasev² hoti, pubbabh±ge v± sapp±ya½ sevitv± aparabh±ge asapp±yasev², tassa vomissakat± veditabb±. Tath± palibodhupacched±dika½ pubbakicca½ asamp±detv± bh±vana½ anuyuttassa dukkh± paµipad± hoti, vipariy±yena sukh±. Appan±kosall±ni pana asamp±dentassa dandh± abhiññ± hoti, samp±dentassa khipp±.
Apica taºh±-avijj±vasena samathavipassan±kat±dhik±ravasena c±pi et±sa½ pabhedo veditabbo. Taºh±bhibh³tassa hi dukkh± paµipad± hoti, anabhibh³tassa sukh±. Avijj±bhibh³tassa ca dandh± abhiññ± hoti, anabhibh³tassa khipp±. Yo ca samathe akat±dhik±ro tassa dukkh± paµipad± hoti, kat±dhik±rassa sukh±. Yo pana vipassan±ya akat±dhik±ro hoti, tassa dandh± abhiññ± hoti, kat±dhik±rassa khipp±.
Kilesindriyavasena c±pi et±sa½ pabhedo veditabbo. Tibbakilesassa hi mudindriyassa dukkh± paµipad± hoti dandh± ca abhiññ±, tikkhindriyassa pana khipp± abhiññ±. Mandakilesassa ca mudindriyassa sukh± paµipad± hoti dandh± ca abhiññ±, tikkhindriyassa pana khipp± abhiññ±ti.
Iti im±su paµipad±-abhiññ±su yo puggalo dukkh±ya paµipad±ya dandh±ya abhiññ±ya jh±na½ p±puº±ti, tassa ta½ jh±na½ dukkhapaµipada½ dandh±bhiññanti vuccati. Sesesupi eseva nayo.
Tattha ‘tadanudhammat± sati santiµµhati µhitibh±gin² paññ±’ti (vibha. 799) eva½ vuttasatiy± v± ta½ta½jh±nanikantiy± v± vikkhambhane paµipad±, ta½ta½jh±nupac±rappattassa appan±ya pariv±se abhiññ± ca veditabb±. ¾gamanavasen±pi ca paµipad± abhiññ± hontiyeva. Dukkhapaµipadañhi dandh±bhiñña½ paµhamajjh±na½ patv± pavatta½ dutiyampi t±disameva hoti. Tatiyacatutthesupi eseva nayo. Yath± ca catukkanaye eva½ pañcakanayepi paµipad±vasena catudh± bhedo veditabbo. Iti paµipad±vasenapi catt±ro navak± vutt± honti. Tesu p±µhato chatti½sa citt±ni, atthato pana pañcakanaye catukkanayassa paviµµhatt± v²satimeva bhavant²ti.

Paµipad±catukka½.