Ucc±sayanamah±sayanakath±
56. Ucc±sayanamah±sayanakath±ya½ “v±¼ar³p±n²ti ±harim±ni v±¼ar³p±ni, ‘akappiyar³p±kuloakappiyamañco pallaªko’ti s±rasam±se vutta½. D²ghalomako mah±kojavoticaturaªgul±dhikalomo k±¼akojavo. ‘Caturaªgul±dhik±ni kira tassa lom±n²’ti vacanatocaturaªgulato heµµh± vaµµat²ti vadanti. V±nacitro uºº±mayattharaºoti bhitticched±divasenavicitro uºº±mayattharaºo. Ghanapupphako uºº±mayattharaºoti uºº±mayalohitattharaºo Pakatit³lik±ti rukkhat³lalat±t³lapoµak²t³lasaªkh±t±na½ tiººa½ t³l±na½aññatarapuºº± t³lik±. ‘Uddalom²ti ubhatodasa½ uºº±mayattharaºa½. Ekantalom²tiekatodasa½ uºº±mayattharaºan’ti d²ghanik±yaµµhakath±ya½ vutta½. S±rasam±se pana ‘uddalom²tiekato-uggatapuppha½. Ekantalom²ti ubhato-uggatapupphan’ti vutta½. ‘Koseyyakaµµissamayantikoseyyakasaµamayan’ti ±cariyadhammap±lattherena vutta½. Suddhakoseyyanti ratanaparisibbanarahita½.D²ghanik±yaµµhakath±ya½ panettha ‘µhapetv± t³lika½ sabb±neva gonak±d²ni ratanaparisibbit±nina vaµµant²’ti vutta½. Tattha ‘µhapetv± t³likan’ti etena ratanaparisibbanarahit±pit³lik± na vaµµat²ti d²peti. ‘Ratanaparisibbit±ni na vaµµant²’ti imin± pana y±ni ratanaparisibbit±ni,t±ni bh³mattharaºavasena yath±nur³pa½ mañc±d²su ca upanetu½ vaµµat²ti d²pitanti veditabba½.Ettha ca vinayapariy±ya½ patv± garuke µh±tabbatt± idha vuttanayenevettha vinicchayo veditabbo.Suttantikadesan±ya pana gahaµµh±nampi vasena vuttatt± tesa½ saªgaºhanattha½ ‘µhapetv± t³lika½…pe…vaµµat²’ti vuttanti apare.Ajinacammeh²ti ajinamigacammehi. T±ni kira camm±ni sukhumatar±ni, tasm± dupaµµatipaµµ±nikatv± sibbanti. Tena vutta½ ‘ajinappaveº²’ti. Uttara½ uparibh±ga½ ch±det²tiuttaracchado, vit±na½, tañca lohitavit±na½ idh±dhippetanti ±ha ‘uparibaddhena rattavit±nen±’ti,‘rattavit±nesu ca k±s±va½ vaµµati, kusumbh±dirattameva na vaµµat²’ti gaºµhipadesuvutta½. Mah±-upadh±nanti pam±º±tikkanta½ upadh±na½. Ettha ca kiñc±pi d²ghanik±yaµµhakath±ya½‘alohitak±ni dvepi vaµµantiyeva, tato uttari labhitv± aññesa½ d±tabb±ni.D±tumasakkonto mañce tiriya½ attharitv± uparipaccattharaºa½ datv± nipajjitumpi labhat²’tiavisesena vutta½, sen±sanakkhandhakavaººan±ya½ (c³¼ava. aµµha. 297) pana ‘agil±nassa s²s³padh±nañcap±d³padh±nañc±ti dvayameva vaµµati. Gil±nassa bimbohan±ni santharitv± upari ca paccattharaºa½datv± nipajjitumpi vaµµat²’ti vuttatt± gil±noyeva mañce tiriya½ attharitv± nipajjitu½vaµµat²ti veditabba½. Abhiniss±ya nis²ditunti apass±ya nis²ditun”ti ettakovinicchayo s±ratthad²paniya½ ±gato.Vimativinodaniya½ (vi. vi. µ². mah±vagga 2.254)– pana v±¼ar³p±n²ti ±harim±niv±¼ar³p±ni. Caturaªgul±dhik±n²ti uddalom²-ekantalom²hi visesadassana½. Caturaªgulatohi ³n±ni kira uddalom²-±d²su pavisanti. V±nacitro uºº±mayattharaºoti n±n±vaººehiuºº±mayasuttehi bhitticched±divasena v±yitv± katacittattharaºo. Ghanapupphakotibahalar±go. Pakatit³lik±ti t³lapuºº± bhisi. Vikatik±ti s²har³p±divasenav±nacitr±va gayhati. “Uddalom²ti ubhatodasa½ uºº±mayattharaºa½. Ekantalom²ti ekantadasa½uºº±mayattharaºan”ti d²ghanik±yaµµhakath±ya½ vutta½. Koseyyakaµµissamayanti kosiyasutt±na½antar± suvaººamayasutt±ni pavesetv± v²ta½, suvaººasutta½ kira kaµµissa½ kasaµantica vuccati. Teneva “koseyyakasaµamayan”ti ±cariyadhammap±lattherena vuttanti vadanti.Ratanaparisibbitanti suvaººalitta½. Suddhakoseyyanti ratanaparisibbanarahita½.Ajinamigacamm±na½ atisukhumatt± dupaµµatipaµµ±ni katv± sibbant²ti vutta½ “ajinappaveº²”ti.Rattavit±nen±ti sabbarattena vit±nena. Ya½ pana n±n±vaººa½ v±nacitta½v± lepacitta½ v±, ta½ vaµµati. Ubhatolohitak³padh±nepi eseva nayo. Citra½ v±tiida½ pana sabbath± kappiyatt± vutta½, na pana ubhato-upadh±nesu akappiyatt±. Na hi lohitakasaddocitte vaµµati. Paµaliggahaºeneva cittakassapi attharaºassa saªgahetabbappasaªgato. K±s±va½pana lohitaªgavoh±ra½ na gacchati, tasm± vit±nepi ubhato-upadh±nepi vaµµati. Sace pam±ºayuttanti-±diaññassa pam±º±tikkantassa bimbohanassa paµikkhittabh±vadassanattha½ vutta½, na pana ucc±sayanamah±sayanabh±vadassanattha½tath± avuttatt±, ta½ pana upadh±na½ uposathik±na½ gahaµµh±na½ vaµµati. Ucc±sayanamah±sayanamevahi tad± tesa½ na vaµµati. D²ghanik±yaµµhakath±d²su kiñc±pi “µhapetv± t³lika½ sabb±neva gonak±d²ni ratanaparisibbit±ni na vaµµant²”ti vutta½, vinayaµµhakath± eva pana kappiy±kappiyabh±vepam±ºanti gahetabba½. Abhiniss±y±ti apass±y±ti vutta½.