20. Paµiggahaºavinicchayakath±

104. Eva½ kappiyabh³mivinicchaya½ kathetv± id±ni paµiggahaºavinicchaya½ kathetu½ “kh±dan²y±dipaµigg±ho”ti-±dim±ha.Tattha kh±diyateti kh±dan²ya½, µhapetv± pañca bhojan±ni sabbassa ajjhoharitabbasseta½ adhivacana½.¾disaddena bhojan²ya½ saªgaºh±ti. Paµiggahaºa½ sampaµicchana½ paµigg±ho,kh±dan²y±d²na½ paµigg±ho kh±dan²y±dipaµigg±ho. Ten±ha “ajjhoharitabbassa yassakassaci kh±dan²yassa v± bhojan²yassa v± paµiggahaºan”ti. Pañcasu aªgesu ucc±raºamattantiukkhipanamatta½, imin± paµiggahitabbabh±rassa pam±ºa½ dasseti. Teneva t±disena purisenaanukkhipan²yavatthusmi½ paµiggahaºa½ na ruhat²ti d²peti. “Hatthap±so”ti imin±±sannabh±va½. Teneva ca d³re µhatv± abhiharantassa paµiggahaºa½ na ruhat²ti d²peti.Abhih±roti pariº±mitabh±vo, tena ca tatraµµhak±d²su na ruhat²ti d²peti. “Devov±”ti-±din± d±yakato payogattaya½ dasseti. “Tañce”ti-±din± paµigg±hakatopayogadvaya½ dasseti.
Id±ni tesu pañcasu aªgesu hatthap±sassa dur±j±nat±ya ta½ dassetum±ha “tatthi”cc±di.Tattha a¹¹hateyyahattho hatthap±so n±m±ti yojan±. “Tassa orimanten±”ti imin±±k±se uju½ µhatv± parena ukkhitta½ gaºhantass±pi ±sannaªgabh³tap±datalato paµµh±ya hatthap±soparicchinditabbo, na s²sato paµµh±y±ti dasseti. Tattha “orimanten±”ti imassa heµµhimanten±tiattho gahetabbo.
Ettha ca pav±raºasikkh±padaµµhakath±ya½ (p±ci. aµµha. 238-239) “sace pana bhikkhu nisinnohoti, ±sannassa pacchimantato paµµh±y±”ti-±din± paµigg±hak±na½ ±sannaªgassa p±rimantatopaµµh±ya paricchedassa dassitatt± idh±pi ±k±se µhitassa paµigg±hakassa ±sannaªgabh³tap±datalassap±rimantabh³tato paºhipariyantassa heµµhimatalato paµµh±ya, d±yakassa pana orimantabh³tatop±daªgulassa heµµhimapariyantato paµµh±ya hatthap±so paricchinditabboti daµµhabba½.Imin±va nayena bh³miya½ nipajjitv± uss²sake nisinnassa hatthato paµiggaºhantass±pi±sannas²saªgassa p±rimantabh³tato g²vantato paµµh±yeva hatthap±so minitabbo, na p±datalatopaµµh±ya. Eva½ nipajjitv± d±nepi yath±nur³pa½ veditabba½. “Ya½ ±sannatara½ aªgan”ti(p±ci. aµµha. 238-239) hi vutta½. Akallakoti gil±no sahatth± paribhuñjitu½asakkonto mukhena paµiggaºh±ti. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². p±cittiya2.265) pana “akallakoti gil±no gahetu½ v±”ti ettakameva vutta½, etenaakallakoti gil±no v± atha v± gahetu½ akallako asamatthoti attho dassito.Ten±ha “sacepi natthukaraºiya½ d²yam±na½ n±s±puµena akallako v± mukhenapaµiggaºh±t²”ti.
105. Ekadesen±p²ti aªguliy± phuµµhamattena.
Tañce paµiggaºh±ti, sabba½ paµiggahitamev±ti veºukoµiya½ bandhitv± µhapitatt±.Sace bh³miya½ µhitameva ghaµa½ d±yakena hatthap±se µhatv± “ghaµa½ dass±m²”ti dinna½ veºukoµiy±gahaºavasena paµiggaºh±ti, ubhayakoµibaddha½ sabbampi paµiggahitameva hoti. Bhikkhussa hattheap²¼etv± pakatiy± p²¼iyam±na½ ucchurasa½ sandh±ya “gaºhath±”ti vuttatt± “abhih±rona paññ±yat²”ti vutta½, hatthap±se µhitassa pana bhikkhussa atth±ya p²¼iyam±na½ ucchutopaggharanta½ rasa½ gaºhitu½ vaµµati. Doºik±ya saya½ paggharanta½ ucchurasa½ majjhe ±varitv±vissajjitampi gaºhitu½ vaµµati. Paµiggahaºasaññ±y±ti “mañc±din± paµiggahess±m²”tiupp±ditasaññ±ya, imin± “paµiggaºh±m²”ti v±c±ya vattabbakicca½ natth²ti dasseti.
Yattha katthaci aµµhakath±su, padesesu v±. Asa½h±rime phalaketith±mamajjhimena asa½h±riye. “Tintiºik±dipaººes³ti vacanato s±kh±su paµiggahaºa½ruhat²ti daµµhabban”ti s±ratthad²paniya½ (s±rattha. µ². p±cittiya 3.265) vutta½.Por±ºaµ²k±yampi tatheva vutta½, tadeta½ vic±retabba½. Aµµhakath±yañhi “bh³miya½ atthatesusukhumesu tintiºik±dipaººesu paµiggahaºa½ na ruhat²”ti vutta½. Ta½ tintiºik±dipaºº±na½sukhumatt± tattha µhapita-±misassa asaºµhahanato bh³miya½ µhapitasadisatt± “na ruhat²”tivutta½, tintiºik±dis±kh±su µhapitepi evameva siy±, tasm± “s±kh±su paµiggahaºa½ruhat²”ti vacana½ ayutta½ viya dissati. Aµµhakath±ya½ “na ruhat²”ti kiriy±padassa“kasm±”ti hetupariyesane sati na añña½ pariyesitabba½, “sukhumes³”ti vutta½visesanapada½yeva hetumantavisesana½ bhavati, tasm± tintiºikapaºº±d²su paµiggahaºa½na ruhati, kasm±? Tesa½ sukhumatt±. Aññesu pana padumin²paºº±d²su ruhati, kasm±?Tesa½ o¼±rikatt±ti hetuphalasambandho icchitabboti dissati tasm± “tadeta½vic±retabban”ti vutta½. Tath± hi vutta½ aµµhakath±ya½ “na hi t±ni sandh±retu½ samatth±n²timahantesu pana padumin²paºº±d²su ruhat²”ti.
106. Puñchitv± paµiggahetv±ti puñchitepi rajanacuºº±saªk±ya sati paµiggahaºatth±yavutta½, n±sati. Ta½ pan±ti patitaraja½ appaµiggahetv± upari gahitapiº¹ap±ta½. An±patt²tidur³paciºº±didoso natthi. Pubb±bhogassa anur³pavasena “anupasampannassa datv±…pe…vaµµat²”ti vutta½. Yasm± pana ta½ “aññassa dass±m²”ti cittupp±damattena parasantaka½na hoti, tasm± tassa adatv±pi paµiggahetv± paribhuñjitu½ vaµµati. “Anupasampannassadass±m²”ti-±dipi vinayadukkaµassa parih±r±ya vutta½, tath± akatv±gahitepi paµiggahetv± paribhuñjato an±pattiyeva. Bhikkhussa det²ti aññassa bhikkhussadeti. Kañjikanti kh²raras±di½ ya½ kiñci drava½ sandh±ya vutta½. Hatthato mocetv±puna gaºh±ti, uggahitaka½ hot²ti ±ha “hatthato amocentenev±”ti. ¾lu¼ent±nanti±lo¼ent±na½, ayameva v± p±µho. ¾haritv± bh³miya½ µhapitatt± abhih±ro natth²ti±ha “patto paµiggahetabbo”ti.
107. Paµhamatara½ u¼uªkato thev± patte patant²ti ettha “yath± paµhamatara½ patitatheve dosonatthi, tath± ±kiritv± apanent±na½ pacch± patitathevepi abhihaµatt± nevatthi doso”tivadanti. Caruken±ti khuddakabh±janena. “Abhihaµatt±ti d²yam±nakkhaºa½ sandh±yavutta½. Datv± apanayanak±le pana ch±rik± v± bind³ni v± patanti, puna paµiggahetabba½abhih±rassa vigatatt±”ti vadanti, ta½ yath± na patati, tath± apaness±m²ti paµiharanteyujjati, pakatisaññ±ya apanente abhih±ro na chijjati, supatita½. Paµiggahitameva hita½ hoti. Mukhavaµµiy±pi gahetu½ vaµµat²ti abhihariyam±nassa pattassa mukhavaµµiy± uparibh±gehattha½ pas±retv± phusitu½ vaµµati. P±dena pelletv±ti p±dena “paµiggahess±m²”tisaññ±ya akkamitv±. Kec²ti abhayagiriv±sino. Vacanamattamev±ti paµibaddha½ paµibaddhapaµibaddhantisaddamattameva n±na½, k±yapaµibaddhameva hoti, tasm± tesa½ vacana½ na gahetabbanti adhipp±yo.Esa nayoti “paµibaddhapaµibaddhampi k±yapaµibaddhamev±”ti aya½ nayo. Tath± ca tatthak±yapaµibaddhe tappaµibaddhe ca thullaccayameva vutta½.
Tena ±har±petunti yassa bhikkhuno santika½ gata½, ta½ “idha na½ ±neh²”ti ±º±petv± tena ±har±petu½ itarassa vaµµat²ti attho. Tasm±ti yasm± m³laµµhasseva aribhogo anuññ±to, tasm±. Ta½ divasa½ hatthena gahetv± dutiyadivase paµiggahetv±paribhuñjantassa uggahitakapaµiggahita½ hot²ti ±ha “an±masitv±”ti. Appaµiggahitatt±“sannidhipaccay± an±patt²”ti vutta½. Appaµiggahetv± paribhuñjantassa adinnamukhadv±r±pattihot²ti ±ha “paµiggahetv± pana paribhuñjitabban”ti. “Na tato parantitadaheva s±ma½ appaµiggahita½ sandh±ya vutta½, tadaheva paµiggahita½ pana punadivas±d²suappaµiggahetv±pi paribhuñjitu½ vaµµat²”ti vadanti.
108. Kh²yant²ti khaya½ gacchanti, tesa½ cuººehi thullaccaya-appaµiggahaº±pattiyo nahont²ti adhipp±yo. Satthaken±ti paµiggahitasatthakena. Navasamuµµhitanti etenevaucchu-±d²su abhinavalaggatt± abboh±rika½ na hot²ti dasseti. Eseva nayoti sannidhidos±di½sandh±ya vadati. Ten±ha “na h²”ti-±di. Kasm± panettha uggahitapaccay±, sannidhipaccay±v± doso na siy±ti ±ha “na hi ta½ paribhogatth±ya pariharant²”ti. Imin±ca b±hiraparibhogattha½ s±ma½ gahetv± v± anupasampannena dinna½ v± pariharitu½ vaµµat²tid²peti, tasm± pattasammakkhan±di-attha½ s±ma½ gahetv± pariharitatel±di½ sace paribhuñjituk±mohoti, paµiggahetv± paribhuñjantassa an±patti. Abbhantaraparibhogattha½ pana s±ma½gahita½ paµiggahetv± paribhuñjantassa uggahitapaµiggahaºa½ hoti, appaµiggahetv± paribhuñjantassaadinnamukhadv±r±patti hoti. Abbhantaraparibhogatthameva anupasampannena dinna½ gahetv± pariharantassasiªg²loºakappo viya sannidhipaccay± ±patti hoti. Keci pana “th±mamajjhimassa purisassaucc±raºamatta½ hot²ti-±din± vuttapañcaªgasampattiy± paµiggahaºassa ruhaºato b±hiraparibhogatthampisace anupasampannehi dinna½ gaºh±ti, paµiggahitamev±”ti vadanti. Eva½sati idha b±hiraparibhogattha½ anupasampannena dinna½ gahetv± pariharantassa sannidhipaccay±±patti vattabb± siy±. “Na hi ta½ paribhogatth±ya pariharant²”ti ca na vattabba½,tasm± b±hiraparibhogattha½ gahita½ paµiggahita½ n±ma na hot²ti veditabba½.
Yadi eva½ pañcasu paµiggahaºaªgesu “paribhogatth±y±”ti visesana½ vattabbanti? Na vattabba½.Paµiggahaºañhi paribhogatthameva hot²ti “paribhogatth±y±”ti visu½ avatv± “tañcebhikkhu k±yena v± k±yapaµibaddhena v± paµiggaºh±t²”ti ettakameva vutta½. Apare pana “satipi paµiggahaºe ‘na hi ta½ paribhogatth±ya pariharant²’ti idha aparibhogatth±yapariharaºe an±patti vutt±”ti vadanti. Tena ca paµiggahaºaªgesu pañcasu samiddhesu ajjhoharituk±mat±yagahitameva paµiggahita½ n±ma hoti ajjhoharitabbesuyeva paµiggahaºassa anuññ±tatt±ti dasseti.Tath± b±hiraparibhogatth±ya gahetv± µhapitatel±di½ ajjhoharituk±mat±ya sati paµiggahetv±paribhuñjitu½ vaµµat²ti dasseti. Udukkhalamusal±d²ni kh²yant²ti ettha udukkhalamusal±na½khayena pisitakoµµitabhesajjesu sace ±gantukavaººo paññ±yati, na vaµµati. Suddha½udaka½ hot²ti rukkhas±kh±d²hi ga¼itv± patana-udaka½ sandh±ya vutta½.
109. Patto v±ssa paµiggahetabboti etth±pi pattagata½ chupitv± dentassa hatthe laggena±misena dos±bh±vattha½ pattapaµiggahaºanti abbhantaraparibhogatthameva pattapaµiggahaºa½ veditabba½.Ya½ s±maºerassa patte patati…pe… paµiggahaºa½ na vijahat²ti ettha punappuna½gaºhantassa attano patte pakkhittameva attano santakanti sanniµµh±nakaraºato hatthagata½ paµiggahaºa½na vijahati. Paricchinditv± dinna½ pana gaºhantassa gahaºasamayeyeva attano santakantisanniµµh±nassa katatt± hatthagata½ paµiggahaºa½ vijahati. Kesañci atth±yabhatta½ pakkhipat²ti ettha anupasampannassa atth±ya pakkhipantepi ±gantv± gaºhissat²ti sayamevapakkhipitv± µhapanato paµiggahaºa½ na vijahati. Anupasampannassa hatthe pakkhitta½ panaanupasampanneneva µhapita½ n±ma hot²ti paµiggahaºa½ vijahati pariccattabh±vato. Tenavutta½ “s±maºera…pe… pariccattatt±”ti. Kesañc²ti-±d²su anupasampann±na½atth±ya katthaci µhapiyam±nampi hatthato muttamatte eva paµiggahaºa½ na vijahati, atha khobh±jane patitameva paµiggahaºa½ vijahati. Bh±janañca bhikkhun± punadivasatth±ya apekkhitamev±titaggatampi ±misa½ duddhotapattagata½ viya paµiggahaºa½ vijahat²ti saªk±ya “s±maºerassahatthe pakkhipitabban”ti vuttanti veditabba½. ¿disesu hi yutti na gavesitabb±,vuttanayeneva paµipajjitabba½.
110. Pattagat± y±g³ti imin± pattamukhavaµµiy± phuµµhepi kuµe y±gu paµiggahit±,uggahit± v± na hoti bhikkhuno anicch±ya phuµµhatt±ti dasseti. ¾ropet²ti hattha½phus±peti. Paµiggahaº³paga½ bh±ra½ n±ma th±mamajjhimassa purisassa ukkhep±raha½.Kiñc±pi avissajjetv±va aññena hatthena pidahantassa doso natthi, tath±pi na pidahitabbantiaµµhakath±pam±ºeneva gahetabba½. Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². p±cittiya 2.265) pana “na pidahitabbanti hatthato mutta½ sandh±ya vutta½, hatthagata½ pana itarena hatthena pidahato,hatthato muttampi v± aphusitv± upari pidh±na½ p±tentassa na doso”ti vutta½.
111. Paµiggaºh±t²ti ch±yatth±ya upari dh±riyam±n± mah±s±kh± yena kenaci chijjeyya,tattha laggaraja½ mukhe p±teyya v±ti kappiya½ k±r±petv± paµiggaºh±ti.
Macchikav±raºatthanti ettha “sacepi s±kh±ya laggaraja½ patte patati, sukhenaparibhuñjitu½ sakk±ti s±kh±ya paµiggahitatt± abbhantaraparibhogatthamevidha paµiggahaºantim³lapaµiggahaºameva vaµµat²”ti vutta½. Apare pana “macchikav±raºatthanti vacanamatta½gahetv± b±hiraparibhogattha½ gahitan”ti vadanti. Kuº¹aketi mah±ghaµe. Tasmimp²tic±µighaµepi. Anupasampanna½ g±h±petv±ti tameva ajjhoharaº²ya½ bhaº¹a½ anupasampannenag±h±petv±.
Therassa patta½ dutiyattherass±ti “therassa patta½ mayha½ deth±”ti tena attano pariccaj±petv±dutiyattherassa deti. Tuyha½ y±gu½ mayha½ deh²ti ettha eva½ vatv± s±maºerassa patta½gahetv± attanopi patta½ tassa deti. Ettha pan±ti “paº¹ito s±maºero”ti-±dipattaparivattanakath±ya½.K±raºa½ upaparikkhitabbanti yath± m±tu-±d²na½ tel±d²ni haranto tath±r³pe kicceanupasampannena aparivattetv±va paribhuñjitu½ labhati, evamidha pattaparivattana½ akatv± paribhuñjitu½kasm± na labhat²ti k±raºa½ v²ma½sitabbanti attho. Ettha pana “s±maºerehi gahitataº¹ulesuparikkh²ºesu avassa½ amh±ka½ s±maºer± saªgaha½ karont²ti cittuppatti sambhavati,tasm± ta½ parivattetv±va paribhuñjitabba½. M±t±pit³na½ atth±ya pana ch±yatth±ya v± gahaºeparibhog±s± natthi, tasm± ta½ vaµµat²”ti k±raºa½ vadanti. Teneva ±cariyabuddhadattattherenapivutta½–
“M±t±pit³namatth±ya, tel±di½ haratopi ca;
s±kha½ ch±y±di-atth±ya, imassa na visesat±.
“Tasm± hissa visesassa, cintetabba½ tu k±raºa½;
tassa s±layabh±va½ tu, visesa½ takkay±mahan”ti.
Idamevettha yuttatara½ avassa½ tath±vidhavitakkuppattiy± sambhavato. Nahi sakk± ettha vitakka½ sodhetunti. M±t±d²na½ atth±ya haraºe pana n±vassa½ tath±vidhavitakkuppatt²tisakk± vitakka½ sodhetu½. Yattha hi vitakka½ sodhetu½ sakk±, tattha nevatthi doso.Teneva vakkhati “sace pana sakkoti vitakka½ sodhetu½, tato laddha½ kh±ditumpi vaµµat²”ti.Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². p±cittiya 2.265) pana “ettha pan±ti pattaparivattane.K±raºanti ettha yath± s±maºer± ito amh±kampi dent²ti vitakko uppajjati, natath± aññatth±ti k±raºa½ vadanti, tañca yutta½. Yassa pana t±diso vitakko natthi, tenaaparivattetv±pi bhuñjitu½ vaµµat²”ti vutta½.
112. Nicc±letunti c±letv± p±s±ºasakkhar±di-apanayana½ k±tu½. Uddhana½ ±ropetabbantianaggika½ uddhana½ sandh±ya vutta½. Uddhane paccam±nassa ±lu¼ane upari apakkataº¹ul± heµµh±pavisitv± paccant²ti ±ha “s±ma½p±kañceva hot²”ti.
113. ¾dh±rake patto µhapitoti appaµiggahit±miso patto puna paµiggahaºatth±ya µhapito.C±let²ti vin± k±raºa½ c±leti, satipi k±raºe bhikkh³na½ paribhog±raha½ c±letu½na vaµµati. Kiñc±pi “anuj±n±mi, bhikkhave, amanussik±b±dhe ±makama½sa½ ±makalohitan”ti(mah±va. 264) t±dise ±b±dhe attano atth±ya ±makama½sapaµiggahaºa½ anuññ±ta½, “±makama½sapaµiggahaº±paµivirato hot²”ti (d². ni. 1.10, 194) ca s±maññato paµikkhitta½, tath±pi attano,aññassa v± bhikkhuno atth±ya aggahitatt± “s²havigh±s±di½…pe… vaµµat²”ti vutta½.Sakkoti vitakka½ sodhetunti “mayhampi det²”ti vitakkassa anuppannabh±va½ sallakkhetu½sakkoti “s±maºerassa dass±m²”ti suddhacittena may± gahitanti v±sallakkhetu½ sakkoti. Sace pana m³lepi paµiggahita½ hot²ti ettha “gahetv± gatemayhampi dadeyyunti saññ±ya sace paµiggahita½ hot²”ti vadanti.
114. Koµµh±se karot²ti “bhikkh³ s±maºer± ca attano attano abhirucita½ koµµh±sa½gaºhant³”ti sabbesa½ samake koµµh±se karoti. Gahit±vasesanti s±maºerehigahitakoµµh±sato avasesa½. Gaºhitv±ti “mayha½ ida½ gaºhiss±m²”ti gahetv±. Idhagahit±vasesa½ n±ma tena gaºhitv± puna µhapita½.
Paµiggahetv±ti tadahu paµiggahetv±. Teneva “y±vak±likena y±vaj²vikasa½saggedoso natth²”ti vutta½. Sace pana purimadivase paµiggahetv± µhapit± hoti, s±misenamukhena tass± vaµµiy± dh³ma½ pivitu½ na vaµµati. Samuddodaken±ti appaµiggahitasamuddodakena.
Himakarak± n±ma kad±ci vassodakena saha patanak± p±s±ºalekh± viya ghan²bh³t± udakavises±,tesu paµiggahaºakicca½ natthi. Ten±ha “udakagatik± ev±”ti. Yasm± katakaµµhiudaka½ pas±detv± visu½ tiµµhati, tasm± “abboh±rikan”ti vutta½. Imin±appaµiggahit±patt²hi abboh±rika½, vik±labhojan±patt²hipi abboh±rikantidasseti. Laggat²ti sukkhe mukhe ca hatthe ca mattik±vaººa½ dassenta½ laggati.Bahalanti hatthamukhesu alagganakampi paµiggahetabba½.
V±samattanti reºukh²r±bh±va½ dasseti. P±n²ya½ gahetv±ti attanoyeva atth±ya gahetv±.Sace pana p²t±vasesaka½ tattheva ±kiriss±m²ti gaºh±ti, puna paµiggahaºakicca½ natthi. ¾kirati, paµiggahetabbanti puppharasassa paññ±yanato vutta½.Vikkhambhetv±ti viy³hitv±, apanetv±ti attho.
115. Mah±bh³tes³ti p±ºasar²rasannissitesu pathav²-±dimah±bh³tesu. Sabba½ vaµµat²tiattano paresañca sar²rasannissita½ sabba½ vaµµati, akappiyama½s±nulomat±ya thullaccay±di½na janet²ti adhipp±yo. Patat²ti attano sar²rato chijjitv± patati. “Rukkhatochinditv±”ti vuttatt± mattikatth±ya pathavi½ khaºitu½, aññampi ya½ kiñci m³lapaºº±divisabhesajja½chinditv± ch±rika½ akatv±pi appaµiggahitampi paribhuñjitu½ vaµµat²ti daµµhabba½.

Iti vinayasaªgahasa½vaººan±bh³te vinay±laªk±re

Paµiggahaºavinicchayakath±laªk±ro n±ma

V²satimo paricchedo.